សកម្មជនការពារជនជាតិភាគតិច និងមេដឹកនាំសហគមន៍មកពីភាគខាងជើងនិងភាគអាគ្នេយ៍នៃប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបានធ្វើការថ្កោលទោសចំពោះការផ្ទុះឡើងនៃការវាយប្រយុទ្ធគ្នា ការផ្លាស់ទីលំនៅជាទ្រង់ទ្រាយធំ និងព័ត៌មានដែលចោទថាមានការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងតំបន់របស់ពួកគេនាពេលថ្មីៗនេះ។
ថ្លែងនៅឯសន្និសីទកាសែតដាច់ដោយឡែកពីគ្នានៅក្នុងទីក្រុង Yangon កាលពីចុងខែកញ្ញា សកម្មជនការពារជនជាតិភាគតិច Ta'ang មកពីរដ្ឋ Shan និងសកម្មជនការពារជនជាតិភាគតិចមកពីរដ្ឋ Karen បានថ្លែងថា អំពើហិង្សានាពេលថ្មីៗនេះបង្ហាញថាជោគជ័យនៃដំណើរការសន្តិភាពក្នុងពេលកន្លងមកនៅមានកម្រិត។
អ្នកខ្លះក៏បានអះអាងដែរថា ប្រតិបត្តិការយោធាក្នុងការការពារតំបន់ទំនប់វារីអគ្គិសនីដ៏ចម្រូងចម្រាសកំពុងតែធ្វើឲ្យជម្លោះកាន់តែមានសភាពយ៉ាប់យ៉ឺនឡើង។
ការវាយប្រយុទ្ធគ្នារវាងក្រុមយោធារំដោះជាតិ Ta'ang (TNLA) និងយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់រដ្ឋ Shan ភាគខាងជើងតាំងពីឆ្នាំ២០១១ ប៉ុន្តែលោក Mai Cyruk នៃអង្គការនិស្សិតនិងយុវជន Ta'ang បានថ្លែងថា៖ «ជម្លោះមានសភាពកាន់តែអាក្រក់ឡើង បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់គ្នានៅទូទាំងប្រទេស (NCA) ត្រូវបានចុះហត្ថលេខារវាងរដ្ឋាភិបាលយោធានិងក្រុម RCSS»។
កាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥ រដ្ឋាភិបាលមុនបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាបទឈប់បាញ់គ្នានៅទូទាំងប្រទេស (NCA – Nationwide Ceasefire Accord) ជាមួយនឹងក្រុមបះបោរចំនួន៨ រួមទាំងក្រុម RCSS ផងដែរ។
មួយខែក្រោយមក ក្រុមប្រយុទ្ធ RCSS បានផ្លាស់ទីទៅភាគខាងជើងទៅកាន់តំបន់កាន់កាប់ដោយចលនា TNLA របស់ជនជាតិ Ta'ang ដូចជាក្រុង Namkham ក្រុង Namsan ក្រុង Mong Kung និងក្រុង Kutkhai ហើយប៉ះទង្គិចជាមួយនឹងក្រុមប្រយុទ្ធ Ta'ang ដែលអះអាងថាក្រុម RCSS ធ្វើប្រតិបត្តិការដោយមានការគាំទ្រពីកងទ័ពយោធារដ្ឋាភិបាលមីយ៉ាន់ម៉ា។
ការចោទប្រកាន់ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភបំពានដោយក្រុមទាហាននិងក្រុមបះបោរ
លោក Mai Cyruk បានថ្លែងថា ឆ្នាំនេះ ក្រុមសកម្មជនបានរកឃើញនិងចងក្រងឯកសារនូវករណីជាច្រើននៃការបាញ់ផ្លោងដោយមិនរើសមុខ ការធ្វើទារុណកម្ម ការរំលោភសេពសន្ថវៈ ការកាប់សម្លាប់ ការចាប់កេណ្ឌជនស៊ីវិលជនជាតិ Ta’ang បង្ខំឲ្យចូលជាធ្វើជាទ័ពក្រុមខ្លួន និងធ្វើការឲ្យខ្លួន ដោយពួកទាហាននិងក្រុមប្រយុទ្ធ RCSS។
