ស្ថាប័ននិងអង្គការអន្តរជាតិមួយចំនួនដែលការពារសេរីភាពសារព័ត៌មាននិងសិទ្ធិមនុស្សនៅជុំវិញពិភពលោក បានទទូចឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធ្វើឲ្យស្ថានភាពសេរីភាពព័ត៌មាននិងដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យត្រឡប់ទៅរកភាពដើមវិញនៅក្រោយពីមានការបង្ក្រាបភ្លាមៗនិងជាបន្តបន្ទាប់គ្នាក្នុងទ្រង់ទ្រាយមិនមានពីមុន ចំពោះស្ថាប័នផ្សាយព័ត៌មានឯករាជ្យមួយចំនួននិងអង្គការបរទេសដែលជួយជំរុញលទ្ធិប្រជាធិបេតយ្យនៅកម្ពុជា។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងញូវយ៉កសហរដ្ឋអាមេរិក ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមអង្គការអន្តរជាតិចុងក្រោយបំផុតដែលបានប្រឆាំងនឹងការបង្ក្រាបជាទ្រង់ទ្រាយធំនេះ។ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយរបស់ខ្លួនដែលបានចេញផ្សាយនៅថ្ងៃសុក្រនេះ អង្គការ Human Rights Watch បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបញ្ឈប់នូវអ្វីដែលខ្លួនហៅថាជា«កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងកាន់តែទូលំទូលាយ»ដើម្បីបំបិទសំឡេងអ្នកឯករាជ្យនៅមុនការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំក្រោយ។
លោក Phil Robertson អនុប្រធានអង្គការ Human Rights Watch ប្រចាំទ្វីបអាស៊ីថ្លែងនៅក្នុងខ្លឹមសារដើមថា៖ «ការណ៍ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបិទបណ្តាញព័ត៌មានឯករាជ្យនិងអង្គការគាំទ្រប្រជាធិបតេយ្យដែលត្រូវគេគោរព បង្ហាញថាលោក ហ៊ុន សែន កំពុងបង្កើនកិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីទប់ស្កាត់ការរិះគន់នានាដល់ការគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់លោក»។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃអង្គារបានហៅកាសែត The Cambodia Daily ថា ជា «មេចោរ» ដោយបានប្រកាសពីការអាចបិទកាសែតឯករាជ្យប្រចាំថ្ងៃជាភាសាអង់គ្លេសមួយ នេះនៅថ្ងៃទី៤ខែកញ្ញាខាងមុខ ដោយសារកាសែតនេះមិនបង់ប្រាក់ជាង៦លានដុល្លារ លោកអះអាងថាជាពន្ធជំពាក់រដ្ឋ។ កាសែត Cambodia Daily បានបដិសេធការអះអាងនេះ។ នៅថ្ងៃពុធបន្ទាប់មក ក្រសួងព័ត៌មានបានប្រកាសបិទការផ្សាយវិទ្យុក្នុងស្រុកមួយចំនួនដែលផ្សាយបន្តកម្មវិធីផ្សាយរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនិងវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក VOA ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយដែលវិទ្យុទាំងពីរនេះក៏ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីរឿងមិនប្រក្រតីទាក់ទិននឹងពន្ធដារ។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅក្នុងសប្តាហ៍នេះក៏បានប្រកាសពីការបិទការិយាល័យវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ NDI នៅរាជធានីភ្នំពេញនិងបណ្តេញចេញបុគ្គលិកបរទេសរបស់អង្គការនេះ។ ទាំងអង្គការ NDI និងកាសែត Cambodia Daily បានដំណើរការនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអស់ជាង២០ឆ្នាំមកហើយ។ វិធានការទាំងនេះកើតមានឡើងនៅក្រោយការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាលពីខែមិថុនា ដែលអ្នកសង្កេតការណ៍ជាច្រើនមើលឃើញថា ជាទូទៅមានលក្ខណៈសេរីនិងយុត្តិធម៌ បើទោះបីដំណើរការនៃការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតមិនរលូនក៏ដោយ។
