ការបង្កើតក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈនិងទំនាក់ទំនងរវាងសមាជិកក្រុមនេះជាមួយអតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងមួយចំនួន ជាចំណុចក្តៅដែលតំណាងអយ្យការនិងចៅក្រមនៃតុលាការរាជធានីភ្នំពេញ បានជជីកសួរជនជាប់ចោទ៤នាក់នៅក្នុងសវនាការជំនុំជម្រះកាលពីព្រឹកថ្ងៃអង្គារ។
ក្រុមយុវជនទាំងនោះមានឈ្មោះ អេង ម៉ាឡៃ កើត សារ៉ាយ មួង សុភ័ក្ត្រ និងថា ឡាវី ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីឆ្នាំមុន និងត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់នៅក្នុងការតវ៉ាឲ្យមានការដោះលែងលោក រ៉ុង ឈុន មេដឹកនាំសហជីពមួយរូប។
លោក រ៉ុង ឈុន ត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីចុងខែកក្កដា ឆ្នាំមុន និងត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ បន្ទាប់ពីលោកនិយាយរិះគន់ការបោះបង្គោលព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាមនៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ។
ក្រោយការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំសហជីពរូបនោះ សកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សវ័យក្មេងជាង១០នាក់ បានចេញមុខតវ៉ាទាមទាររកយុត្តិធម៌ឲ្យលោក រ៉ុង ឈុន។ ការតវ៉ានៅភ្នំពេញ ជាពិសេសនៅមុខសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញនិងការប៉ុនប៉ងទៅប្រមូលផ្តុំនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យថ្មី ក្នុងខណ្ឌឬស្សីកែវ ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនលោក រ៉ុង ឈុននោះ នាំឲ្យពួកគេត្រូវបានចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់។
នៅក្នុងសាលសវនាការជាង៣ម៉ោង តុលាការបានចោទសួរកញ្ញា អេង ម៉ាឡៃ អាយុ៣៤ឆ្នាំ អំពីការបង្កើតក្រុមខ្មែរថាវរៈ និងនរណាជាមេកើយ ឬអ្នកផ្តល់ថវិកាឲ្យក្រុមនេះបានដំណើរការ។ ក្នុងពេលសាកសួរនោះ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ លោក ទិត សុធីបូរ៉ាឆាត ពេលខ្លះបាន ហៅក្រុមនេះថា ជា«សមាគម»។
លោកចៅក្រមបានសួរកញ្ញា ម៉ាឡៃ ថា៖ «ប្អូនស្គាល់ក្រុមខ្មែរថាវរៈទេ?»។ កញ្ញា ម៉ាឡៃ និយាយថា៖ «ស្គាល់»។ លោកចៅក្រមសួរបន្តថា៖ «ចូលសមាជិកពេលណា?»។ កញ្ញា ម៉ាឡៃ តបថា៖«ដើមឆ្នាំ២០២០»។
លោកចៅក្រម ទិត សុធីបូរ៉ាឆាត បានសួរអំពីតួនាទីរបស់កញ្ញា ម៉ាឡៃ នៅក្នុងក្រុមខ្មែរថាវរៈនោះ និងមេដឹកនាំរបស់ក្រុមដែលជាញឹកញាប់ចេញមុខតវ៉ា អំឡុងដើមខែសីហា ឆ្នាំមុន ក្រោយការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន។
លោកចៅក្រមសួរថា៖«តើមានតួនាទីអ្វី?»។ កញ្ញា ម៉ាឡៃ និយាយថា៖ «ជាសមាជិកធម្មតា ព្រោះពួកខ្ញុំអត់មានចាត់នរណាជាមេកើយ»។
លោកចៅក្រមសួរបន្ថែមថា៖ «នរណាចេញលុយមូលនិធិដំណើរការសមាគម»? កញ្ញា ម៉ាឡៃ បកស្រាយថា៖ «ចេញលុយខ្លួនឯង?»។