យោងតាមអង្គការសហប្រជាជាតិ ជនស៊ីវិលប្រមាណ ១២.០០០នាក់ត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅដោយការវាយប្រយុទ្ធនៅរដ្ឋ Shan ដែលជារដ្ឋភាគខាងជើង នៅពាក់កណ្តាលដើមឆ្នាំ២០១៦។
លោក Mai Aung Kham ប្រធានគណបក្សជាតិ Ta’ang (TNP) ប្រចាំក្រុង Mong Kung ដែលមានអាសនៈជាច្រើននៅក្នុងសភា បានថ្លែងកាលពីខែកក្កដាថា ក្រុម RCSS បានចាប់ខ្លួនលោក ឪពុករបស់លោក ពូរបស់លោក និងនិស្សិតពីរនាក់ ដែលអ្នកទាំងនោះសុទ្ធតែជាសមាជិករបស់បក្ស។
លោកបានប្រាប់សន្និសីទកាសែតថា៖ «ក្រុម RCSS បានគំរាមខ្ញុំ ដោយនិយាយថា ប្រសិនបើខ្ញុំមិនលុបចោលពាក្យស្លោករបស់បក្ស TNP របស់ខ្ញុំនោះទេ ខ្ញុំនឹងត្រូវបានបង្ខំឲ្យចូលរួមក្នុងក្រុម RCSS រយៈពេល៥ឆ្នាំ។ ឪពុកនិងពូរបស់ខ្ញុំនៅតែត្រូវបានចាប់ខ្លួន»។
ការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងក្រុមឧទ្ទាម Ta’ang និងក្រុម Shan បានធ្វើឲ្យមេដឹកនាំជនជាតិភាគតិចជាច្រើនមានការភ្ញាក់ផ្អើល ហើយហេតុផលពិតប្រាកដនៅតែមិនមានភាពជាក់លាក់។ VOA មិនអាចទាក់ទងក្រុម RCSS ដើម្បីសុំអត្ថាធិប្បាយបាននោះទេ ប៉ុន្តែក្រុមនេះបានប្រាប់ទៅប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុក ដោយបដិសេធថាមិនបានរំលោភបំពានទេ។
គណបក្ស TNLA មិនបានចុះហត្ថលេខាលើព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់គ្នានៅទូទាំងប្រទេស NCA នោះទេ ហើយជាមួយនឹងក្រុមបះបោរ Kokang និង Rakhine ដែលត្រូវយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាដែលនៅតែមានអំណាចនោះ រារាំងពីដំណើរការសន្តិភាព។ គោលជំហរនេះទំនងជាឧបសគ្គដ៏ធំមួយសម្រាប់គម្រោងរបស់លោកស្រី Aung San Suu Kyi ក្នុងការបង្កើតបទឈប់បាញ់គ្នានៅទូទាំងប្រទេស។
លោក Mai Cyruk បានថ្លែងថា សម្រាប់ក្រុមជនជាតិភាគតិចដែលជាក្រុមតូចៗនិងមិនឲ្យចូលរួម ដូចជាក្រុម Ta’ang គឺដំណើការសន្តិភាពមិនអាចជឿជាក់បាននោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំចង់ស្នើឲ្យអ្នកស្រី Aung San Suu Kyi គួរបង្ហាញនិងនិយាយឲ្យបានច្រើនជាងនេះ អំពីជនជាតិភាគតិច។ ប្រសិនបើមិនមានសិទ្ធិស្មើគ្នាសម្រាប់ជនជាតិភាគតិចក្រុមតូចៗទាំងនោះទេ ពួកយើងមិនអាចទទួលបានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដនោះទេ»។
ជនជាតិ Karen រាប់ពាន់នាក់ភៀសខ្លួន
ជ័យជម្នះនៃកិច្ចព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់គ្នាកាលពីឆ្នាំមុន ក៏បានចោទជាសំណួរបន្ថែមទៀតនៅក្នុងខែនេះ បន្ទាប់ពីទាហានមីយ៉ាន់ម៉ា និងអ្នកគាំទ្រកងជីវពលមួយបានចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការប្រឆាំងនឹងក្រុមបះបោរតូចមួយនៅក្នុងក្រុង Hlaingbwe នៃរដ្ឋ Karen។