គណៈកម្មការដើម្បីការពារអ្នកកាសែត (CPJ) បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ដោយបានអំពាវនាវដល់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ឲ្យលុបចោលវិញការគំរាមកំហែងរបស់លោក ចំពោះកាសែត Cambodia Daily ហើយដែលអ្នកយកព័ត៌មាននៃកាសែតនេះត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហៅនៅក្នុងអំឡុងពេលវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកកាលពីខែឧសភាថា«បម្រើឲ្យបរទេស»។
លោក Shawn Crispin អ្នកតំណាងប្រចាំតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃគណៈកម្មការដើម្បីការពារអ្នកកាសែត (CPJ) ថ្លែងនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសមួយកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា៖ «អាជ្ញាធរកម្ពុជាគួរបញ្ឈប់ការគំរាមកំហែងបិទកាសែត The Cambodia Daily ចំពោះការចោទថាបានគេចពន្ធ និងគួរអនុញ្ញាតឲ្យកាសែតនេះបន្តបោះពុម្ពផ្សាយដោយមិនបារម្ភអំពីផ្ចាញ់តប។ រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន កំពុងប្រើប្រាស់អគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារដើម្បីបំបិទមាត់កាសែតឯករាជ្យល្បីឈ្មោះបំផុតមួយរបស់កម្ពុជា។ ការគំរាមបិទដោយបង្ខំជាគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងជាក់ស្តែងចំពោះសេរីភាពព័ត៌មាន»។
កាសែតនេះចាប់ផ្តើមបោះពុម្ពផ្សាយដំបូងនៅឆ្នាំ១៩៩៣ ហើយត្រូវបានគេមើលឃើញថាស្ថាប័នព័ត៌មានមួយក្នុងចំណោមស្ថាប័នព័ត៌មានក្នុងស្រុកតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ដែលយកព័ត៌មានដែលមានលក្ខណៈរិះគន់ដល់រដ្ឋាភិបាលនិងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់។
ស្រដៀងគ្នានោះដែរ ការបិទស្ថានីយវិទ្យុ ឬក៏ដកហូតអាជ្ញាប័ណ្ណនៃស្ថានីយវិទ្យុ FM ក្នុងស្រុក ដែលភាគច្រើនជាសាជីវកម្មខ្នាតតូចឯករាជ្យ ជាក់ស្តែងបានរារាំងការផ្សាយកម្មវិធីព័ត៌មានជាភាសាខ្មែររបស់វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក និងវិទ្យុអាស៊ីសេរី ដែលវិទ្យុទាំងពីរមានទីស្នាក់ការនៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយកាលពីថ្ងៃពុធកន្លងទៅនេះ លោក John F. Lansing នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈគ្រប់គ្រងនៃក្រុមប្រឹក្សាផ្សព្វផ្សាយ (BBG) ដែលជាទីភ្នាក់ងារគ្រប់គ្រងការផ្សព្វផ្សាយរបស់វិទ្យុទាំងពីរនេះ បានលើកឡើងថា ការចាត់វិធានការជាលក្ខណៈប្រព័ន្ធ«លើស្ថានីយវិទ្យុ FM ក្នុងស្រុកសំខាន់ៗ» នៅក្នុងសប្តាហ៍នេះ នឹងប៉ះពាល់ដល់«មធ្យោបាយដ៏សំខាន់របស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ក្នុងការទទួលបានព័ត៌មានត្រឹមត្រូវ និងឯករាជ្យ អំពីប្រទេសកម្ពុជា និងអំពីពិភពលោក»។
លោកបានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះថា៖ «យើងសូមអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបោះបង់ចោលសេចក្តីសម្រេចចិត្តក្នុងការបិទមាត់ប្រភពព័ត៌មានឯករាជ្យ ហើយអនុញ្ញាតឲ្យស្ថានីយវិទ្យុទាំងអស់ដែលប្រឈមការបិទនេះ អាចដំណើរការងារធម្មតារបស់ខ្លួនឡើងវិញជាបន្ទាន់»។
