អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) លើកឡើងថាគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានប្រើប្រាស់មេនគរបាល និងមេយោធាធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាគណបក្សដើម្បីបំភិតបំភ័យប្រជាពលរដ្ឋឲ្យទៅបោះឆ្នោត នៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ខាងមុខ។
ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិចេញនៅថ្ងៃទី១២ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨នេះ បញ្ជាក់ថា មន្រ្តីយោធានគរបាលនិងមន្រ្តីប៉ូលិសកម្ពុជាដែលកំពុងធ្វើយុទ្ធនាការយ៉ាងសកម្មសម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) គឺជាការរំលោភទៅនឹងច្បាប់កម្ពុជាដែលចែងថា មន្រ្តីទាំងនោះត្រូវមានភាពអព្យាក្រឹត្យផ្នែកនយោបាយ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះបន្ថែមថា សមាជិកជាន់ខ្ពស់នៃកងកម្លាំងសន្តិសុខ បានគាំទ្រលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន និងគណបក្សកាន់អំណាចនៅឯការប្រមូលផ្តុំគ្នាជាសាធារណៈ និងព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗទៀតទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។
មេទ័ពនិងមេនគរបាលដែលអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិលើកឡើង រួមមាន នាយឧត្តមសេនីយ៍ សៅ សុខា អគ្គមេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថផ្ទៃប្រទេស នាយឧត្តមសេនីយ៍ ហ៊ីង ប៊ុនហៀង ប្រធានអង្គរក្សនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឧត្តមសេនីយ៍ឯក រ័ត្ន ស្រ៊ាង មេបញ្ជាការរងនៃកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស និងជាមេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថរាជធានីភ្នំពេញ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត កូនប្រុសច្បងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលទើបត្រូវបានតែងតាំងជាអគ្គមេបញ្ជាការរងនៃកងយោធនពលខេមរភូមិន្ទនាដើមខែកក្កដានេះ នាយឧត្តមសេនីយ៍ មាស សុភា មេបញ្ជាការកងទ័ពជើងគោក ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ចាប ភក្តី នាយរងអគ្គសេនាធិការចម្រុះនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ និងជាមេបញ្ជាការកងទ័ពឆ័ត្រយោងលេខ៩១១ នាយឧត្តមសេនីយ៍ គន់ គីម អគ្គមេបញ្ជាការរងនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទនិងជាអគ្គសេនាធិការចម្រុះនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ នាយឧត្តមសេនីយ៍ ប៉ុល សារឿន អគ្គមេបញ្ជាការកងយោធពលខេមរភូមិន្ទនិងនាយឧត្តមសេនីយ៍ ជួន សុវណ្ណ អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិនិងជាស្នងការនគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សអន្តរជាតិបញ្ជាក់ថា មេទ័ព និងមេនគរបាលទាំងនោះបានចុះធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាបក្សរកសំឡេងគាំទ្រដោយមានទាំងការអំពាវនាវឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ទៀតផង។
មាត្រា៩នៃច្បាប់ស្តីពីលក្ខន្តិកៈទូទៅចំពោះយោធិននៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទចែងថា យោធិនត្រូវមានអព្យាក្រឹត្យភាពក្នុងមុខនាទី ក្នុងសកម្មភាពការងារ និងហាមឃាត់ការប្រើមុខងារនិងប្រើប្រាស់សម្ភារៈរបស់រដ្ឋ ដើម្បីបម្រើសកម្មភាពនយោបាយណាមួយ។
ចំណែកមាត្រា១០ចែងថា យោធិនម្នាក់ៗអាចមានគំនិតឬជំនឿដែលមានលក្ខណៈជាទស្សនវិជ្ជាឬនយោបាយផ្ទាល់ខ្លួនបាន ប៉ុន្តែពុំអាចសម្តែងជាសាធារណៈបានឡើយ។