សហភាពជាតិ Karen (KNU) ដែលជាក្រុមបះបោរដ៏ធំមួយដែលបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់គ្នានៅទូទាំងប្រទេស ហើយជាក្រុមដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្បែរតំបន់វាយប្រយុទ្ធគ្នានោះ បានព្រមានកងទ័ពមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែកញ្ញា ឲ្យបញ្ចប់ប្រតិបត្តិការយោធា ដោយសារប្រតិបត្តិការនេះបាន«បង្កការខូចខាតដល់ស្ថិរភាពនិងសន្តិភាពនៅក្នុងតំបន់»។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ប្រតិបត្តិការយោធាទាំងនោះនៅតែបន្ត។
អ្នកស្រី Naw Dah Dah នៃអង្គការស្ត្រីនៅរដ្ឋ Karen បានប្រាប់នៅក្នុងសន្និសីទព័ត៌មានថា អ្នកភូមិប្រមាណ ៥.០០០នាក់ឥឡូវនេះ បានភៀសខ្លួនទៅក្រុងដែលមានសុវត្ថិភាពជាងនេះ ក្នុងខណៈពេលដែលអ្នកភូមិប្រមាណ ១.០០០នាក់បានឆ្លងដែនទៅកាន់ប្រទេសថៃ។
អ្នកស្រីបានថ្លែងថា៖ «ភាគច្រើនគឺជាស្ត្រីនិងកុមារ។ ពួកគេត្រូវរត់គេចខ្លួនដោយឆ្លងកាត់ព្រៃ ដោយសារតែពួកគេមានការភ័យខ្លាចក្នុងការប្រើប្រាស់ផ្លូវថ្នល់»។ អ្នកស្រីបន្ថែមថា មានសេចក្តីរាយការណ៍មកថា មានមីនបង្កប់នៅតាមដងផ្លូវ ដែលបានបណ្តាលឲ្យជនស៊ីវិលពីរនាក់រងរបួស ហើយបានធ្វើឲ្យមនុស្សម្នាក់បាត់បង់ជីវិតកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែកញ្ញា កន្លងទៅនេះ។
អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលជាច្រើននៅក្នុងរដ្ឋ Karen រួមមានទាំងអង្គការបណ្តាញបរិស្ថាននិងសកម្មភាពសង្គម Karen បានឲ្យដឹងថា កងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលបានឈានទៅមុខកាន់តែកៀកទៅនឹងគម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនី Hatgyi ដែលមានតម្លៃ ២,៦ពាន់លានដុល្លារ នៅតាមបណ្តោយទន្លេ Salween ក្នុងអំឡុងពេលធ្វើប្រតិបត្តិការប្រឆាំងនឹងក្រុមបះបោរតូចៗ។ ពួកគេជឿថា ប្រតិបត្តិការទាំងនោះអាចជាលេសមួយសម្រាប់ទាហានទាំងនោះដើម្បីចាប់យកតំបន់នោះមកកាន់កាប់។
ក្រុមសកម្មជនបានថ្លែងថា កងជីពលរបស់រដ្ឋាភិបាលមួយ បានស្នើចូលទៅក្នុងតំបន់មាត់ទន្លេត្រើយខាងលិចដែលកាន់កាប់ដោយក្រុម KNU ដែលស្ថិតនៅក្បែរតំបន់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ុន្តែសំណើនេះត្រូវបានច្រានចោល។ ក្រុមអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលបានដកស្រង់សម្តីរបស់មេបញ្ជាការកងទ័ព លោក Saw Johnny នៃក្រុម KNU ដែលបានថ្លែងថា៖ «ប្រសិនបើពួកគេគ្រោងនឹងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ពួកយើងនឹងប្រឆាំងនឹងគម្រោងនោះ»។
