អ្នកស្រី អង់សាន ស៊ូជី (Aung San Suu Kyi) និងគណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (National League for Democracy) របស់អ្នកស្រី ដែលជាគណបក្សកាន់អំណាចទទួលបានជ័យជម្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដីសម្រាប់អាណត្តិទី ២ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី អ្នកវិភាគនៅតែរំពឹងថា ដំណើរការកំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យ និងកិច្ចចរចាសន្តិភាពនៅក្នុងប្រទេសដែលហែកហួរដោយសារសង្គ្រាមមួយនេះ នឹងប្រព្រឹត្តទៅដោយយឺតៗដដែល។
គណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតមីយ៉ាន់ម៉ាបានប្រកាស កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែវិច្ឆិកាថា គណបក្ស NLD របស់អ្នកស្រី អង់សាន ស៊ូជី ជាអ្នកទទួលបានជ័យជម្នះនៅក្នុងការបោះឆ្នោត កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែវិច្ឆិកា ដោយឈ្នះបានអាសនៈចំនួន ៣៩៦ ក្នុងចំណោមអាសនៈទាំងអស់ចំនួន ៤៩៨ នៅក្នុងសភាទាំងពីរថ្នាក់។
គណបក្ស NLD មិនត្រឹមតែទទួលបានអាសនៈគ្រប់គ្រាន់ចំនួន ៣២២ ដែលត្រូវការដើម្បីអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលបានដោយខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងឈ្នះបានអាសនៈចំនួន ៩ លើសពីការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ ២០១៥ ទៅទៀត ដែលនៅពេលនោះគណបក្សនេះទទួលបានជ័យជម្នះយ៉ាងខ្លាំងក្លានៅក្នុងការបោះឆ្នោតបែបប្រជាធិបតេយ្យជាលើកដំបូង នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បន្ទាប់ពីយោធាបានកាន់អំណាចអស់រាប់ទសវត្សរ៍មក។
លោក David Mathieson អ្នកវិភាគអំពីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បានលើកឡើងដោយប្រើពាក្យពេញនិយមក្នុងចំណោមអ្នកគាំទ្រអ្នកស្រី អង់សាន ស៊ូជី ក្នុងន័យដើមថា៖ «ខ្ញុំគិតថា នេះជាសារត្រង់ៗមួយ ពោល គឺថា ពលរដ្ឋជឿជាក់លើរដ្ឋាភិបាលកាលពី ៥ ឆ្នាំមុន ហើយគេនៅតែជឿជាក់លើរដ្ឋាភិបាលនេះដដែល។ ម៉ែស៊ូជី ជាអ្នកដឹកនាំប្រទេស ហើយអ្វីៗនឹងប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន»។
ដំណើរឆ្ពោះទៅរកប្រជាធិបតេយ្យ
ជម្លោះក្តៅត្រជាក់រវាងយោធា និងក្រុមប្រដាប់អាវុធជាតិសាសន៍ភាគតិច ដែលប្រយុទ្ធដើម្បីទាមទារស្វ័យភាពនៅក្នុងតំបន់ដាច់ស្រយាលមួយចំនួនក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បានធ្វើឱ្យគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោត លុបចោលការប្រជែងយកអាសនៈសភា ចំនួន ២២ ដោយសារតែក្តីបារម្ភពីបញ្ហាសន្តិសុខ ដោយធ្វើឱ្យពលរដ្ឋដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតចំនួន ១,៤ លាននាក់ មិនអាចបោះឆ្នោតបាន នៅក្នុងតំបន់ដែលគណបក្សជាតិសាសន៍ភាគតិច មានការគាំទ្រខ្លាំង។
ជាតិសាសន៍ភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ារាប់សែននាក់ក៏ត្រូវបានគេបដិសេធមិនឱ្យបោះឆ្នោតផងដែរ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលមិនទទួលស្គាល់ថា ពួកគេជាពលរដ្ឋមីយ៉ាន់ម៉ានោះទេ ទោះបីជាពួកគេជាច្រើននាក់រស់នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាជាច្រើនជំនាន់ហើយក៏ដោយ។
