ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតនៅប្រទេសកម្ពុជាបានផ្តល់ការគាំទ្រជាវិជ្ជមានចំពោះបញ្ជីចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតផ្លូវការ និងចុងក្រោយ ដែលត្រូវបានធ្វើឡើងនៅឆ្នាំ២០១៦ ទោះបីជាមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាង១លាននាក់ទៀតមិនបានចុះឈ្មោះក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតថ្មីនេះក៏ដោយ។
ចំនួនឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត ដែលត្រូវបានបង្ហាញក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតផ្លូវការរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតហៅកាត់ថា គ.ជ.ប. នេះស្រដៀងគ្នាទៅនឹងរបាយការណ៍សិក្សាបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតថ្មីរបស់គណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាហៅកាត់ថា ខុមហ្វ្រែល (Comfrel) រួមជាមួយនឹងសម្ព័ន្ធកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា (ERA)។
របាយការណ៍របស់អង្គការ Comfrel និង ERA បានឲ្យដឹងថា មានអ្នកចុះឈ្មោះប្រមាណជាង៧,៨លាននាក់គឺស្មើនឹង៨១,៤៧%នៃប្រជាពលរដ្ឋដែលគ្រប់អាយុបោះឆ្នោតចំនួន៩,៦លាននាក់។
ក្រោយការចេញលទ្ធផលផ្លូវការនៃបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតថ្មីដោយគ.ជ.ប. ក្រុមមន្ត្រីរបស់អង្គការទាំងពីរនិយាយថា ចំនួននេះជាតួលេខដែលអាចទទួលយកបាន។
លោកកន សាវាង្ស មន្ត្រីកម្មវិធីជាន់ខ្ពស់ផ្នែកអង្កេតរបស់អង្គការ Comfrel បានប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃអាទិត្យថា ដំណើរការចុះបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតបានប្រព្រឹត្ត ដោយជួបប្រទះបញ្ហា ដូចជាឈ្មោះស្ទួន និងបញ្ហាចម្រូងចម្រាសទាក់ទិនសញ្ជាតិរបស់អ្នកបោះឆ្នោតជាដើម។
«ទោះបីថា មានបញ្ហាទាំងអស់នេះកើតឡើងក៏ដោយ ប៉ុន្តែក្នុងកម្រិតតិចតួចទេ។ អីចឹងលទ្ធផលនេះ យើងឃើញថា យើងអាចទទួលយកបាន ព្រោះដោយសារតែការសិក្សាយើងប្រៀបធៀបគ្នារវាង អ្វីជាការសិក្សារបស់សង្គមស៊ីវិល ដែលថ្មីៗនេះ យើងបានសិក្សាដែរ ហើយយើងនឹងធ្វើការបញ្ចេញនូវឯកសារធ្វើសវនកម្មបញ្ជីឈ្មោះនេះ ប្រហែលជាអាចខែក្រោយ យើងនឹងធ្វើរបាយការណ៍»។
លោកកន សាវាង្ស មានប្រសាសន៍បន្តថា ចំនួនឈ្មោះប្រជាជនដែលត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតថ្មីនេះ នៅមិនទាន់គ្រប់ចំនួនពេញលេញនៅឡើយទេ ដោយហេតុប្រជារាស្ត្រខ្មែរជាច្រើនបានចាកចេញពីភូមិកំណើតរបស់ពួកគេដើម្បីទៅរកការងារធ្វើនៅប្រទេសផ្សេង រួមមានប្រទេសថៃ និងកូរ៉េខាងត្បូងជាដើម។
លោកទទូចឲ្យគ.ជ.ប.ពិចារណាស្នើការធ្វើវិសោធនកម្មលើច្បាប់បោះឆ្នោតជាតិដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់នោះបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅតាមស្ថានទូត ឬស្ថានកុងស៊ុលរបស់កម្ពុជា ប្រចាំនៅក្រៅប្រទេស។ លោកអះអាងថា គ.ជ.ប.មិនអាចរង់ចាំទាល់តែសភា បើកការពិភាក្សាលើបញ្ហានេះទេ។
«រឿងអស់នេះ វាជាភារកិច្ចមួយរបស់ គ.ជ.ប. ដែលមានចែងក្នុងច្បាប់ ដែលធានាក្នុងការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ អីចឹងករណីនេះ បើថា លើកទីមួយ វាមានបញ្ហាសម្រាប់ចុះឈ្មោះប្រជាពលរដ្ឋនៅក្រៅប្រទេសរួចទៅហើយ វាអត់បានចុះឈ្មោះទេ។ អីចឹងគ.ជ.ប. ទោះបីមិនមានច្បាប់ ប៉ុន្តែ គ.ជ.ប.អាចមានសិទ្ធិដាក់ស្នើ មិនមែនគ.ជ.ប.សម្រេចតែទៅលើច្បាប់មួយមុខ ដែលលោកមើលឃើញ គេកំណត់មក លោកបិទការពិភាក្សាត្រឹមហ្នឹងទេ»។