ការបាញ់ផ្លោងដោយកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលបានសម្លាប់កុមារជាតិ Kachin
នៅក្នុងរដ្ឋ Kachin ការវាយប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងទ័ពនិងទាហានឯករាជ្យនៃរដ្ឋ Kachin ក៏បានកើនឡើងនៅប៉ុន្មានសប្តាហ៍ថ្មីៗនេះ ដោយនេះបានរារាំងនិងកាត់បន្ថយជំនួយសប្បុរសធម៌ដល់ជនស៊ីវិលដែលត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅនៅក្នុងតំបន់ដែលកាន់កាប់ដោយក្រុមបះបោរ។
កាលពីដើមខែតុលា កងទ័ពបានបាញ់ផ្លោងទៅលើភូមិ Kachin មួយដែលស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃរដ្ឋ Shan ដោយបានសម្លាប់កុមារអាយុ ២ឆ្នាំម្នាក់ និងបានធ្វើឲ្យកុមារអាយុ ៥ឆ្នាំម្នាក់ និង៦ឆ្នាំម្នាក់ឲ្យរងរបួស ដែលអ្នកទាំងពីរត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាន់មន្ទីរពេទ្យនៅក្បែរប្រទេសចិន នេះបើយោងតាមសកម្មជនរដ្ឋ Kachin លោក Khon Ja។ ឧបទ្ទវហេតុដែលបានបង្កឲ្យមានបាតុកម្មធំនៅក្នុងរដ្ឋធានី Myitkyina នៃរដ្ឋ Kachin កាលពីថ្ងៃច័ន្ទ ទី៣ ខែតុលា កន្លងទៅនេះ។
ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅក្នុងទីក្រុង Yangon បានឲ្យដឹងថា កាលពីសប្តាហ៍មុន ខ្លួនមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងដោយសារតែការវាយប្រយុទ្ធគ្នានៅក្នុងរដ្ឋ Kachin ហើយបានព្រមានថា ការវាយប្រយុទ្ធគ្នានេះអាចនឹងធ្វើឲ្យ«ប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការនិងសុឆន្ទៈដែលបង្កើតឡើងដោយសន្និសីទសន្តិភាពសហភាពកាលពីពេលថ្មីៗនេះ»។
សមាជិកជាច្រើននៃគណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ NLD មានការស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការពិភាក្សាទៅលើការកើនឡើងនៃការវាយប្រយុទ្ធគ្នា ហើយបានបង្វែរសំណួរទាក់ទងនឹងដំណើរការសន្តិភាពនេះទៅមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលវិញ ប៉ុន្តែពួកគេមិនអាចទាក់ទងបាន។
អ្នកស្រី Susanna Hla Hla Soe អ្នកតំណាងរាស្ត្រមកពីគណបក្ស NLD និងជាសកម្មជនជនជាតិ Karen មួយរូបបានថ្លែងថា៖ «នៅពេលដែលមានការប្រយុទ្ធគ្នាកើតមានឡើង ស្ត្រីនិងកុមារតែងតែរងគ្រោះ។ ថ្នាក់ដឹកនាំរបស់យើងថាពួកគេពិតជាចង់កសាងសន្តិភាព ប៉ុន្តែការវាយប្រយុទ្ធគ្នានៅតែកើតមានឡើង»៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស្រេង លក្ខិណា