ការចាត់វិធានការដោយភ្លាមៗ ហើយដែលសំដៅលើស្ថាប័នព័ត៌មានឯករាជ្យមួយចំនួនតូចនេះ ក៏ត្រូវបានធ្វើឡើងស្របពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបិទវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ (NDI) ដែលមានការិយាល័យនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយដែលបានដំណើរការនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអស់រយៈពេលជិត២៥ឆ្នាំមកហើយនេះ។
ឆ្លើយតបភ្លាមៗនឹងការបិទនេះ លោក Kenneth Wollack ប្រធានវិទ្យាស្ថាន NDI បានថ្លែងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍កាលពីថ្ងៃពុធកន្លងទៅនេះថា លោក «ភ្ញាក់ផ្អើល និងសោកស្តាយ» ចំពោះការបិទវិទ្យាស្ថាននេះ។
លោកបានលើកឡើងយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ក្នុងរយៈពេល២៥ឆ្នាំនៅប្រទេសកម្ពុជា វិទ្យាស្ថាន NDI បានធ្វើការជាមួយនឹងគណបក្សនយោបាយធំៗ រួមទាំងគណបក្សកាន់អំណាចផងដែរ។ យើងធ្វើការងាររបស់យើងដោយតម្លាភាព និងក្នុងគោលបំណងគោរពតាមច្បាប់ទាំងឡាយ។ យើងពិតជាសង្ឃឹមយ៉ាងមោះមុតថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងពិនិត្យឡើងវិញលើសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួន»។
ការិយាល័យអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (OHCHR) ឲ្យដឹងថា ការបិទវិទ្យាស្ថាន NDI គឺធ្វើឡើងដោយមិនត្រឹមត្រូវតាមដំណើរការផ្លូវច្បាប់ ហើយសិទ្ធិរបស់ស្ថាប័នសារព័ត៌មាន និងក្រុមអ្នកគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានបំពាន។ ទីភ្នាក់ងារអង្គការសហប្រជាជាតិនេះ អំពាវនាវឲ្យកម្ពុជាគោរពតាមដំណើរការផ្លូវច្បាប់ និងដំណើរការលទិ្ធប្រជាធិបតេយ្យទូលំទូលាយ។
លោកស្រី Liz Throssell អ្នកនាំពាក្យការិយាល័យអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (OHCHR) ប្រចាំនៅទីក្រុងហ្សឺណេវ បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃសុក្រថា៖ «មុននឹងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិមកដល់ យើងសូមអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិនយោបាយ និងសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសេរីភាពនៃសារព័ត៌មាន»។
សមាជិកសភាអាមេរិកមួយចំនួន បានបញ្ចេញមតិរិះគន់របស់ខ្លួនលើការចាត់វិធានការនាពេលថ្មីៗនេះ ក្នុងនោះលោក John McCain សមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក លោក Alan Lowenthal និងលោក Steve Chabot សមាជិករដ្ឋសភាអាមេរិក បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា រិះគន់នឹងការចាត់វិធានការនេះ។ ការរិះគន់របស់សមាជិកសភាទាំងនេះ បានធ្វើឡើង ក្រោយពេលដែលក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានរិះគន់លើការចាត់វិធានការនេះកាលពីថ្ងៃពុធ ហើយបានបង្ហាញជំហររបស់ខ្លួនក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ«ដោយសម្ងាត់»។