មជ្ឈមណ្ឌល Carter ជាមជ្ឈមណ្ឌលឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ មជ្ឈមណ្ឌលនេះបានបង្ហាញក្តីបារម្ភពាក់ព័ន្ធនឹងពលរដ្ឋ ដែលត្រូវបានបដិសេធមិនឱ្យបោះឆ្នោត និងភាពលម្អៀងដែលអាចកើតមានឡើងរបស់គណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតទៅលើគណបក្ស NLD ប៉ុន្តែមជ្ឈមណ្ឌលនេះបានថ្លែងថា សម្រាប់ផ្នែកជាច្រើន «អ្នកបោះឆ្នោតអាចបញ្ចេញឆន្ទៈរបស់ពួកគេបាន ដោយសេរីនៅក្នុងការបោះឆ្នោត»។
លោក Mike Pompeo រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បានលើកឡើងពីក្តីបារម្ភអំពីការលុបចោលការបោះឆ្នោតនៅតាមកន្លែងមួយចំនួន ការបដិសេធសិទ្ធិបោះឆ្នោតរបស់ជាតិសាសន៍រ៉ូហ៊ីងយ៉ា និងការរក្សាទុកអាសនៈជាច្រើននៅក្នុងសភាសម្រាប់យោធា ប៉ុន្តែលោកបានថ្លែងថា ការបោះឆ្នោតនេះនៅតែជា «ជំហានដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងដំណើរការឆ្ពោះទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសនេះ» ដដែល។
នៅក្រៅប្រទេស អ្នកស្រី អង់សាន ស៊ូជី ដែលធ្លាប់មានកេរឈ្មោះបោះសំឡេងខាងប្រជាធិបតេយ្យអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ តាមរយៈការជាប់ឃុំខ្លួននៅក្នុងផ្ទះ ដោយសារតែការប្រឆាំងនឹងរបបយោធានោះ បានខូចកេរឈ្មោះខ្លះៗ ដោយសារតែអ្នកស្រីបានការពារប្រតិបត្តិការដ៏ប្រល័យមួយរបស់ក្រុមយោធា នៅឆ្នាំ ២០១៧ ក្នុងរដ្ឋ Rakhine ភាគខាងលិចនៃប្រទេស។
យុទ្ធនាការនៃការដុតផ្ទះសម្បែង ការរំលោភនិងឃាតកម្មដែលត្រូវបានថតទុកបានធ្វើឱ្យជាតិសាសន៍ភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ាជាង ៧០០.០០០ នាក់ ភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសបង់ក្លាដែស ដែលជាប្រទេសជិតខាង នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៧។ យោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានហៅប្រតិបត្តិការនេះថា ជាការប្រឆាំងនឹងការបះបោរដែលមានហេតុផលត្រឹមត្រូវ និងដែលត្រូវបានធ្វើឡើងយ៉ាងស្អាតបំផុត។ អង្គការសហប្រជាជាតិបានចាត់ទុកសកម្មភាពនេះថាជា «ឧទាហរណ៍ដ៏ច្បាស់ក្រឡែតនៃការបោសសម្អាតជាតិសាសន៍»។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី នៅក្នុងប្រទេសវិញ មនុស្សជាច្រើនជឿថា អ្នកស្រី ស៊ូជី និងគណបក្ស NLD គឺជាជម្រើសល្អបំផុតក្នុងការធ្វើឱ្យយោធា ដែលត្រូវបានពលរដ្ឋរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងដើរចេញពីនយោបាយដើម្បីបុព្វហេតុល្អត្រឹមត្រូវ។
នាយឧត្តមសេនីយ៍មីយ៉ាន់ម៉ាជាច្រើននៅតែក្តោបក្តាប់ទាំងស្រុងលើក្រសួងសំខាន់ៗ ដែលគ្រប់គ្រងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធប៉ូលិស និងបញ្ហាព្រំដែន ហើយនាយឧត្តមសេនីយ៍ទាំងនោះ ក៏ទទួលបានការធានាថា ខ្លួននឹងបានអាសនៈចំនួន ១/៤ នៃចំនួនអាសនៈក្នុងសភា នៅក្រោមរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលខ្លួនបានតាក់តែងឡើង ដែលនេះជាចំនួនគ្រប់គ្រាន់ល្មម ក្នុងការវេតូចំពោះការប៉ុនប៉ងដកហូតអាសនៈណាមួយពីពួកគេ។
