ក្រុមអ្នកវិភាគ និងមន្រ្តីនិយាយថា ហ្វីលីពីនដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តយូរអង្វែងជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកនៅអាស៊ី កំពុងតែផ្លាស់ប្តូរទស្សនៈរបស់ខ្លួន ថាតើត្រូវបោះបង់ចោលនូវកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាដ៏សំខាន់មួយជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកឬទេ ខណៈប្រទេសនេះស្វះស្វែងរកមធ្យោបាយផ្សេងៗដើម្បីអាចទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីជំនួយផ្នែកការពារជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមិនចាំបាច់ងាកចេញពីប្រទេសចិន ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តមហាអំណាចថ្មីរបស់ខ្លួន។
ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនលោក Rodrigo Duterte កាលពីខែវិច្ឆិកា បានប្រកាសថា ដំណើរការលុបចោលនូវកិច្ចព្រមព្រៀងអនុញ្ញាតឲ្យកម្លាំងទ័ពបរទេសចូលក្នុងដែនដីហ្វីលីពីននឹងត្រូវផ្អាកសម្រាប់រយៈពេលប្រាំមួយខែបន្តទៀត ដែលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះអនុញ្ញាតឲ្យកងទ័ពអាមេរិកចូលទៅក្នុងដែនដីរបស់ហ្វីលីពីនដើម្បីធ្វើសមយុទ្ធយោធាមានគោលដៅផ្តោតទៅលើសន្តិសុខក្នុងតំបន់ ក៏ដូចជាកិច្ចការមនុស្សធម៌។ អ្នកនាំពាក្យប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនលោក Harry Roque បាននិយាយកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី២៦ ខែវិច្ឆិកាថា នៅក្នុងរយៈពេលប្រាំមួយខែទៀត «យើងនឹងដឹងច្បាស់» ពីសេចក្តីសម្រេចរបស់លោកប្រធានាធិបតី។
ការព្យួរជាលើកដំបូងទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាខាងលើត្រូវបានប្រកាសកាលពីខែមិថុនា រយៈពេលបួនខែបន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបាននិយាយថា នឹងដកខ្លួនចេញទាំងស្រុងពីកិច្ចព្រមព្រៀងរយៈពេល ២១ឆ្នាំមួយនេះ។
ក្រុមអ្នកវិភាគជឿថា លោក Duterte សង្ឃឹមថា ការព្យួរនេះនឹងជំរុញឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលចង់រក្សានូវកិច្ចព្រមព្រៀងដើម្បីឲ្យកងកម្លាំងយោធារបស់ខ្លួនអាចចូលទៅតំបន់អាស៊ីបានដោយស្រួល នឹងចចរចាលើបញ្ហាទំនាក់ទំនងយោធាទ្វេភាគីជាថ្មី ដោយមិនត្រឹមតែផ្តោតលើការទប់ទល់នឹងប្រទេសចិនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបង្រ្កាបក្រុមឧទ្ទាមប្រដាប់អាវុធនៅប្រទេសហ្វីលីពីនផងដែរ។
ភា្លមៗក្រោយពីចូលកាន់តំណែងនៅឆ្នាំ ២០១៦ លោក Duterte បានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋហ្វីលីពីនភ្ញាក់ផ្អើលតាមរយៈការស្វែងរកការពង្រឹងមិត្តភាពជាមួយនឹងចិន បើទោះបីជាមានជម្លោះដែនទឹកដែលធ្វើឲ្យភាគីទាំងពីរថ្នាំងថ្នាក់ចិត្តនឹងគ្នាចាប់ពីឆ្នាំ២០១២ រហូតដល់២០១៦ក៏ដោយ។ កាលពីឆ្នាំ២០១៦ តុលាការពិភពលោកបាននិយាយថា ការទាមទាររបស់ចិននៅដែនទឹកមានជម្លោះនៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺខុសច្បាប់។
ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនលោក Duterte បានលើកឡើងពីទស្សនៈប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកនៅអំឡុងពេលកាន់តំណែង ប៉ុន្តែការស្ទង់មតិនៅក្នុងស្រុកបង្ហាញថា ពលរដ្ឋហ្វីលីពីនភាគច្រើនចង់ឲ្យមានទំនាក់ទំនងជិតដិតជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក។ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក Duterte បានទទួលស្គាល់នាឆ្នាំនេះថា ចិននៅតែជាការគំរាមកំហែងមួយនៅតំបន់ដែនសមុទ្រ ទោះបីជាបានផ្តល់នូវជំនួយសេដ្ឋកិច្ចចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៦មកក៏ដោយ។