លោក ប្រេដ អាដាម (Brad Adams) ប្រធានអង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្សអន្តរជាតិបញ្ជាក់ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះថា ដើម្បីឈ្នះការបោះឆ្នោតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនត្រឹមតែបង្រ្កាបគណបក្សប្រឆាំង បង្ក្រាបប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនិងគ្រប់គ្រងស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោតនោះទេ ប៉ុន្តែគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ថែមទាំងប្រើប្រាស់មេទ័ព និងមេប៉ូលិសដើម្បីបំភិតបំភ័យប្រជាពលរដ្ឋឲ្យទៅបោះឆ្នោតផងដែរ។
លោក ប្រេដ អាដាម បញ្ជាក់ក្នុងន័យដើមជាភាសាអង់គ្លេស និងត្រូវបានប្រែសម្រួលជាភាសាខ្មែរថា៖
«ជាក់ស្តែង គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាគិតថា ខ្លួនក៏ត្រូវដាក់ពង្រាយក្រុមឧត្តមសេនីយ៍កាចៗបំផុតមួយចំនួន ដើម្បីធ្វើយុទ្ធនាការនិងបំភិតបំភ័យប្រជាជនឲ្យទៅចូលរួមការបោះឆ្នោត»។
លោក ប្រេដ អាដាម បន្ថែមថា៖
«រដ្ឋាភិបាលបរទេសដែលបានចំណាយប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារចូលក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍ដើម្បីលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គួរតែប្រឆាំងនឹងការរំលោភបំពានដែលមិនច្បាស់លាស់នៃដំណើរការបោះឆ្នោតនេះ»។
ភាគច្រើននៃមេទ័ព និងមេនគរបាលទាំងនោះក៏ស្ថិតក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ដែលមានចំណងជើងថា «មនុស្សទុច្ចរិត១២នាក់របស់កម្ពុជា» ដោយបានបញ្ជាក់ថា មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ទាំងនោះមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាប្រាប់ VOA ថា អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិមិនយល់ពីច្បាប់បោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ដែលលោកថា ច្បាប់នោះបានអនុញ្ញាតឲ្យមន្រ្តីយោធា និងនគរបាលទាំងអស់ចូលរួមឃោសនាបោះឆ្នោតបានតែត្រូវអនុវត្តតាមលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនដូចជាមិនត្រូវប្រើប្រាស់យានយន្តរបស់រដ្ឋជាដើម។
លោកបញ្ជាក់ថា៖
«ទី១គឺមិនឲ្យស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋានជាកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធទេ មិនឲ្យស្លៀកពាក់ជាប៉ូលិសជាយោធាជាប៉េអឹមទេ។ ទី២មិនឲ្យប្រើពេលវេលាស្នូលក្នុងការងារទេអីចឹង អាចធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតបាននៅថ្ងៃសៅរ៍ ថ្ងៃអាទិត្យ ឬយប់ក្រៅម៉ោងស្នូលការងារបណ្តាថ្ងៃចន្ទ អង្គារ ពុធ ព្រហស្បតិ៍ សុក្រ។ ទី៣ គឺមិនឲ្យបំពាក់អាវុធតាមជាប់ខ្លួនទេ»។
លោក សុខ ឥសាន បន្ថែមថា អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិរបស់លោក ប្រេដ អាដាម តែងមានចេតនាអាក្រក់ក្នុងការវាយប្រហាររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
ច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្មកាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៥ ដោយមានការចូលរួមអនុម័តពីក្រុមតំណាងរាស្រ្តគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនាពេលនោះ។ ច្បាប់នោះត្រូវបានកែប្រែដោយអនុញ្ញាតឲ្យមន្ត្រីនគរបាល យោធា តុលាការ និងមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល អាចមានសិទ្ធិចូលរួមឃោសនាបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃឈប់សម្រាកបាន ប៉ុន្តែហាមដាច់ខាតមិនឲ្យមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងអស់ ទាំងនៅក្នុងស្រុកនិងនៅក្រៅស្រុក រួមទាំងជនបរទេសផង ចូលរួមឃោសនាបោះឆ្នោតឡើយ។
