នេះជាការធ្លាក់ចុះធំបំផុតលើកទីពីរក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ២២ ឆ្នាំ នៃរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំរបស់អង្គការ Freedom House នេះ។ ការធ្លាក់ចុះនេះ គឺបណ្ដាលមកពីការកើនឡើងនៃទស្សនៈប្រជានិយមនៅក្នុងតំបន់ដែលមាន «ប្រទេសនានាស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលផ្លាស់ប្តូរ» ដែលជាកន្លែងដែល «មេដឹកនាំប្រទេសទាំងនោះ កំពុងវាយប្រហារដោយចំហលើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរី» ។
ប្រទេសហុងគ្រី ដែលស្ថិតក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Viktor Orbán ស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ទាបបំផុតនៅអឺរ៉ុបកណ្ដាល។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការ Freedom House។
លោក Nate Schenkkan ប្រធានគម្រោងនៃអង្គការ Freedom House ដែលជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រាប់ VOAថា លោក Orbán មេដឹកនាំប្រទេសហុងគ្រី «បានបង្កើតគំរូមួយសម្រាប់បណ្ដាប្រទេសជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងការប្រឆាំងនឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ គាត់និយាយអំពីរឿងនេះដោយបើកចំហ។ វាជាផ្នែកមួយនៃអ្វីដែលគាត់បាននិយាយថា គាត់មិនទទួលយកគំនិតនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានចែងនៅក្នុងសន្ធិសញ្ញារបស់សហភាពអឺរ៉ុបនោះទេ ដែលលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនេះជាអ្វីដែលសហរដ្ឋអាមេរិកបានព្យាយាមជំរុញឲ្យមានការរីកចម្រើនទៅមុខតាំងតែពីយូរលង់ណាស់មកហើយ។ គាត់ជឿថារឿងទាំងនេះគឺជារឿងមិនពិត និងផ្ទុយទៅនឹងប្រជាជាតិហុងគ្រី»។
របាយការណ៍នេះក៏បានរិះគន់ប្រទេសប៉ូឡូញ ដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់គណបក្ស«ច្បាប់និងយុត្តិធម៌» (Law and Justice Party) ដែលដឹកនាំដោយលោក Jaroslaw Kaczynski ផងដែរ។ របាយការណ៍នេះបានលើកឡើងពីការវាយប្រហារ ដែលធ្វើឡើងដោយមេដឹកនាំប្រជានិយមនៅក្នុងប្រទេសទាំងពីរ ទៅលើតុលាការធម្មនុញ្ញ និងប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យតុល្យភាពអំណាច ក៏ដូចជាទៅលើការប្រែក្លាយប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសាធារណៈឲ្យទៅជា «អាវុធសម្រាប់ឃោសនា» ផងដែរ។
ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងរបាយការណ៍នេះ ការិយាល័យព័ត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាលហុងគ្រី បានឲ្យដឹងកាលពីថ្ងៃទី ០៤ ខែមេសា កន្លងទៅនេះថា៖ «សេរីភាពសារព័ត៌មាន មានការរីកចម្រើនពេញលេញនៅក្នុងប្រទេសហុងគ្រី។ គំនិតនយោបាយណាក៏ដោយ ក៏អាចត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយនៅក្នុងសារព័ត៌មានហុងគ្រីបានដែរ។ ពលរដ្ឋហុងគ្រីអាចអនុវត្តសិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន នៅក្នុងការបោះឆ្នោតដោយសេរីបាន»។
របាយការណ៍របស់អង្គការ Freedom House បានបន្ថែមថា៖ «ការបែកបាក់នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសទាំងនេះ គួរតែជាការព្រមាន អំពីភាពផុយស្រួយនៃស្ថាប័នដែលចាំបាច់សម្រាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរី ជាពិសេសនៅក្នុងស្ថាប័នណា ដែលបទដ្ឋាននយោបាយគ្មានគ្រឹះរឹងមាំហើយពួកអ្នកប្រជានិយមអាចស្វែងយល់អំពីការមិនពេញចិត្តទូទៅនៅក្នុងសង្គម»។