កញ្ញា អេង ម៉ាឡៃ ដែលអះអាងថាកញ្ញារងការប្រើហិង្សា និងការប្រមាថពីអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ក៏ត្រូវបានសួរនាំអំពីទំនាក់ទំនងរបស់កញ្ញា ជាមួយអ្នកតវ៉ាទាមទារឲ្យដោះលែងលោក រ៉ុង ឈុន ក្នុងនោះមានលោក ហ៊ុន វណ្ណៈ លោក កើត សារ៉ាយ កញ្ញា ឈឿន ដារ៉ាវី ដែលជាសមាជិកក្រុមខ្មែរថាវរៈ និងអតីតសកម្មជន និងមន្ត្រីថ្នាក់មូលដ្ឋានបក្សប្រឆាំង៣នាក់ គឺលោក ឈួ ផេង លោក ទុំ វុទ្ធី និងលោក គង់ សំអាន។
កញ្ញាក៏ត្រូវបានសួរអំពីទំនាក់ទំនងជាមួយលោកមួង សុភ័ក្ត្រ ដែលជាសមាជិកនៃសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ លោក មាន ព្រហ្មមុនី ដែលជាអនុប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ និងអតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវរំលាយ ក្នុងនោះ មានលោក ហូរ វ៉ាន់ លោក អ៊ូ ច័ន្ទឫទ្ធិ និងលោក គង់ សភា។
លោកចៅក្រមទិត សុធីបូរ៉ាឆាត បានចោទសួរអំពីភាពស្របច្បាប់នៃការចេញតវ៉ាទាមទារឲ្យដោះលែងលោក រ៉ុង ឈុន និងផ្ទាំងបដាដែលក្រុមអ្នកតវ៉ាយកមកប្រើក្នុងពេលតវ៉ា។
លោកចៅក្រមលើកឡើងថា៖ «ប្អូនដឹងថាកិច្ចការប្អូនធ្វើមានការអនុញ្ញាតពីអាជ្ញាធរទេ?»។
កញ្ញា ម៉ាឡៃ និយាយថា៖ «និយាយទៅពួកខ្ញុំ ស្នើសុំ តែអត់ដែលឲ្យ»។ លោកចៅក្រមបន្តថា៖ «បដាសរសេរអ្វីខ្លះ?» កញ្ញា ម៉ាឡៃ ថា៖ «ដូចជាសរសេរឲ្យដោះលែងគាត់»។
កញ្ញា ម៉ាឡៃ កោតសរសើរពីគុណសម្បត្តិលោក រ៉ុង ឈុនថា៖«គាត់ជាបុគ្គលមួយរូប ជួយគេច្រើន ជួយគ្រូបង្រៀន កម្មករ ហើយឧស្សាហ៍អើតព្រំដែន»។
បន្តិចក្រោយមក ចៅក្រមដដែលសួរកញ្ញា ម៉ាឡៃ ពីរឿងបដាបន្ថែមថា៖ «ប្អូនដឹងបដា បានពីណាមក?»។ កញ្ញាម៉ាឡៃតបថា៖ «ពួកខ្ញុំជាអ្នកសរសេរ ពេលខ្លះប្រើកុំព្យូទ័រ»។
ក្នុងសំណុំរឿងតវ៉ាប្រឆាំងការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុននេះ មានសកម្មជនជាជនជាប់ចោទ១៥នាក់ដែលរួមមាន ឈួ ផេង ជុំ ពុទ្ធី គង់ សំអាន មាន ព្រហ្មមុនី មួង សុភ័ក្ត្រ កើត សារ៉ាយ ថា ឡាវី អេង ម៉ាឡៃ ឈឿន ដារ៉ាវី ហ៊ុន វណ្ណៈ និងអ្នកនៅក្រៅប្រទេសរួមមានសេង ម៉េងប៊ុនរ៉ុង អ៊ូ ច័ន្ទឫទ្ធិ គង់ សភា ហូរ វ៉ាន់ និងលោក ហុង លីម។
ពួកគេរងការចោទប្រកាន់ពីបទ«ញុះញង់ឲ្យមានភាពវឹកវរដល់សន្តិសុខសង្គម និងផ្តើមគំនិតញុះញង់ឲ្យមានភាពវឹកវរដល់សន្តិសុខសង្គម»។
ឈរក្នុងរង្វង់ក្រចកសេះកាលពីព្រឹកថ្ងៃអង្គារ កញ្ញាអេង ម៉ាឡៃ ត្រូវបានលោកព្រះរាជអាជ្ញារង សំម ឫទ្ធីវាសនា សួរថានរណានៅពីក្រោយការធ្វើសកម្មភាពរបស់កញ្ញា និងក្រុមខ្មែរថាវរៈ។
លោកព្រះរាជអាជ្ញារងសួរថា៖ «ម៉ាឡៃ ប្អូនធ្វើសកម្មភាពនេះ តាមការបញ្ជារបស់នរណា ឬតាមចិត្តប្អូន?»។ កញ្ញា ម៉ាឡៃ ឆ្លើយថា៖«ខ្ញុំធ្វើតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ...ពេលមានអយុត្តិធម៌ យើងត្រូវជួយគ្នា»។ លោកព្រះរាជអាជ្ញាបន្ថែមថា៖«ក្រុមហ្នឹងយ៉ាងម៉េច? ធ្លាប់ធ្វើសកម្មភាពអ្វីខ្លះ?»។
