នៅក្នុងដំណើរបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវរដ្ឋមួយទៅកាន់រដ្ឋធានីប៉េកាំងកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ប្រធានាធិបតី Duterte បានប្រកាសថា លោកនឹង«ផ្តាច់ខ្លួន»ចេញពីសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាអតីតអាណាព្យាបាលនិងសម្ព័ន្ធមិត្តខាងយោធាដ៏ខ្លាំងមួយរបស់ប្រទេសលោក ហើយភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសចិនជំនួសវិញដែលលោកបានហៅថា ជាក្តីសង្ឃឹមតែមួយគត់សម្រាប់ការទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច។ការសន្យាទាំងនេះកើតមានឡើងបន្ទាប់ពីការប្រើប្រាស់ពាក្យពេជន៍ខ្លាំងៗជាបន្តបន្ទាប់ប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក សេចក្តីថ្លែងការណ៍លម្អៀងទៅរកប្រទេសចិនចាប់តាំងលោក Duterte ដែលនិយាយខ្លាំងៗ បានចូលកាន់តំណែងនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនាមក។
ភាពមន្ទិលសង្ស័យនៅក្នុងប្រទេស អាចពន្យឺតឬធ្វើឲ្យចុះខ្សោយនូវកិច្ចផ្តួចផ្តើមទាំងនោះ ដែលអាចបញ្ចប់សកម្មភាពនានាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងមហិច្ឆិតារបស់ប្រធានាធិបតីខណៈដែលបញ្ចូលសាធារណមតិនៅក្នុងប្រទេសមួយដែលប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើននៅតែងាកទៅខាងសហរដ្ឋអាមេរិក។
លោក Ramon Casiple នាយកប្រតិបត្តិនៃវិទ្យាស្ថានសម្រាប់ការធ្វើកំណែទម្រង់នយោបាយនិងការបោះឆ្នោតដែលជាក្រុមគាំទ្រហ្វីលីពីន បាននិយាយថា៖
«បញ្ហារបស់យើងជាមួយប្រធានាធិបតី Duterte គឺឥរិយាបថរបស់លោក។លោក មិនមានក្រុមផ្តល់យោបល់មុនពេលលោកធ្វើការប្រកាសអំពីបញ្ហាទាំងនោះ។វាជាការផ្ទុយបញ្ច្រាស់»។
ពួកអ្នកវិភាគ និយាយថា សមាជិកគណៈរដ្ឋមន្រ្តី កំពុងរង់ចាំការពន្យល់លំអិតពីអ្វីដែលកើតបន្ទាប់សម្រាប់ចិននិងសហរដ្ឋអាមេរិកមុនពេលចាត់វិធានការ។ពួកគេនិយាយថា រដ្ឋមន្រ្តី ត្រូវការបញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់ពីរបៀបនៃការផ្លាស់ប្តូរចំណងទាក់ទងជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតុនហើយនឹងធ្វើតាមកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។
ដំណើរទស្សនកិច្ចរយៈពេល៤ថ្ងៃទៅកាន់រដ្ឋធានីប៉េកាំង បានធ្វើឲ្យចិនផ្តល់ប្រាក់ចំនួន១៣,៥ពាន់លានដុល្លានៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់ប្រទេសដ៏ក្រីក្រមួយនេះនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ហើយនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងដើម្បីពិភាក្សាពីសិទ្ធិចូលតំបន់ប្រជែងគ្នាមួយនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលសម្បូរទៅដោយធនធាន។
លោក Casiple បាននិយាយបន្តទៀតថា «ប្រធានាធិបតីDuterteបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយហើយបន្ទាប់មកមន្រ្តីផ្សេងទៀតនៅក្នុងចំណោមគណៈរដ្ឋមន្រ្តីរបស់លោកដែលរងការប៉ះពាល់ភ្លាមៗបានសាកល្បងទស្សន៍ទាយលើកទី២ពីអ្វីដែលលោកប្រធានាធិបតីព្យាយាមនិយាយឬកែប្រែ។អ្នកខ្លះបានគិតខុសថា ប្រធានាធិបតី នឹងកាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតផ្លូវការជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក។ «នៅទីបញ្ចប់នៃដំណើរការនោះ ប្រធានាធិបតីខ្លួនឯងបានបញ្ចាក់យ់ាងច្បាស់ពីអ្វីដែលលោកចង់និយាយ»។