នៅក្នុងសន្និសីទព័ត៌មានមួយដែលនៅតុធ្វើការរបស់លោកកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ រដ្ឋមន្ត្រីព័ត៌មានលោក ខៀវ កាញ៉ារិទ្ធិ បានបកស្រាយថា ការបង្ក្រាបយ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងសប្តាហ៍នេះមិនមែនជាការបិទដំណើរការរបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនិងវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក VOA ទេ។
«រដ្ឋាភិបាលអត់បានបិទទេ អាស៊ីសេរី និង VOA ពីព្រោះសព្វថ្ងៃនេះ អាស៊ីសេរី និង VOA នៅតែផ្សាយនៅក្នុងវិទ្យុដែលបានសុំច្បាប់ក្រសួងរួចហើយ។ ទី២ នៅលើមេឃ (AM) អាស៊ីសេរី ស្តាប់កន្លែងណាក៏ឭដែរ។ ក្រសួងអត់មាន jam ទេ។ Free Asia គឺ shortwave អីចឹងមិនមាននរណាបិទទេ។ អីចឹងសូមមេត្តាកុំក្រឡាស់ពាក្យហ្នឹង។ ក្រសួងអត់មានបិទវិទ្យុទាំងអស់នោះទេ នៅដំណើរការធម្មតា។ ក្រសួងមានវិធានការតែអ្នកដែលរំលោភកិច្ចសន្យាបើកស្ថានីយជាមួយក្រសួងព័ត៌មានតែប៉ុណ្ណឹង»។
កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ដែលជាប្រភពព័ត៌មានឯករាជ្យមួយចំនួនតូចប៉ុណ្ណោះដែលមិនទាន់ទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីការបង្ក្រាបខាងពន្ធនេះទេ បានរាយការណ៍កាលពីថ្ងៃសុក្រថា នៅត្រឹមចុងសប្តាហ៍ មានវិទ្យុសរុបចំនួន១៥នៅទូទាំងប្រទេសត្រូវទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីការបង្ក្រាបនេះ។ កាសែតនេះក៏បានរាយការណ៍ថា កម្មវិធីវិទ្យុសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ VOD ក៏ត្រូវបញ្ឈប់ការផ្សាយតាមស្ថានីយវិទ្យុដែលខ្លួនជួលម៉ោង ដោយកាសែតនេះបានដកស្រង់សម្តីរបស់ប្រធានវិទ្យុ VOD គឺលោក ប៉ា ងួនទៀង។
គេមិនប្រាកដថាតើរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហគមន៍អន្តរជាតិនឹងមានជំហានបន្ទាប់យ៉ាងណានោះទេ។ ប៉ុន្តែអ្នករិះគន់បានព្រមានថា ការមិនអាចងាកទៅស្ថានភាពធម្មតាដូចមុនការបង្ក្រាបនេះនឹងប៉ះពាល់ដល់ការយល់ឃើញអំពីការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំក្រោយ។
នៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសដដែលរបស់អង្គការ Human Rights Watch លោក Phil Robertson អនុប្រធានប្រចាំទ្វីបអាស៊ីនៃអង្គការព្រមានថា៖ «អ្នកការទូតនិងប្រទេសអ្នកផ្តល់ជំនួយគួរឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ដឹងថា ប្រសិនបើលោកមិនធ្វើឲ្យត្រឡប់ទៅរកស្ថានភាពដើមវិញទេ ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ខាងមុខនឹងមិនត្រូវចាត់ទុកជាការបានទេ»។
នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយជាមួយ VOA កាលពីថ្ងៃសុក្រនេះ សមាជិកសភាអាមេរិក Alan Lowenthal បានយល់ស្របថាការឆ្នោតឆ្នោតជាតិនៅពេលខាងមុខនឹងរងផលប៉ះពាល់ប្រសិនបើកម្ពុជាមិនផ្លាស់ប្តូរនិន្នាការនៃការបង្ក្រាបនេះទេ។ លោកបានអំពាវនាវដល់សហគមន៍អន្តរជាតិឲ្យចាត់វិធានការខ្លាំងជាងមុន ហើយឲ្យរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកគិតគូរអំពីជំហានបន្ទាប់។
លោក Alan Lowenthal ថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថា យើងត្រូវចាប់ផ្តើមគិតគូរអំពីរឿងនេះនិងចាប់ផ្តើមដាក់សម្ពាធសេដ្ឋកិច្ចចំពោះប្រទេសកម្ពុជា»៕
