ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតបានចេញទៅបោះឆ្នោតតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតនានា នៅតាមទីវត្តអារាម សាលារៀន និងដងផ្លូវសាធារណៈមួយចំនួន។ ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតថ្លែងថា ការចេញទៅបោះឆ្នោតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមានចំនួនជាង ៨០ភាគរយ ដែលបង្ហាញថា ប្រជាពលរដ្ឋមានឆន្ទៈក្នុងការប្រើសិទ្ធិរើសតំណាងរបស់ខ្លួន និងពេញចិត្តចំពោះការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់។
ទោះបីមានសារគំរាមកំហែងខាងនយោបាយនានា ទាក់ទិនការផ្ទុះសង្គ្រាម ដែលធ្វើឡើងនៅមុនការបោះឆ្នោតឃុំប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជាង ៨០ភាគរយនៃចំនួនអ្នកបានចុះបញ្ជីឈ្មោះ ចំនួន ៧ លាន ៨ សែននាក់ បានចេញទៅបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ ដែលបានរៀបចំនៅថ្ងៃទី ៤ ខែ មិថុនា ជាមួយបរិយាកាសស្ងប់ស្ងាត់គ្មានការប៉ះទង្គិចខាងនយោបាយណាមួយឡើយ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់ពីក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា។
ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់នៅថ្ងៃអាទិត្យ បានចាប់ផ្ដើមឡើងនៅម៉ោង ៧ ព្រឹក និងបញ្ចប់ទៅនៅម៉ោង៣រសៀល នៅក្នុងឃុំ-សង្កាត់ចំនួន១៦៤៦ ក្នុងទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។
លោក មឿន តុលា នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធការងារ និងសិទ្ធិមនុស្សហៅកាត់ថា (Central) ដែលកំពុងឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិលផ្សេងទៀត តាមអ្វីដែលគេស្គាល់ថា ជាបន្ទប់ស្ថានការណ៍បោះឆ្នោត បានថ្លែងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមរបស់ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ទៅកាន់អ្នកសារព័ត៌មាន និងអ្នកតាមដានការបោះឆ្នោតផ្សេងទៀត នៅក្នុងសន្និសីទព័ត៌មានស្ដីពី ការវាយតម្លៃលើស្ថានភាពថ្ងៃបោះឆ្នោតថា ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍មានការសាទរចំពោះចំនួននៃការចេញមកបោះឆ្នោតនាថ្ងៃអាទិត្យនេះ ទោះជាមានបញ្ហាមិនប្រក្រតីតិចតួចបានកើតឡើង។
«ជារួមអង្គការសង្គមស៊ីវិល នៃបន្ទប់ស្ថានការណ៍ ស្តីពីការបោះឆ្នោត ឆ្នាំ ២០១៧ សូមអបអរសាទរ ចំពោះការចេញទៅបោះឆ្នោត របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ច្រើនជាង ៨០ភាគរយនៃប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតនាថ្ងៃនេះ»។
លោក សំ គន្ធាមី នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត និងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោត ដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា (និកហ្វិច) ថ្លែងថា តាមការឲ្យដឹងពីគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) មានពលរដ្ឋចំនួនជិត៨៥ភាគរយ នៃអ្នកដែលបានចុះបញ្ជីបានទៅបោះឆ្នោត។
លោកថា ការគំរាមកំហែងពីសង្គ្រាម គ្មានឥទ្ធិពលអ្វីមកលើអ្នកបោះឆ្នោត ព្រោះពួកគាត់បានយល់ពីតម្លៃនៃសន្លឹកសំងាត់របស់ពួកគាត់។
«ទោះបីជាមានការទិញទឹកចិត្ត ឬ ដោយសម្ភារៈ ដោយប្រាក់កាក់ក៏ដោយ គឺគាត់យល់ពីតម្លៃនៃសន្លឹកឆ្នោតគាត់ច្បាស់ណាស់ ហើយគាត់ពេញចិត្តហ្នឹង ដំណើរការបោះឆ្នោត ជាពិសេសការជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់។ នេះយើងពិនិត្យមើល នេះជាឆន្ទៈរបស់អ្នកបោះឆ្នោត ដែលអញ្ជើញមកច្រើនយ៉ាងហ្នឹង»។
ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត បានឲ្យដឹងថា ការិយាល័យភាគច្រើនបានប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន សុវត្ថិភាព និងសន្តិវិធី តែក៏មានភាពមិនប្រក្រតី បន្តិចបន្តួចក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតនេះផងដែរ។ ភាពមិនប្រក្រតីទាំងនោះ រួមមាន ការខ្វះខាតសម្ភារៈបោះឆ្នោតក្នុងការិយាល័យខ្លះ វត្តមានរបស់អាជ្ញាធរគ្មានភារកិច្ចក្នុងបរិវេណការិយាល័យបោះឆ្នោត។នេះបើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត ដែលចេញផ្សាយជាសាធារណៈនារសៀលថ្ងៃអាទិត្យនេះ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍បានសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«ជាក់ស្ដែង អ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតប្រចាំឃុំ ព្រែកដាច់ និងឃុំព្រែកទន្លាប់ ស្រុកលើកដែកខេត្តកណ្ដាល បានរងការគំរាមកំហែងពីអាជ្ញាធរ រហូតដល់បោះបង់ការចូលរួមសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត»។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គារឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត Comfrel ថ្លែងក្នុងសន្និសីទព័ត៌មានដដែលនោះថា អ្នកសង្កេតការណ៍ចំនួន១២ រូបដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយ គ.ជ.ប ត្រូវក្រុមអាជ្ញាធរហាមឃាត់មិនឲ្យចូលសង្កេតការណ៍ និងបានបង្ខំឲ្យពួកគេផ្ដិតមេដៃយល់ព្រមបញ្ឈប់សកម្មភាពសង្កេតការណ៍។ លោកថា ហេតុការណ៍នេះ បានកើតឡើងតាំងពីយប់ថ្ងៃសៅរ៍។
«យប់មិញហ្នឹង គឺថាមានអាជ្ញាធរបានឃាត់ខ្លួន ហើយណែនាំឲ្យអ្នកសង្កេតការណ៍យើងហ្នឹង ធ្វើជាកំណត់ហេតុ លិខិតថា ឈប់ធ្វើកិច្ចការងារសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត រហូតដល់មានផ្ដិតមេដៃមានអីទៀត»។
លោកបានបន្តថា ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បន្តឃ្លាំមើលសកម្មភាពមិនប្រក្រតីក្នុងឃុំទាំងពីរនេះ ហើយនឹងប្ដឹងទៅ គ.ជ.ប ប្រសិនបើរកឃើញករណីមិនប្រក្រតីធ្ងន់ធ្ងរបានកើតឡើង ក្នុងពេល និងក្រោយការបោះឆ្នោត។
ក្រៅពីការរារាំងអ្នកសង្កេតការណ៍នេះ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា ក៏មានការរារាំងពីក្រុមអាជ្ញាធរមិនឲ្យអ្នកសារព័ត៌មានឲ្យចូលក្នុងការិយាល័យបោះឆ្នោត ក្នុងពេលរាប់សន្លប់ឆ្នោត ដែលជាការប្រឆាំងនឹងបទបញ្ញត្តិរបស់គ.ជ.ប។
ពួកគេក៏បានសង្កេតឃើញថា ប្រជាពលរដ្ឋចង់មើលដំណើរការរាប់សន្លឹកឆ្នោត នៅតាមការិយាល័យភាគច្រើន ប៉ុន្តែការអនុវត្តន៍បទបញ្ជា និងនីតិវិធីក្នុងការដំណើររាប់សន្លឹកឆ្នោត ដែលតម្រូវឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ ចេញទៅទីតាំងការិយាល័យបោះឆ្នោត ធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមិនសប្បាយចិត្ត។
ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ បានឲ្យដឹងទៀតថា ពួកគេ នឹងធ្វើការស្រាវជ្រាវ អំពីអវត្តមានអ្នកបោះឆ្នោតដល់មួយលាននាក់ ដែលមិនបានចេញទៅបោះឆ្នោត នាថ្ងៃអាទិត្យនេះផងដែរ។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈ្នះអាសនៈជាមេឃុំ ចៅសង្កាត់ ជាង១៥៩០ឃុំកាលពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១២ នៅអាណត្តិទី៣។ គណបក្សជំទាស់ទទួលបានតែ ៤០អាសនៈ ជាមេឃុំ និងចៅសង្កាត់តែប៉ុណ្ណោះ។
ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ មានទំនាក់ទំនងដល់ការឡើងកាន់កាប់ស្ថាប័នព្រឹទ្ធសភា ព្រោះគណបក្សនយោបាយណាដែលទទួលបានសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាច្រើននៅថ្នាក់ឃុំ-សង្កាត់ នឹងមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រងស្ថាប័នព្រឹទ្ធសភា។ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ម្នាក់ៗ នឹងក្លាយជា«អង្គបោះឆ្នោត» ដើម្បីជ្រើសរើសសមាជិកព្រឹទ្ធសភា៕