លោក Sergey Aleksashenko អតីតអនុប្រធានធនាគារកណ្តាលនៃប្រទេសរុស្ស៊ី និងដែលបច្ចុប្បន្ននេះ ជាសមាជិកជាន់ខ្ពស់មួយរូបនៅវិទ្យាស្ថាន Brookings ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រាប់ VOAថា៖ «វាជាស្ថានការណ៍ធម្មតា និងសាមញ្ញមួយ នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសជាច្រើន។លើសពីនេះទៅទៀត ដោយសារតែក្នុងអំឡុងពេលផ្លាស់ប្ដូរ និងមានវិបត្តិ មនុស្សចង់បានចម្លើយសាមញ្ញចំពោះសំណួរដែលស្មុគស្មាញខ្លាំងនានា។ ហើយយូរៗម្ដង យើងឃើញមានអ្នកនយោបាយឆ្លាតវៃមួយចំនួន ដូចជាលោក Lech Wałęsa នៅប្រទេសប៉ូឡូញ និងលោក Vaclav Havel នៅសាធារណរដ្ឋឆេក ជាដើម»។
លោកក៏បានបន្តទៀតថា៖ «ទស្សនៈប្រជានិយមប្រហែលជាអាចទទួលបានជោគជ័យ ប៉ុន្តែវាមិនអាចមានលទ្ធផលដល់កម្រិតមួយដែលប្រជាធិបតេយ្យអាចធ្វើបាននោះទេ។ នៅពេលដែលប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងរបបប្រជានិយម បាន ៥ ឆ្នាំ ឬក៏ ២០ ឆ្នាំ មិនយូរមិនឆាប់ ពួកគេនឹងឃើញថា ជីវិតរបស់ពួកគេនឹងធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពអាក្រក់ធ្ងន់ធ្ងរជាងស្ថានភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសជិតខាងរបស់ពួកគេ»។
លោកនិយាយថា ឧទាហរណ៍ដែលល្អបំផុតសម្រាប់យល់ពីបញ្ហានេះគឺប្រទេសវេណេហ្ស៊ុយអេឡា។ លោកបាននិយាយថា៖ «ប្រទេសវេណេហ្ស៊ុយអេឡាធ្លាប់ជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសអ្នកមានបំផុតនៅទ្វីបអាមេរិកខាងត្បូង ដែលពឹងផ្អែកលើប្រេងកាត ប៉ុន្តែ ដោយសារប្រទេសនេះស្ថិតក្រោមគោលនយោបាយប្រជានិយមរយៈពេល ១៥ ឆ្នាំ និងដោយសារការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃប្រេង ប្រទេសនេះបានដួលរលំ»។
ប្រទេសរុស្ស៊ីជាប់ចំណាត់ថ្នាក់នៅជិតបាតតារាងនៃការស្ទង់មតិនេះ បើទោះបីជារបាយការណ៍នេះ បានទទួលស្គាល់ថា មានសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យមួយចំនួន នៅបន្តមានវត្តមាននៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីក៏ដោយ។
ប៉ុន្តែ លោក Aleksashenko បាននិយាយថា៖ «យើងអាចនិយាយបានថា សេរីភាពក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតមានខ្លះដែរ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋរុស្ស៊ីចំនួន ៨០ ភាគរយ ទទួលព័ត៌មានតាមទូរទស្សន៍ ហើយគ្មានស្ថានីយទូរទស្សន៍ណាមួយដែលមិនគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាលនោះទេ។ អ្នកអាចអះអាងថា មានសេរីភាពមួយចំនួន ហើយតាមពិត វាពិតជាមានមែន ប៉ុន្តែវាមិនមែនជាសេរីភាពនៃការទទួលបានព័ត៌មាននោះទេ។ ហើយតាមទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួនខ្ញុំ វាជាការវាយតម្លៃខុសធ្ងន់ធ្ងរមួយ លើអ្វីដែលកំពុងកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី»។
នៅតំបន់បាល់កង់ (Balkans) ពិន្ទុលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសម្រាប់ប្រទេសពីរ គឺប្រទេសម៉ុងតេណេក្រូ និងប្រទេសក្រូអាត មានភាពប្រសើរជាងមុន ហើយពិន្ទុលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសម្រាប់ប្រទេស ៤ ផ្សេងទៀតមានការធ្លាក់ចុះ។ យោងតាមការសិក្សានេះ ពិន្ទុប្រជាធិបតេយ្យសម្រាប់ប្រទេសម៉ាសេដ្វាន គឺស្ទើរតែទាបដូចពិន្ទុកាលពីឆ្នាំ ២០០១ ដែលនៅពេលនោះ ជាពេលដែលមានជម្លោះជនជាតិភាគតិចនៅក្នុងប្រទេសកើតឡើង។ ចំណែកឯពិន្ទុសម្រាប់ប្រទេសស៊ែប៊ីវិញ គឺបានធ្លាក់ចុះដល់កម្រិតទាបបំផុតរបស់ខ្លួនចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៣ មក ទោះបីជាប្រទេសនេះទទួលបានជោគជ័យនៅក្នុងការចរចាចូលជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុបក៏ដោយ។