លោក Perfecto Yasay រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសហ្វីលីពីន បានត្រូវគេដកស្រង់សម្តីកាលពីថ្ងៃច័ន្ទមកនិយាយថា ហ្វីលីពីន នឹងមិនកាត់ចំណងទាក់ទងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកទេហើយផ្ទុយទៅវិញនឹងធ្វើទៅតាមការព្រមព្រៀងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក។លោក និយាយទៀតថា ហ្វីលីពីន ចង់បានគោលនយោបាយការបរទេសដែលមានឯករាជ្យភាពជាងមុនបន្ទាប់ពីគោលនយោបាយនេះមានការដឹកមុខភាគច្រើនដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។
ពួកមន្រ្តីក្នុងយោធាហ្វីលីពីន អាចមានការពិបាកដើម្បីងាកទៅប្រទេសចិននៅពេលដែលពួកគេ បានក្រឡេកមើលសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីរកជំនួយចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍១៩៥០មកម្លេះដើម្បីពង្រឹងកងកម្លាំងរបស់ខ្លួនផ្ទាល់។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតុននិងរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីល បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាការពារប្រទេសនៅឆ្នាំ១៩៥១ដែលតម្រូវឲ្យភាគីនិមួយៗគាំទ្រគ្នាទៅវិញទៅមកប្រសិនបើមានការវាយប្រហារពីភាគីទី៣។កាលពី២ឆ្នាំមុន ពួកគេ បានធ្វើឲ្យសម្រេចកិច្ចព្រមព្រៀងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើកដំកើងការការពារប្រទេសដែលមានគោលបំណងជួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលបញ្ឈប់នាវារបស់ចិនកុំឲ្យចូលក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសនៅក្នុងមហាសមុទ្រដែលមានចំងាយ៣៧០គីឡូម៉ែត្រនៅទល់មុខផ្ទៃសមុទ្រភាគខាងលិចប្រទេសហ្វីលីពីន។
លោក Sean King អនុប្រធានជាន់ខ្ពស់នៅក្រុមហ៊ុនពិគ្រោះយុទ្ធសាស្រ្តនយោបាយ Parkដែលមានទីតាំងក្នុងទីក្រុងញូយ៉កនិយាយដោយសំដៅដល់បណ្ឌិតសភាយោធាសហរដ្ឋអាមេរិកថា៖
«មន្រ្តីយោធាភាគច្រើនរបស់ហ្វីលីពីន បានប្រឡងបញ្ចប់ការសិក្សាពីសាលានាយ ទាហាន West Point។ការបោះបង់សន្ធិសញ្ញាការពារប្រទេស នឹងបើកចំហរព្រំដែនហ្វីលីពីនឲ្យចិនងាយចូលកាន់កាប់ដោយគ្មានកិច្ចព្រមព្រៀងការពារប្រទេស។ខ្ញុំថា ឱកាសមានតែ៥០ភាគរយនៃការកាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកនោះ»។
សមាជិកសភាហ្វីលីពីន បានត្រូវគេដកស្រង់សម្តីមកនិយាយថា ពួកគេមិនគិតថា ប្រ ធានាធិបតី Duterteពិតជានឹងធ្វើតាមការអត្ថាធិប្បាយរបស់លោកក្នុងទីក្រុងប៉េកាំង។យ៉ាងហោចណាស់សមាជិកសភាម្នាក់ បានព្រួយបារម្ភអំពីការពឹងផ្អែកលើរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងក្នុងបរិបទជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលបានជំរុញប្រធានាធិបតីកាន់ដំណែងមុនលោក Duterteស្វះស្វែងរកការកាត់សេចក្តីរបស់តុលាការអាជ្ញាកណ្តាល អន្តរជាតិ។កាលពីខែមិថុនា តុលាការបានសម្រេចគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីល។
សមាជិកសភាផ្សេងទៀត បានត្រូវគេដកស្រង់សម្តីថារដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនទាក់ទងជាមួយចិននិងមហាអំណាចផុតលេខសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាគូសត្រូវរបស់ចិនឈរលើភាពស្មើគ្នា។វិធីដោះស្រាយតាមគោលនយោបាយការបរទេសនេះ នឹងធ្វើទៅតាមគំរូប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ភូមានិងវៀតណាម ប្រទេសទាំងអស់នេះឲ្យតម្លៃដល់ចិន ក៏ប៉ុន្តែភ័យខ្លាចការពឹងពាក់ខ្លាំងពែកទៅលើចិនដែលមានសេដ្ឋកិច្ច11,4 លានលានដុល្លាសហរដ្ឋអាមេរិក។