លោក Dereck Aw អ្នកវិភាគជាន់ខ្ពស់សម្រាប់ក្រុមហ៊ុន Control Risks ដែលជាក្រុមហ៊ុនប្រឹក្សាយោបល់ដែលបានតាមដានស្ថានការណ៍ក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បានថ្លែងក្នុងន័យដើមថា៖ «លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតជាភស្តុតាង បង្ហាញថា អ្វីដែលពលរដ្ឋមីយ៉ាន់ម៉ាគិតគឺថា ប្រទេសនេះកំពុងស្ថិតនៅក្នុងដំណើរការឆ្ពោះទៅលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ចំពោះមនុស្សជាច្រើន គណបក្ស NLD នៅតែតំណាងឱ្យឱកាសល្អបំផុតរបស់ពួកគេដើម្បីឆ្ពោះទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។
ទំនាក់ទំនងយោធា
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក Dereck Aw និងអ្នកវិភាគផ្សេងទៀតមិនប្រាកដទេថា តើគណបក្សកាន់អំណាចអាចធ្វើអ្វីបានខ្លះនៅក្នុងអាណត្តិទី ២ របស់ខ្លួននេះ។
លោក Aw យល់ថា គណបក្ស NLD នឹងបន្ត «ដើរនៅលើផ្លូវដ៏ល្អមួយ» ជាមួយនឹងក្រុមយោធា។
លោកបានថ្លែងក្នុងន័យដើមថា៖ «គណបក្សនេះនឹងស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការតទល់នឹងការក្តោបក្តាប់អំណាចយ៉ាងណែនរបស់យោធា ទៅលើនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ច។ នេះនឹងរឹតត្បិតសកម្មភាពដែលគណបក្ស NLD អាចធ្វើបានពិតប្រាកដ នៅក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំខាងមុខ»។
គណបក្ស NLD បានព្យាយាមយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងអាណត្តិទី ១ របស់ខ្លួន ដើម្បីលុបចោលបទប្បញ្ញត្តិជាច្រើននៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលរក្សាឥទ្ធិពលនយោបាយរបស់យោធា ប៉ុន្តែបានត្រឹមតែធ្វើឱ្យមានការចរចារាប់ខែពីសំណាក់ក្រុមនាយឧត្តមសេនីយ៍ ដោយបានរាំងខ្ទប់សំណើរបស់គណបក្ស NLD។
លោក Mathieson បានថ្លែងថា គណបក្ស NLD អាចប្រើប្រាស់រយៈពេលមួយអាណត្តិទៀត ដែលគណបក្សនេះទទួលបាន តាមរយៈការបោះឆ្នោតដើម្បីវាយប្រហារទៅលើគណបក្សអភិវឌ្ឍន៍ និងរួបរួមជាតិ (Union Solidarity and Development Party) ដែលជាគណបក្សតំណាងរបស់យោធា ដើម្បីគាបសង្កត់យោធាកាន់តែខ្លាំងឲ្យធ្វើកំណែទម្រង់។
គណបក្ស USDP ដែលជាគណបក្សស្រដៀងទៅនឹងគណបក្សប្រឆាំងផ្លូវការនោះ ទទួលបានអាសនៈតែចំនួន ៣៣ ប៉ុណ្ណោះ ដែលតិចជាង ៨ អាសនៈ ពីចំនួនអាសនៈដែលខ្លួនទទួលបាននៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក Mathieson បានថ្លែងថា គណបក្ស NLD មិនបានប្រឹងប្រែងខ្លាំងនោះទេក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំកន្លងមក ដោយមិនសូម្បីតែលុបចោលផ្នែក ដែលមានការគាបសង្កត់នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលខ្លួនអាចធ្វើវិសោធនកម្មបានតាមសំឡេងភាគច្រើនធម្មតា ដោយមិនចាំបាច់មានការគាំទ្រពីយោធា។
លោកបានថ្លែងក្នុងន័យដើមថា៖ «ពួកគេហាក់ដូចជាមិនចាប់អារម្មណ៍លើបញ្ហានេះទេ ក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំកន្លងមក អ៊ីចឹងតើហេតុអ្វីពួកគេត្រូវចាប់អារម្មណ៍នៅពេលនេះ?»។
ក៏មានក្តីបារម្ភផងដែរថា ទំនាក់ទំនងរវាងគណបក្ស NLD និងយោធា អាចនឹងមានកាន់តែតិចទៅៗ ដែលមនុស្សមួយចំនួនយល់ថា វាកំពុងតែមានការធ្លាក់ចុះរួចទៅហើយ។
លោក Khin Zaw Win ដឹកនាំវិទ្យាស្ថាន Tampadipa ដែលជាវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវវិភាគគោលនយោបាយមួយ ក្នុងក្រុងរ៉ង់ហ្គូន។ លោកបានថ្លែងថា សង្គ្រាមអាចនឹងកើតឡើង ដោយសារតែការប្រជែងយកតំណែងប្រធានាធិបតីក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។