ប៉ុន្តែលោក Aleksashenko បានបញ្ជាក់ថា បណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់បាល់កង់ (Balkans) មិនគួរត្រូវបានប្រៀបធៀបជាមួយនឹងបណ្ដាប្រទេសនៅទ្វីបអឺរ៉ុបខាងលិចនោះទេ ដោយហេតុថា បណ្ដាប្រទេសទាំងនេះ ត្រូវកសាងស្ថាប័ននានា កសាងវប្បធម៌រដ្ឋាភិបាល និងវប្បធម៌របស់រដ្ឋ ពីចំណុចសូន្យ នៅក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ ហើយករណីនេះ មិនមែនជាដំណើរការងាយស្រួលនោះទេ។
នៅតំបន់អាស៊ីអឺរ៉ុប (Eurasia) ការសិក្សារបស់អង្គការ Freedom House នេះ បានដាក់ប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានត្រឡប់ចូលក្នុងប្រភេទប្រទេស ដែលប្រកាន់របបផ្ដាច់ការក្ដោបក្ដាប់អំណាច ដែលនេះជាចំណាត់ថ្នាក់ ដែលប្រទេសនេះបានឆ្លងផុតរួចមកហើយ បន្ទាប់ពីប្រទេសនេះបានធ្វើការបោះឆ្នោតសភាដែលមានការប្រកួតប្រជែងកាលពីឆ្នាំ ២០១១ កន្លងមក។
លោក Schenkkan បានបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា៖ «កន្លែងដែលសង្គមស៊ីវិលទទួលរងការធ្វើទុកបុកម្នេញ ឬជិះជាន់ ឬមិនអាចធ្វើប្រតិបត្តិការបាន កន្លែងដែលគ្មានសេរីភាពប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ កន្លែងដែលគ្មានឯករាជ្យភាពនៃតុលាការ កន្លែងដែលរដ្ឋជាអ្នកកាន់កាប់ធនធានគ្រប់យ៉ាង ឬរដ្ឋជាអ្នកក្ដោបក្ដាប់នោះ នោះហើយគឺជាកន្លែងដែលមានរបបផ្ដាច់ការក្ដោបក្ដាប់អំណាច»។
របាយការណ៍នេះបានឱ្យដឹងថា អំពើពុករលួយនៅតំបន់អាស៊ីអឺរ៉ុប (Eurasia) បានធ្លាក់ចុះនៅក្នុងប្រទេសចំនួន ៥ ក្នុងចំណោមប្រទេសសរុបចំនួន ១២ ប៉ុន្តែអំពើពុករលួយនេះ បានឈានដល់កម្រិតខ្ពស់ថ្មីនៅក្នុងប្រទេសអាហ្សេបៃហ្សង់ ប្រទេសទួរមេនីស្ថាន និងប្រទេសអ៊ូបេគីស្ថាន។
លោក Schenkkan បានបន្ថែមថា សម្រាប់ប្រទេសបេឡារូស «អ្វីដែលអ្នកឃើញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ គឺជាការបន្តនៃនិន្នាការពីឆ្នាំ ២០១៥ ដែលការត្រួតត្រានយោបាយដោយរបបរបស់លោក Lukashenko មានភាពធូរស្បើយតែបន្តិចបន្តួចតែប៉ុណ្ណោះ» ។
អង្គការ Freedom House បានបញ្ជាក់ថា ប្រទេសអ៊ុយក្រែន រ៉ូម៉ានី និងកូសូវ៉ូ គឺជាប្រទេសដែលមានលក្ខណៈល្អប្រសើរនៅក្នុងការសិក្សាស្ទង់មតិនេះ។ រដ្ឋាភិបាលរ៉ូម៉ានី បានដោះស្រាយបញ្ហាលេចធ្លោមួយចំនួន ដូចជាបញ្ហានៅក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំមុនជាដើម។ ក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែននិងកូសូវ៉ូ ពិន្ទុមានការកើនឡើងគួរសម ដោយសារតែកំណែទម្រង់រចនាសម្ព័ន្ធត្រូវបានធ្វើជាបណ្ដើរៗ។ ប៉ុន្តែប្រទេសទាំងនេះ ជួបប្រទះឧបសគ្គក្នុងការធ្វើការផ្លាស់ប្ដូរឲ្យបានស៊ីជម្រៅ ដែលអាចបង្អាក់ដល់ការវិវឌ្ឍន៍ទៅមុខរបស់ប្រទេសទាំងនេះបាន។
របាយការណ៍អង្គការ Freedom House អំពី «បណ្ដាប្រទេសស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលផ្លាស់ប្ដូរ» បានវាយតម្លៃស្ថានការណ៍នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងអតីតប្រទេសកុម្មុយនិស្តទាំង ២៩ តាំងពីទ្វីបអឺរ៉ុបកណ្ដាល ទៅដល់តំបន់បាល់កង់ និងរហូតដល់តំបន់អាស៊ីកណ្ដាល៕
ប្រែសម្រួលដោយ ឆាយ គីមហ៊ង