លោកសំ គន្ធាមី នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត្យ និងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជាហៅកាត់ថា Nicfec យល់ស្របទៅនឹងតួលេខអ្នកបោះឆ្នោត ដែលបានចេញជាផ្លូវការដោយគ.ជ.ប.។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកថា ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍នឹងស្នើឲ្យមានការិយាល័យចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតដើម្បីឲ្យពលករកម្ពុជា ដែលកំពុងបំពេញការងារនៅក្រៅប្រទេស អាចចុះឈ្មោះបាន។
«នៅច្បាប់បោះឆ្នោតយើង អ្នកដែលចេញទៅក្រៅអត់មានសិទ្ធិចុះ។ គាត់បាត់បង់សិទ្ធិចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតជាង១លាននាក់ ដោយសារគាត់អត់បានចុះក្នុងប្រទេសយើង។ យើងចង់ឲ្យមាន។ លើកក្រោយ យើងស្នើឲ្យមានការិយាល័យចុះឈ្មោះនៅក្រៅប្រទេស។ ធ្វើម៉េចក៏ដោយ គ.ជ.ប.ហ្នឹងចង់ឲ្យមានប្រព័ន្ធចុះឈ្មោះទៅ គាត់អាច ពលករនៅក្រៅប្រទេសគាត់មានសិទ្ធិ ចូលរួមបោះឆ្នោតបានដូចគេ ហើយចង់បានឲ្យគាត់អីចឹង កុំឲ្យវាបាត់អាចំនួនរួម វាប្រាំបួនលាននាក់ជាងហ្នឹង»។
លោកសំ គន្ធាមីថ្លែងថា ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតនឹងស្នើឲ្យមានការិយាល័យចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅក្រៅប្រទេស នៅក្រោយការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់។
លោកហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យ គ.ជ.ប. មិនផ្តល់ការអធិប្បាយច្រើនទាក់ទិនការបញ្ចេញលទ្ធផលផ្លូវការនៃបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតថ្មីដែលត្រូវបានធ្វើឡើងតាមប្រព័ន្ធកំព្យូទ័រជាលើកដំបូងនោះទេ។ លោកបានត្រឹមតែបញ្ជាក់ថា បញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតផ្លូវការនេះនឹងបិទផ្សាយជាសាធារណៈ មួយខែមុនការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ ដែលនឹងធ្វើឡើងនៅក្នុងរយៈពេលប្រមាណ៤ខែទៀត។
លោកហង្ស ពុទ្ធា ធ្លាប់បានបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA កាលពីកន្លងមកថា គ.ជ.ប.ពុំមានសិទ្ធិក្នុងការស្នើឲ្យមានការធ្វើវិសោធនកម្មលើច្បាប់បោះឆ្នោតនោះទេ។ លោកថា មានតែអ្នកនយោបាយប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចសម្រេចកិច្ចការនេះបាន។ លោកអះអាងថា គ.ជ.ប.គឺជាស្ថាប័ន ដែលត្រូវអនុវត្តទៅតាមច្បាប់ដែលបានចែងដោយសភាជាតិ។
របាយការណ៍របស់អង្គការ Comfrel និងសម្ព័ន្ធកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត ERA ដែលត្រូវបានចងក្រងចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញាមកដល់ថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦នោះ បានឲ្យដឹងថា បញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតដែលពេញលេញត្រូវការអ្នកចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតយ៉ាងតិចណាស់ក៏៩៥ភាគរយនៃចំនួនអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតដែរ។ របាយការណ៍នេះបន្តថា អ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត ដែលនៅសល់មួយចំនួនក៏ចង់ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតដែរ បន្ទាប់ពីការបិទការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦។
ខណៈដែលការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាន់តែខិតជិតចូលមកដល់នោះ ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតសម្តែងក្តីបារម្ភចំពោះការឃោសនាបោះឆ្នោតទ្រង់ទ្រាយធំដែលត្រូវបានកំណត់ឲ្យធ្វើតែពីរលើកក្នុងរយៈពេលនៃការឃោសនា ដែលមានរយៈពេលតែ១៤ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ ពួកគេនិយាយថា លក្ខខណ្ឌនេះមានលក្ខណៈមិនប្រក្រតី បើធៀបទៅនឹងប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យផ្សេងៗទៀត៕