ច្បាប់បោះឆ្នោតដែលបានកែប្រែនៅពេលនោះបានរងនូវការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីសង្គមស៊ីវិល និងអង្គទូតមួយចំនួន ថា ជាការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពនិងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៃការបោះឆ្នោត។
កាលពីចុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨នេះ លោក ទៀ បាញ់ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិនិងជាមេទ័ពជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាបានអំពាវនាវចំៗ ឲ្យកងទ័ពនិងក្រុមគ្រួសារកងទ័ពទាំងអស់បោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដាខាងមុខ។ ការថ្លែងក្នុងពិធីសាធារណៈទាំងមានស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋានយោធាផងនោះ មិនត្រូវបានចាត់វិធានការណាមួយពីគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត(គ.ជ.ប.) នោះទេ។
ថ្មីៗនេះ គេក៏ឃើញមានរថយន្តពាក់ស្លាកលេខនគរបាលនិងខេមរភូមិន្ទបិទស្លាកសញ្ញាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងអំឡុងពេលនៃការឃោសនាបោះឆ្នោតផងដែរ។
លោក មាស នី អ្នកសិក្សាពីការអភិវឌ្ឍសង្គមនិងជាអ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យលើកឡើងថា នៅរៀងរាល់មុនការបោះឆ្នោត គេតែងឃើញមានការចល័តទ័ព និងគ្រឿងសព្វាវុធផ្សេងៗក្រោមហេតុផលថាយកទៅជួសជុល ឬតាំងពិព័រណ៍ផ្សេងៗ ដែលលោកថា សកម្មភាពនេះអាចធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានការភ័យខ្លាច។ លោកបន្ថែមថា សម្រាប់ការដែលមេទ័ពឬមេនគរបាលចុះឃោសនាគណបក្សនយោបាយដោយផ្ទាល់ក្នុងគ្រប់រូបភាពទាំងអស់សុទ្ធតែធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការនៃការបោះឆ្នោត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«មែនទែនទៅគឺមិនត្រូវ មិនគួរទៅឃោសនាដោយផ្ទាល់ទេ។ គ្រាន់តែថាគាំទ្របានតែកុំចេញមុខចេញមាត់ទៅឃោសនា ឬក៏ឡើងទៅដើម្បីប្រកាសខ្លួនថា ជាអ្នកគាំទ្រគណបក្សអីអាហ្នឹងវាអាចជាទំនាស់ផលប្រយោជន៍រវាងអ្វីដែលជាតួនាទីជាកងទ័ព ហើយនិងជាមួយនឹងគណបក្សនយោបាយ»។
កម្ពុជានឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តអាណត្តិទី៦នៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ ដោយមិនមានវត្តមានរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ស្របពេលដែលស្ថាប័នអន្តរជាតិធំៗមួយចំនួនបង្ហាញក្តីបារម្ភថា ការបោះឆ្នោតដែលមិនមានការចូលរួមពីគណបក្សប្រឆាំង ដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយទៅតាមបណ្តឹងរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃនេះ នឹងក្លាយជាការបោះឆ្នោតដែលមិនមានយុត្តិធម៌ និងមិនអាចទទួលយកបាន។
យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្ដនីតិកាលទី៦ មានរយៈពេល២១ថ្ងៃ គឺចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃទី៧ ដល់ថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨។ ក្នុងចំណោមគណបក្សនយោបាយជាច្រើនដែលបានចាប់ផ្តើមបើកយុទ្ធនាការទ្រង់ទ្រាយធំគេឃើញក្បួនឃោសនារបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានទំហំធំ និងអ្នកចូលរួមច្រើនជាងគេ ដោយមិនអាចមានក្បួនរបស់គណបក្សណាមួយប្រៀបធៀបបានឡើយ ដែលខុសពីអាណត្តិមុន ចំនួននៃអ្នកចូលរួមដង្ហែក្បួនឃោសនារបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ជាចំនួនដែលមានការប្រកួតប្រជែងយ៉ាងកៀកកិតជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចនាពេលនោះ៕