កញ្ញា ម៉ាឡៃមិនឆ្លើយ ហើយលោកព្រះរាជអាជ្ញាក៏តាំងសំណួរបន្តថា៖ «ក្រុមប្អូនមាននរណាខ្លះ?» កញ្ញា ម៉ាឡៃ ឆ្លើយថា៖ «៥នាក់។ ឈឿន ដារ៉ាវី ហ៊ុន វណ្ណៈ លោកបង[ព្រះអង្គ] សារ៉ាយ ថា ឡាវី និង ខ្ញុំ អេង ម៉ាឡៃ»។ លោកព្រះរាជអាជ្ញាបន្ថែមថា៖ «មាននរណាបញ្ជាពីក្រៅទេ?»។
កញ្ញាម៉ាឡៃឆ្លើយថា៖ «អត់មានទេ»។
ក្នុងសវនាការដែលមានការសង្កេតពីមន្ត្រីស្ថានទូតមួយចំនួន និងសាច់ញាតិរបស់ជនជាប់ផងដែរ លោក ថា ឡាវី ដែលបង្ហាញខ្លួនក្នុងសវនាការ បានប្រាប់អង្គសវនាការថា ការតវ៉ាកើតចេញពីឆន្ទៈរបស់បុគ្គលខ្លួនឯង ហើយក៏មិនមានទំនាក់ទំនងណាមួយជាមួយជនជាប់ចោទផ្សេងទៀតដែរ។
លោក ថា ឡាវី ដែលជានិស្សិតនៅវិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យាកម្ពុជា និងជាអ្នកមកពីខេត្តបាត់ដំបង ប្រាប់តុលាការថា៖ «ខ្ញុំមិនត្រូវបានគេបញ្ជា ក្រៅពីខ្លួនខ្ញុំ ជំរុញឲ្យខ្ញុំធ្វើទេ»។
ដោយឡែកលោក មួង សុភ័ក្ត្រ ដែលជាសមាជិកនៃសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ បានប្រាប់តុលាការថាក្នុងអំឡុងពេលតវ៉ាឲ្យដោះលែងលោករ៉ុង ឈុន ពីដើមខែសីហា ដល់ថ្ងៃទី៤ ខែសីហានោះ លោកបានត្រឹមតែមកឃ្លាំមើលការតវ៉ារបស់ក្រុមប្រជាពលរដ្ឋនៅមុខតុលាការក្រុងភ្នំពេញ។ លោកថា លោកស្គាល់ក្រុមខ្មែរថាវរៈ តាមបណ្តាញសង្គមតែប៉ុណ្ណោះ។
ចំណែកលោក កើត សារ៉ាយ ដែលជាអតីតព្រះសង្ឃគង់នៅវត្តមួយក្នុងខេត្តបាត់ដំបង បានទទួលសំណួរមួយចំនួនស្រដៀងគ្នានឹងសំណួរដែលបានសួរទៅកញ្ញា អេង ម៉ាឡៃ ពីសំណាក់តំណាងអយ្យការ និងចៅក្រម ពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្កើតក្រុមខ្មែរថាវរៈ និងសកម្មភាពរបស់លោកលើបណ្តាញសង្គម ក្រោយការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន។
លោកចៅក្រម ទិត សុធីបូរ៉ាឆាត បានសួរលោក កើត សារ៉ាយថា៖ «សា្គល់សមាគមខ្មែរថាវរៈទេ?»។ លោក កើត សារ៉ាយ ឆ្លើយថាលោកមិនស្គាល់សមាគមខ្មែរថាវរៈទេ តែ «បើក្រុមខ្មែរថាវរៈស្គាល់»។ លោកប្រាប់អង្គសវនាការបន្ថែមថា៖ «[ក្រុម] នេះ គ្មានតួនាទី និងរចនាសម្ព័ន្ធទេ គ្រាន់តែឈឺឆ្អាលរឿងជាតិ បូរណភាពទឹកដី ព្រំដែន និងការខ្វះចន្លោះ[របស់រដ្ឋាភិបាល] ក្នុងនាមយុវជនដែលអាចជួយបាន»។
លោកចៅក្រមបន្ថែមថា៖ «បានថវិកាពីណាមកចំណាយ?»។ លោក កើត សារ៉ាយ ដែលជាអតីតព្រះសង្ឃតបថា៖ «បានចេញបច្ច័យប្រគេនពីញាតិញោម»។ លោកចៅក្រមបន្តថា៖ «តើចំណាយលើសកម្មភាពផ្សេង ឬសមាគម?»។ លោក សារ៉ាយឆ្លើយថា៖«មិនមែនសមាគមទេ តែចំណាយលើការធ្វើដំណើរឃ្លាំមើលបញ្ហាមិនប្រក្រតី ដូចជាព្រំដែន»។
ក្រុមមេធាវីចំនួន៤នាក់ដែលការពារក្តីឲ្យជនជាប់ចោទ បានសួរជនជាប់ចោទសំណួរសំខាន់ៗមួយចំនួនអំពីមូលហេតុនៃការសម្រេចចិត្តរបស់ពួកគេក្នុងការតវ៉ាឲ្យមានការដោះលែង លោករ៉ុង ឈុន ប្រវត្តិក្រុមខ្មែរថាវរៈក្នុងការធ្វើកិច្ចការសង្គម និងថាតើការឃាត់ខ្លួនកន្លងមក មានដីកាពីតុលាការ ឬយ៉ាងណា និងសំណួរថាតើសកម្មភាពដែលពួកគេបានធ្វើកន្លងមកនោះ ត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ និងមានការសោកស្តាយ ឬយ៉ាងណា?
