អ្នកវិភាគនិយាយថា ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាមិនគោរពតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិដើម្បីធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវលក្ខខណ្ឌសម្រាប់ជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ាដែលមានបញ្ហាជាច្រើនជាយូរយារមកហើយ ទោះជាមានការបារម្ភថា រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសនេះកំពុងព្យាយាមប្រព្រឹត្តអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងនឹងក្រុមជនជាតិនេះក៏ដោយ។
តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅក្នុងខែមករាបានបញ្ជាឱ្យប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា «ចាត់វិធានការទាំងអស់ដែលមានក្រោមអំណាចរបស់ខ្លួន» ដើម្បីបង្ការមិនឱ្យមានអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ណាមួយប្រឆាំងនឹងជនមូស្លីមរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ដែលបានរត់គេចពីប្រទេសនេះ នៅពេលមានការបង្ក្រាបដ៏ប្រល័យដោយយោធានៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧។ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបានបញ្ជាឱ្យប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាដាក់របាយការណ៍ស្តីពីវិធានការដែលខ្លួនបានប្រើប្រាស់ដើម្បីគោរពតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការក្នុងរយៈពេល៤ខែ និងដាក់របាយការណ៍តាមដានជាបន្តបន្ទាប់រៀងរាល់៦ខែម្តង»។
នៅក្នុងខែឧសភា តុលាការនេះបានទទួលយករបាយការណ៍ដែលតម្រូវឱ្យដាក់ជាលើកទី១ ប៉ុន្តែខ្លឹមសារមិនត្រូវបានបញ្ចេញនោះទេ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍បាននិយាយថា មានការផ្លាស់ប្តូរតិចតួចខ្លាំងណាស់។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ Chulalongkorn ក្នុងក្រុងបាងកក លោក Thitinan Pongsudhirak និយាយក្នុងសម្តីដើមថា «ចំពោះខ្ញុំ ស្ថានភាពហាក់ដូចជានៅដដែល។ មិនមានការអន់ថយខ្លាំងនោះទេ ប៉ុន្តែក៏មិនមានវិធានការថ្មីសំខាន់ៗនោះដែរ»។
លោក Thitinan បាននិយាយថា ការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩បានអនុញ្ញាតឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ាគ្រប់គ្រងការដើរហើររបស់មនុស្សនៅក្នុងរដ្ឋ Rakhine នៅភាគខាងលិចនៃប្រទេស ដែលនៅទីនោះមានជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ាប្រមាណបួនសែននាក់រស់នៅ។ លោកបានបន្ថែមថា ការបោះឆ្នោតសភាដែលនឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅក្នុងខែវិច្ឆិកានឹងធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលបន្ទន់ជំហររបស់ខ្លួនចំពោះជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។ ជនជាតិផ្សេងទៀតយល់ថា ជនជាតិភាគតិចមូស្លីមជាមនុស្សដែលមិនត្រូវបានស្វាគមន៍ ហើយត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យរស់នៅ នៅពេលប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមអង់គ្លេស។
លោក Thitinan បាននិយាយនៅក្នុងសម្តីដើមថា «បញ្ហាជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាគឺជាបញ្ហាដ៏ចម្លែក ដែលទទួលបានទស្សនៈផ្ទុយគ្នា។ សម្រាប់ពិភពលោកខាងក្រៅ មានការអាណិតអាសូរ និងការប្រឆាំងជាច្រើន។ ប៉ុន្តែវាផ្ទុយពីនេះ នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា»។
វិបត្តិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាបះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់អ្នកស្រី Aung San Suu Kyi ដែលជាមេដឹកនាំរដ្ឋ និងអតីតមេដឹកនាំក្រុមប្រឆាំង នៅលើឆាកអន្តរជាតិ។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់តុលាការបានសរសេរថា មីយ៉ាន់ម៉ាបានយកជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាជាគោលដៅ «ជាប្រព័ន្ធ»។ សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននេះបន្ថែមថា «អំពើប្រល័យពូជសាសន៍» ដែលរួមមានការសម្លាប់រង្គាល ការរំលោភ និងការដុតភ្លើង ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយមានគោលដៅដើម្បីលុបបំបាត់ក្រុមនេះ។ សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននេះបង្ហាញថា មានអំពើបែបនេះកើតឡើងចាប់តាំងពីខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧មក។
ជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាដែលបានរត់គេចទៅកាន់ជំរំជនភៀសខ្លួននៅក្នុងប្រទេសបង់ក្លាដែសប្រឈមមុខនឹងអំពើហិង្សា និងការជួញដូរមនុស្សកាន់តែខ្លាំង។
នាយកអង្គការតស៊ូមតិដែលមានឈ្មោះថា Burmese Rohingya Organization UK លោក Tun Khin បាននិយាយថា អ្នកដែលស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាចង់ទទួលបានសេវាមន្ទីរពេទ្យ និងសាលារៀនធម្មតា បូករួមទាំងសេរីភាពនៃការដើរហើរ។ លោកបានបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលមិនបានធ្វើអ្វីលើបញ្ហាទាំងនេះទេ ក្នុងរយៈពេល៤ខែកន្លងមកនេះ។
លោក Tun Khin បាននិយាយនៅក្នុងសម្តីដើមថា «ប្រសិនបើមីយ៉ាន់ម៉ាគោរពតាមសេចក្តីសម្រេចបណ្តោះអាសន្ននោះ រដ្ឋភិបាលនឹងត្រូវផ្លាស់ប្តូរច្បាប់ និងគោលនយោបាយ ដែលជាផ្នែកនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងនឹងពួកយើង [ជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា]»។
សហអ្នកសម្របសម្រួលនៃកម្មវិធីសិក្សាពីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានៃវិទ្យាស្ថាន ISEAS-Yusof Ishak ក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី អ្នកស្រី Moe Thuza បាននិយាយថា របាយការណ៍ដែលបានដាក់ជូនតុលាការនៅក្នុងខែឧសភាអាចនឹងមាន «សេចក្តីលម្អិត» អំពីអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើមកទល់ពេលនេះ ដើម្បីធ្វើការបញ្ជារបស់តុលាការ។
អតីតភារធារីអចិន្ត្រៃយ៍នៅស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា អ្នកស្រី Priscilla Clapp បាននិយាយថា ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាទទួលស្គាល់ថា បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សគួរតែត្រូវបានដោះស្រាយ។ អ្នកស្រីបានបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងព្យាយាមអប់រំជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ានៅក្នុងសាខាសាកលវិទ្យាល័យរួចទៅហើយ។ អ្នកស្រី Suu Kyi ដែលមានតំណែងផ្លូវការជាទីប្រឹក្សារដ្ឋនៃប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បានប្រាប់តុលាការនៅក្នុងខែធ្នូថា មិនមានការអំពើប្រល័យពូជសាសន៍កើតឡើងនោះទេ។
អ្នកស្រី Clapp បាននិយាយថា ប៉ុន្តែជម្លោះដាច់ដោយឡែករវាងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធមីយ៉ាន់ម៉ា និងក្រុមឧទ្ទាម Arakan Army កំពុងទាញការចាប់អារម្មណ៍របស់រដ្ឋាភិបាលចេញពីការជួយបន្ថែមទៀតដែលរដ្ឋាភិបាលអាចផ្តល់ឱ្យបានដល់ជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា។ អ្នកស្រីបន្តទៀតថា សង្គ្រាមនោះបានសម្លាប់មនុស្សជាច្រើន និងបង្ខំឱ្យ «មនុស្សរាប់ពាន់ម៉ឺននាក់» ភៀសខ្លួន។ ក្រុមឧទ្ទាម Arakan Army មិនមានជាប់ការពាក់ព័ន្ធទៅនឹងជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ាទេ ប៉ុន្តែពួកគេធ្វើការប្រយុទ្ធនៅក្បែរនោះ។
អ្នកស្រី Clapp បាននិយាយនៅក្នុងសម្តីដើមថា «ឥឡូវនេះ បញ្ហាគឺថា [កិច្ចប្រឹងប្រែងការពារណាមួយសម្រាប់ជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា] ប្រហែលជាមិនអាចកើតមានឡើងនោះទេ ដោយសារតែអ្វីៗទាំងអស់ត្រូវបានបិទនៅក្នុងរដ្ឋ Rakhine ដោយសារតែការប្រយុទ្ធជាមួយនឹងក្រុមឧទ្ទាម Arakan Army ហើយវាជាសង្គ្រាមក៏អាក្រក់ខ្លាំងមួយ»។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា របាយការណ៍ដែលមីយ៉ាន់ម៉ាបានដាក់ជូនតុលាការនៅក្នុងខែឧសភាប្រហែលជា «ជំហានមួយក្នុងដំណើរការដ៏យូរមួយ»។ រឿងក្តីនេះនឹងត្រូវបន្តយ៉ាងហោចណាស់រហូតដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំក្រោយ៕