លោក Derek Grossman អ្នកវិភាគជាន់ខ្ពស់នៅវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ Rand Corp មានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក បាននិយាយថា៖ «ចំពោះទស្សនៈរបស់រដ្ឋាភិបាលលោក Duterte គឺមានការផ្តោតខ្លាំងជ្រុលពីសហរដ្ឋអាមេរិកមកលើការប្រជែងអំណាចគ្នារវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន និងការផ្តល់ជំនួយយោធាដល់ហ្វីលីពីនដើម្បីទប់ទល់នឹងប្រទេសចិន ជាជាងការផ្តល់ជំនួយយោធាដល់ហ្វីលីពីនដើម្បីអាចឲ្យហ្វីលីពីនធ្វើបេសកកម្មដទៃផ្សេងទៀត»។
លោកបានបន្តថា៖ «តាមរយៈការពន្យារពេលកិច្ចព្រមព្រៀងអនុញ្ញាតឲ្យកម្លាំងទ័ពបរទេសចូលក្នុងដែនដីហ្វីលីពីន ពួកគេកំពុងតែរក្សាទុកនូវកិច្ចព្រមព្រៀងនេះដូចដើម ប៉ុន្តែស្របពេលដូចគ្នានេះដែរ ក៏បានដាក់សម្ពាធមកលើក្រុមអ្នកចរចាឲ្យបង្កើតនូវកិច្ចព្រមព្រៀងប្រសើរជាងនេះ»។
រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសហ្វីលីពីនលោក Teodoro Locsin Jr. បានបញ្ជូន «សេចក្តីជូនដំណឹងពីការបញ្ចប់» កិច្ចព្រមព្រៀងអនុញ្ញាតឲ្យកម្លាំងទ័ពបរទេសចូលក្នុងប្រទេសនេះ ទៅកាន់ស្ថានទូតអាមេរិកនៅរដ្ឋធានីម៉ានីលកាលពីខែកុម្ភៈ តាមបញ្ជារបស់លោកប្រធានាធិបតី Duterte។ ក្រោយមក លោកបានបង្ហើបថា លោកប្រធានាធិបតីកំពុងតែពិចារណាឡើងវិញលើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
នៅក្នុងការប្រកាសពីការព្យួរកិច្ចព្រមព្រៀងលើកដំបូង លោក Locsin បានបង្ហោះសារលើបណ្តាញសង្គម Twitter ថា៖ «ហេតុអ្វីបានជាលោក [ប្រធានាធិបតី] ដូរចិត្ត?។ មនុស្សម្នាក់បើមិនចេះដូរចិត្ត នឹងមិនអាចនាំឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរនោះទេ។ ហើយលោកប្រកាន់ខ្ជាប់នូវពាក្យស្លោកថា៖ ការផ្លាស់ប្តូរនឹងកើតមាន»។
រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក និងរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាជាមួយគ្នាដាច់ដោយឡែកមួយទៀតនៅឆ្នាំ ១៩៥១។ កិច្ចព្រមព្រៀងអនុញ្ញាតឲ្យកម្លាំងទ័ពបរទេសចូលក្នុងដែនដីហ្វីលីពីននេះត្រូវបានចាត់ទុកជា មធ្យោបាយមួយដើម្បីអនុវត្តនូវកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាឆ្នាំ ១៩៥១ តាមរយៈការលក់សព្វាវុធ ការដោះដូរព័ត៌មានសម្ងាត់ និងកិច្ចពិភាក្សាថ្មីលើសហប្រតិបត្តិការយោធា។
ក្រុមអ្នកជំនាញនិយាយថា៖ លោក Duterte ប្រហែលជាសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក Joe Biden ប្រធានាធិបតីអាមេរិកដែលគេព្យាករណ៍ថាជាប់ឆ្នោតនឹងធ្វើការចរចាជាថ្មីពីទំនាក់ទំនងយោធា ដើម្បីឲ្យហ្វីលីពីនអាចដកកម្លាំងខ្លះពីការទប់ទល់តំបន់ដែនទឹកប្រឆាំងនឹងចិន ហើយងាកមកផ្តោតលើយុទ្ធនាការប្រឆាំងភេរវកម្មជុំវិញតំបន់ភាគខាងត្បូងកោះ Mindanao។ លោកបានបន្ថែមថា គួររំពឹងថា នឹងមានការពន្យារបន្ថែមលើការលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងអនុញ្ញាតឲ្យកម្លាំងទ័ពបរទេសចូលក្នុងដែនដីហ្វីលីពីននេះ។
លោក Aaron Rabena អ្នកស្រាវជ្រាវប្រចាំមូលនិធិមាគ៌ាឆ្ពោះទៅកាន់វឌ្ឍនភាពតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកនៅក្រុងម៉ានីលបាននិយាយថា៖ «ស្ថានភាពនឹងនៅតែដូចនេះរហូតដល់ភាគីទាំងពីរស្វែងរកបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដើម្បីពង្រឹងសម្ព័ន្ធភាពផ្អែកលើលក្ខខណ្ឌទទួលយកបានទាំងសងខាង»។