មេធាវីមួយរូប លោកសំ ចំរើន ជាញឹកញាប់បានសួរជនជាប់ចោទថាតើសកម្មភាពដែលពួកគេបានធ្វើកន្លងមកជាទង្វើផ្ទុយនឹងច្បាប់ ហើយតើមានការសោកស្តាយដែលឬទេ នៅពេលត្រូវចាប់យកមកឃុំខ្លួននោះ?
ក្នុងការសួរទៅលើកញ្ញា អេង ម៉ាឡៃ លោកមេធាវី សំ ចំរើន និយាយថា៖ «មានការសោកស្តាយ ចូលរួមតវ៉ា និងចាប់ខ្លួនទេ?»។ កញ្ញា ម៉ាឡៃ ឆ្លើយភ្លាមៗថា៖ «មានតែរំភើប និងរីករាយ ព្រោះបានបំពេញកាតព្វកិច្ច ជាពលរដ្ឋ ចេះជួយគ្នា ពេលឃើញម្នាក់រងទុក្ខ។ គាត់ធ្វើរឿងជួយជាតិសោះ ហេតុអ្វីត្រូវមាន[ភាព]អយុត្តិធម៌[ដល់គាត់]?»។
ជនជាប់ចោទមួយរូបទៀតលោក កើត សារ៉ាយប្រាប់លោកមេធាវីសំ ចំរើនថា៖ «ខ្ញុំស្តាយក្រោយ។ អ្វីដែលខ្ញុំធ្វើដើម្បីប្រទេស តែត្រូវបានគេគិតថា ខ្ញុំធ្វើបាបប្រទេសខ្លួនឯង។ អាហ្នឹងធ្វើឲ្យខ្ញុំដេកក្នុងភាពអត់កក់ក្តៅជាងមួយឆ្នាំនេះ»។
លោក កើត សារ៉ាយ អះអាងថា ការចេញរបាយការណ៍របស់លោក រ៉ុង ឈុន ស្តីពីបញ្ហាព្រំដែនគ្រាន់តែជាការបារម្ភប៉ុណ្ណោះ ហើយថាការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន មានជាប់ហេតុផលនយោបាយ។
ក្រោយបញ្ចប់ការសួរដេញដោលជនជាប់ចោទទាំង៤នាក់ លោកចៅក្រម ទិតសុទ្ធី បូរ៉ាឆាត បានប្រកាសបន្តសវនាការនៅថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១។
នៅក្រៅរបងតុលាការ លោក សាន់ ម៉ាឡា មន្ត្រីតស៊ូនៃគម្រោងការពារព្រៃឈើនៃសមាគមបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា (Cambodian Youth Network) និងត្រូវគេសា្គល់ថាជាសកម្មជនក្នុងកិច្ចការងារសង្គមមួយរូប បានប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មាន ក្រោយលោកចេញពីបន្ទប់សវនាការថាអាជ្ញាធរគួរស្តាប់ការបញ្ចេញមតិរបស់ពលរដ្ឋខ្លួន ជាជាងការចាត់វិធានការច្បាប់ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យដែលផ្តល់តម្លៃដល់ការសម្តែងមតិនោះ។
លោកថ្លែងថា៖ «បើសិនជាយើងមិនឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ ដែលគាត់យល់ថារឿងដែលមន្ត្រីសមត្ថកិច្ច ឬក៏មន្ត្រីរាជការសាធារណៈកំពុងធ្វើ ជារឿងឆ្គាំឆ្គង ឬក៏អំពើអយុត្តិធម៌ ហើយមិនឲ្យពួកគាត់ធ្វើការសម្តែងមតិនោះ ខ្ញុំគិតថា វាមិនអាចទៅរួចទេ។ ពួកគាត់ត្រូវតែធ្វើការសម្តែងមតិ ដើម្បីបង្ហាញអំពីទស្សនៈ ក៏ដូចជាការយល់ឃើញរបស់ខ្លួន ក្នុងនាមជាប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរស់នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ»៕