ដោយត្រូវបានហាមឃាត់ដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនឱ្យធ្វើជាប្រធានាធិបតិ អ្នកស្រី អង់សាន ស៊ូជី បានតែងតាំងអ្នកស្មោះស្ម័គ្រនឹងអ្នកស្រីឱ្យធ្វើជាប្រធានាធិបតី ដែលអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកស្រីដឹកនាំពីក្រោយ ក្នុងនាមជា «ទីប្រឹក្សារដ្ឋ» ដែលនេះជាងារមួយបង្កើតឡើងឱ្យតែអ្នកស្រីប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីបំបែកភាពទាល់ច្រក។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក Khin Zaw Win បានថ្លែងថា មេបញ្ជាការយោធា លោក Min Aung Haling ដែលនៅតែកាន់អំណាច ទោះជាផុតអាយុចូលនិវត្តន៍ទៅហើយក្តី ត្រូវបានគេជឿថា ចង់បានតំណែងប្រធានាធិបតីសម្រាប់ខ្លួនលោក។ លោកបានថ្លែងក្នុងន័យដើមថា៖ «ដូច្នេះ អាចនឹងមានការប៉ះទង្គិចដ៏ធំមួយកើតឡើង»។
កិច្ចចរចាសន្តិភាព
អ្នកវិភាគបាននិយាយថា ភាពតានតឹងទាំងនេះក៏នឹងធ្វើឱ្យប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាកាន់តែមានការលំបាកក្នុងការបន្តដំណើរការកិច្ចចរចាសន្តិភាព ដែលអូសបន្លាយជាយូរមកហើយ។ រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់អ្នកស្រី ស៊ូជី និងយោធា បានរៀបចំកិច្ចពិភាក្សាជាមួយនឹងក្រុមប្រដាប់អាវុធជាតិសាសន៍ភាគតិច ដែលចង់ប្រែក្លាយប្រទេសនេះឱ្យទៅជាប្រទេសសហព័ន្ធវិញ។
អ្នកស្រី Christina Fink សាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យ George Washington នៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែលសិក្សាពីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា និយាយថា អ្នកស្រី ស៊ូជី មិនបានធ្វើតាមឆន្ទៈល្អៗជាច្រើនដែលអ្នកស្រីបានសន្យាចំពោះគណបក្សជាតិសាសន៍ភាគតិច ដែលមានចំណងទាក់ទងយ៉ាងជិតស្និទ្ធនឹងក្រុមប្រដាប់អាវុធដោយប្រើប្រាស់វិធីសាស្ត្រដ៏មានអំនួតរបស់អ្នកស្រីនោះទេ។
ជាឧទាហរណ៍នៅក្នុងរដ្ឋ Rakhine គណបក្ស NLD បានតែងតាំងសមាជិករបស់ខ្លួនធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រីនៅក្នុងរដ្ឋនេះ ទោះបីជាគណបក្សមូលដ្ឋានដែលតំណាងឱ្យជាតិសាសន៍ភាគតិច Arakan ដែលរស់នៅទីនោះគ្របដណ្តប់លើសភានៃរដ្ឋនេះក្តី។ ភាគខាងជើងនៃរដ្ឋនេះឥឡូវកំពុងមានការប្រយុទ្ធគ្នាយ៉ាងខ្លាំងរវាងយោធា និងកងកម្លាំង Arakan ដែលជាក្រុមប្រដាប់អាវុធមួយទៀតដែលចង់បានស្វ័យភាពសម្រាប់តំបន់នេះ។
អ្នកស្រី Fink បាននិយាយថា នៅពេលធ្វើការដើម្បីកាត់អំណាចនយោបាយរបស់ក្រុមយោធា អ្នកស្រី ស៊ូជី និងគណបក្ស NLD បានអនុញ្ញាតឱ្យយោធាកំណត់របៀបវារៈជាច្រើន នៅក្នុងកិច្ចចរចាសន្តិភាព ហើយអ្នកស្រីថែមទាំងបានគាំទ្រការប្រយុទ្ធរបស់យោធាជាមួយនឹងកងកម្លាំង Arakan ទៀតផង។
អ្នកស្រី Fink បានថ្លែងក្នុងន័យដើមថា៖ «គណបក្សជាតិសាសន៍ភាគតិចជាច្រើនយល់ថា ពួកគេត្រូវបានគេទុកចោល និងថា គណបក្ស NLD គ្រាន់តែបន្តការងារដើម្បីប្រយោជន៍របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះ គណបក្សនេះត្រូវធ្វើការងារជាច្រើន ដើម្បីបញ្ជាក់ឱ្យគណបក្សជាតិសាសន៍ភាគតិចឃើញថា ខ្លួនប្តេជ្ញាបង្កើតនូវប្រទេសសហព័ន្ធបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមួយ ទាំងនៅក្នុងដំណើរការសន្តិភាព និងនៅក្រៅដំណើរការសន្តិភាព»៕
