ការធ្វើចំណាកស្រុកដ៏ធំដែលបានកើតមានឡើងបន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍រដូវផ្ការីកអារ៉ាប់ឬ Arab Spring នៅក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិកខាងជើងនិងតំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ាមួយផ្នែកបណ្តាលមកពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។នេះតាមការស្រាវជ្រាវថ្មីមួយ។ ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តមកពីវិទ្យាស្ថានអន្តរជាតិសម្រាប់ការវិភាគប្រព័ន្ធអនុវត្តន៍ ឬ Applied System Analysisនៅក្នុងប្រទេសអូទ្រីស និយាយថា ក្នុងកាលៈទេសៈខ្លះ ស្ថានភាពអាកាសធាតុ អាចនាំឲ្យមានជម្លោះដែលជំរុញឲ្យមានការកើនឡើងនូវការផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅ។
នៅពេលដែលការរើបបះបោរបដិវត្តន៍រដូវផ្ការីកអារ៉ាប់ ឬ Arab Spring បានចាប់ផ្តើមនៅទូទាំងតំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ានិងអាហ្វ្រិកខាងជើងក្នុងឆ្នាំ២០១០ មនុស្សរាប់លាននាក់ បានរត់គេចចេញពីផ្ទះសម្បែងរបស់ខ្លួនដើម្បីស្វែងរកជីវភាពថ្មីក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំបន្ទាប់មក។
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ អះអាងថា មានភស្តុតាងដែលត្រូវបានរកឃើញនៃការជាប់ទាក់ទិនរវាងជម្លោះទាំងនោះទៅនឹងការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុនៅទូទាំងតំបន់នោះ និងលំហូរជនចំណាកស្រុក។
ក្រុមអ្នកនិពន្ធរបាយការណ៍នោះ រួមទាំងលោកស្រី Raya Muttarakនៃសាកលវិទ្យាល័យEast Anglia ផងដែរនិយាយថា ឬសគល់នៃជម្លោះក្នុងប្រទេសស៊ីរី អាចត្រូវបានរកឃើញមុនពេលការរាំងស្ងួត និងការខ្វះខាតទឹក។លោកស្រី បាននិយាយជាមួយ VOA តាមប្រព័ន្ធSkypeថា«មនុស្សបានចាប់ផ្តើមមិនអាចផលិតផលិតផលកសិកម្មបាន ហើយនេះជាការចាប់ផ្តើមបម្លាស់ទីពីតំបន់ជនបទទៅកាន់តំបន់ទីក្រុងដែលមានមនុស្សដ៏ច្រើនកកកុញរួចទៅហើយនោះ។ ហើយធនធាននៅក្នុងតំបន់ទីក្រុង ក៏កាន់តែខ្សោះទៅៗដែរ។ ដូច្នេះ ដោយមានការតានតឹង ការប្រយុទ្ធដើម្បីធនធាន ហើយបញ្ហាសំខាន់គឺ ការបែកខ្ញែកខាងជនជាតិភាគតិចក្នុងប្រទេសស៊ីរី។ដូច្នេះ ទាំងអស់នេះជាការរួមផ្សំ»។
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ បានប្រើទិន្នន័យស្តីពីការដាក់ពាក្យសុំសិទ្ធិជ្រកកោន និងមនុស្សស្លាប់ដែលទាក់ទិននឹងជម្លោះ។
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបានគួបផ្សំតាមរបៀបគណិតវិទ្យាជាមួយទិន្នន័យស្តីពីការរាំងស្ងួតនិងការធ្លាក់ភ្លៀង បូកផ្សំនឹងកត្តាផ្សេងៗទៀតដូចជាចំនួនពលរដ្ឋនិងវិធានការនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងភាពចម្រុះខាងជាតិសាសន៍។ លោកស្រី Raya Muttarakបាននិយាយទៀតថា៖ «ចូរក្រឡេកមើលថាតើអាកាសធាតុប្រហែលប៉ះពាល់ដល់ជម្លោះយ៉ាងដូចម្តេច។ហើយបន្ទាប់យើងវាយតម្លៃអំពីផលប៉ះពាល់នោះ យើង នឹងប្រើចំនួនដែលយើងបានមកពីប៉ាន់ស្មាននោះ ដើម្បីវាយតម្លៃវិធានការបន្ទាប់។ ដូច្នេះ បណ្តាប្រទេសដែលជួបប្រទះជម្លោះមកពីការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ ថាតើប្រទេសទាំងនោះទំនងធ្វើឲ្យមានលំហូរជនភៀសខ្លួនដែរឬទេ?»។
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ ធ្វើការបញ្ជាក់ថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ មិនបណ្តាលមកពីជម្លោះទេ ហើយជារឿយៗលំហូរនៃការស្វះស្វែងសុំសិទ្ធិជ្រកកោនតែងតែកើតឡើងនៅក្រោយជម្លោះនិមួយៗ។
លោកស្រីនិយាយថា «ផលប៉ះពាល់នៃការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុលើបម្លាស់ទី តាមរយៈជម្លោះ មានភាពជាក់លាក់សម្រាប់ពេលវេលាពិតប្រាកដនិងដល់ប្រទេសជាក់ លាក់។ដូច្នេះ ជម្លោះកើតចេញពីអាកាសធាតុ ការណ៍នេះ ទំនងកើតមាននៅក្នុងប្រទេសមានប្រជាធិបតេយ្យកម្រិតមធ្យម»។
លទ្ធផលនៃការសិក្សានេះ ផ្តោតលើតំបន់អាស៊ីខាងលិច។ ក៏ប៉ុន្តែ គេសង្ឃឹមថា ការស្រាវជ្រាវនេះ នឹងរួមវិភាគទានដល់ជជែកដេញដោលសា កលថាតើលំហូរនៃជនចំណាកស្រុក នឹងមានផលប៉ះពាល់ដោយការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុយ៉ាងដូចម្តច៕
ប្រែសម្រួលដោយជឹង ប៉ូជីន