ក្រុមឧទ្ទាមមូស្លីមប្រមាណ ២០ក្រុមបានធ្វើប្រតិបត្តិការនៅតំបន់កោះ Mindanao និងតំបន់សមុទ្រ Sulu ជាប់នោះ។ កោះ Mindanao ក៏ជាមូលដ្ឋានក្រុមរណសិរ្សប្រដាប់អាវុធកុម្មុយនីស្តហ្វីលីពីនផងដែរ។
អ្នកវិភាគមួយចំនួននិយាយថា នៅទីបំផុត លោក Duterte ចង់បាននូវគោលនយោបាយការបរទេសបែបអព្យាក្រឹត្យមួយជាមួយនឹងប្រទេសមហាអំណាច ដូចប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី និងវៀតណាម។
សហរដ្ឋអាមេរិកបានគ្រប់គ្រងប្រទសហ្វីលីពីនអស់រយៈពេលជាងប្រាំទសវត្សរ៍រួចមកហើយ មុនពេលផ្តល់ឯករាជ្យឲ្យហ្វីលីពីន បន្ទាប់ពីសង្រ្គាមលោកលើកទីពីរ។ សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក នាពេលបច្ចុប្បន្ន ប្រទេសហ្វីលីពីនជាតំណាងមួយនៅក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តនយោបាយតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិកខាងលិច ដែលអាចសហការគ្នានៅពេលចាំបាច់ ដើម្បីទប់ទល់នឹងការពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅតំបន់ដែនទឹក។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានខឹងសម្បារនឹងសកម្មភាពរបស់យោធាអាមេរិកនៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងទំហំ ៣,៥ លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលសម្បូរទៅដោយធនធាន។ ប្រទេសចិនដែលមានកម្លាំងយោធាខ្លាំងជាងប្រទេសដទៃទៀតនៅតំបន់អាស៊ីបូព៌ា បានទាមទារ ៩០ភាគរយនៃតំបន់ដែនទឹកនេះ បើទោះបីជាមានការតវ៉ាពីប្រទេសហ្វីលីពីន ព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី កោះតៃវ៉ាន់ និងវៀតណាមក៏ដោយ។
លោក Eduardo Araral សាស្រ្តាចារ្យរងនៅមហាវិទ្យាល័យគោលនយោបាយសាធារណៈនៅសាកលវិទ្យាល័យ National University of Singapore និយាយថា៖ «ហ្វីលីពីននឹងបន្តជាមិត្តជាមួយនឹងភាគីទាំងពីរ ប៉ុន្តែនឹងមិនងាយបោកបញ្ឆោតដូចមុននោះទេ។ ហើយខ្ញុំគិតថា ការព្យួរការលុបចោលកិច្ចព្រមព្រៀងរយៈពេលប្រាំមួយខែ ដ៏តឹងរ៉ឹងមួយរយ:ពេលខ្លី បន្តទៀតនោះ គឺត្រូវបានយល់ឃើញនៅក្នុងបរិបទដែលហ្វីលីពីន និងសហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែបន្តពិភាក្សាលើការសើរើកិច្ចព្រមព្រៀងយោធារវាងគ្នាឡើងវិញ»។
លោក Jose Manuel Romualdez អគ្គរដ្ឋទូតហ្វីលីពីនទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិកបាននិយាយកាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែវិច្ឆិកាក្នុងការសន្ទនាតាមវីដេអូជាមួយនឹងក្រុមប្រឹក្សាកិច្ចការសាកលលោកនៅក្រុង Los Angeles ថា រដ្ឋាភិបាលលោក Duterte ឲ្យតម្លៃទៅលើទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកក៏ដូចជាជាមួយបណ្តាប្រទេសដទៃទៀតដែរ។
លោកអគ្គរដ្ឋទូតបាននិយាយថា៖ «នេះជារឿងមិនយុត្តិធម៌ទេដែលថាលោក Duterte ពិតជាចង់ពង្រឹងទំនាក់ទំនងតែជាមួយនឹងចិនដើម្បីតែរឿងឈ្នះចាញ់នោះ។ យើងចង់មានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសទាំងអស់។ យើងយល់ថា ផលប្រយោជន៍របស់យើងនឹងត្រូវបានការពារយ៉ាងប្រសើរតាមរយៈការឈោងទៅកាន់ប្រទេសធំៗដូចជា ចិន និងសូម្បីតែប្រទេសរុស្ស៊ីផងដែរ ដើម្បីធ្វើរឿងល្អបំផុតសម្រាប់ប្រទេសយើង»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ណឹម សុភ័ក្រ្តបញ្ញា