ពួកសមាជិកព្រឹទ្ធសភាមកពីគណបក្សសេរីនិយមដែលជាគណបក្សសំឡេងភាគតិចដែលមានឥទ្ធិពល បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយស្នើសុំឲ្យពិនិត្យមើលឡើងវិញនូវកិច្ចព្រមព្រៀងដែលបានធ្វើនៅក្នុងប្រទេសចិន។
កិច្ចព្រមព្រៀងជំនួយយោធាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក តម្រូវឲ្យមានការយល់ព្រមពីសភានៅក្នុងទីក្រុងម៉ានីលដើម្បីបោះបង់ចោលកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាទាំងនោះ។
ប្រធានាធិបតី អាចសម្រេចថាតើប្រតិបត្តិកិច្ចព្រមព្រៀងនោះយ៉ាងដូចម្តេចហើយនឹងសុំឲ្យធ្វើការចរចាឡើងវិញ។ប្រធានាធិបតី Duterte បាននិយាយថា សមយុទ្ធយោធារួមគ្នាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកនៅដើមខែនេះ គឺជាលើកចុងក្រោយ។
លោក Jay Batongbacal នាយកវិទ្យាស្ថានកិច្ចការផ្លូវនាវាចរណ៍និងច្បាប់សមុទ្រនៅសាកលវិទ្យាល័យហ្វីលីពីនបាននិយាយថា៖
«ជាការពិត នឹងមានការប្រឆាំងតវ៉ា។ថាតើពួកសមាជិកសភា អាចរារាំងកិច្ចព្រមព្រៀងនោះឬក៏អត់អាស្រ័យលើសកម្មភាពដែលធ្វើឡើងដោយប្រធានាធិបតី Duterte។ឥឡូវនេះ កិច្ចព្រមព្រៀងនោះគ្រាន់តែជាសេចក្តីថ្លែងការណ៍សាធារណៈនិងវោហារសាស្រ្តដ៏ចម្រូងចម្រាស។ព្រឹទ្ធសភាអាចធ្វើអ្វីបានទេ ប្រសិនបើមិនមានឯកសារគោលនយោបាយផ្លូវការឬឯកសារផ្សេងទៀត ពួកគេ មិនអាចធ្វើការឆ្លើយតបបាននោះ»។
ពលរដ្ឋហ្វីលីពីនភាគច្រើននិយាយថា ពួកគេ នៅតែគាំទ្រជំនួយខាងយោធារបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ទោះយ៉ាងនោះក៏ដោយ ពលរដ្ឋហ្វីលីពីនខ្លះចង់ផ្តល់ឱកាសដល់ប្រទេសចិន ពីព្រោះតែចិនមានប្រវត្តិផ្តល់ឲ្យប្រទេសតូចៗនូវការវិនិយោគទុនក្នុងផ្នែករោងចក្រនិងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។
ពលរដ្ឋហ្វីលីពីនប្រហែល៣ភាគ៤ មានការទុកចិត្តសហរដ្ឋអាមេរិកហើយ២២ភាគរយបានទុកចិត្តចិន នេះយោងទៅតាមការស្ទង់មតិកាលពីពេលថ្មីៗនេះដោយអង្គការស្រាវជ្រាវ Social Weather Stations ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងតំបន់ទីក្រុងម៉ានីល។
ពួកអ្នកវិភាគនិយាយថា ព្រះវិហារកាតូលិកដ៏មានឥទ្ធិពលនៅហ្វីលីពីន បានរក្សាការស្ងប់ស្ងាត់ស្តីពីគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ប្រធានាធិបតីDuterteហើយទំនងមិនប្រតិកម្មអ្វីទេ ប្រសិនបើ បញ្ហានេះមិនប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិមនុស្សនោះ។
លោក Carl Baker នាយកកម្មវិធីជាមួយកម្មវិធីវេទិការប៉ាស៊ីហ្វិករបស់អង្គការCSIS ដែលជាអង្គការស្រាវជ្រាវសហរដ្ឋអាមេរិកបាននិយាយថា ការងាករបស់ប្រធានាធិបតី Duterte ចេញពីការគាំទ្ររបស់សហរដ្ឋអាមេរិកធ្វើឲ្យគ្រោះថ្នាក់ដល់ភាពជិតស្និទ្ធក្នុងគណៈរដ្ឋមន្រ្តីរបស់លោក នៅពេលដែលពួករដ្ឋមន្រ្តីព្យាយាមបន្ធូរបន្ថយសេចក្តីថ្លែងការណ៍ប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកហើយអាចបណ្តាលឲ្យបាត់បង់ការវិនិយោគទុននិងជំនួយការពារប្រទេសពីសហរដ្ឋអាមេរិក។លោកនិយាយថា ប្រធានាធិបតីDuterte គួរស្វះស្វែងរកមតិយោបល់ពីប្រជាពលរដ្ឋហ្វីលីពីន។
ក៏ប៉ុន្តែ លោកCasipleជឿជាក់ថា វាលឿនពែកដើម្បីនិយាយពីអ្វីដែលប្រធានាធិបតី Duterte នឹងធ្វើនៅទីបញ្ចប់នោះ។អ្វីដែលយើងឃើញនៅពេលឥឡូវនេះ គឺការធ្វើឲ្យមានទំនាក់ទំនងជាប្រក្រតីភាពឡើងវិញជាមួយចិនជាងអ្វីផ្សេងទៀតទាំងអស់»។
ប្រែសម្រួលដោយ ជឹង ប៉ូជីន
