គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នឹងចាប់ផ្តើមការឃោសនាគោលនយោបាយគណបក្សសម្រាប់ការបោះឆ្នោត នៅចំថ្ងៃការប្រារព្ធពិធីខួបកំណើតគណបក្សខ្លួននៅថ្ងៃទី៧ខែកក្កដាខាងមុខ។ នេះបើយោងតាមលិខិតរបស់ខុទ្ទកាល័យគណបក្សកាន់អំណាចដែល VOA ទទួលបាន។
លិខិតរបស់លោក ម៉ម សារិន ប្រធានខុទ្ទកាល័យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចុះថ្ងៃទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងតាមន័យដើមថា៖
«ខុទ្ទកាល័យគណៈកម្មាធិការកណ្តាល សូមរំឭកជូនឯកឧត្តមប្រធានគណៈកម្មាធិការគណបក្សរាជធានី ខេត្ត មេត្តាជ្រាបថា ការរៀបចំចាត់តាំងពិធីរំឭកខួបកំណើតគណបក្សលើកទី៦៧ឆ្នាំនេះ ត្រូវធ្វើគួបជាមួយនឹងការបើកយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនីតិកាលទី៦ ដែលត្រូវចំថ្ងៃសៅរិ៍ ទី៧ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៨»។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃច័ន្ទនេះថា គណបក្សកាន់អំណាចបានធ្វើការសម្រេចត្រឹមត្រូវ សម្រាប់ការបើកយុទ្ធនាការនៅចំថ្ងៃប្រារព្ធខួបនៃការបង្កើតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ លោកថា គណបក្សអាចសន្សំប្រាក់បានច្រើន ហើយការធ្វើបែបនេះ វាស្របតាមស្ថានការណ៍សង្គមកម្ពុជា។
«ខ្ញុំយល់ថា ថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សសុទ្ធតែមានប្រាជ្ញា ឈ្លាសវៃ មានឧត្តមគតិដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមចំពោះប្រទេសជាតិ និងប្រជាជន ហើយក៏ជាបញ្ហាមួយបញ្ជាក់ថា ការដាក់នេះ វាស្របតាមសភាពការណ៍ជាក់ស្តែង បាទ។ តែអាហ្នឹង ខ្ញុំនិយាយទៅថា ខ្ញុំជាអ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចេះតែគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ អាហ្នឹងជាការណ៍ពិតហើយ ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំយល់ថា បងប្អូនមួយចំនួន ជាពិសេសប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបរទេសនិយាយភាសាខ្មែរ ដូចជាមិនសូវមានទស្សនៈដូចខ្ញុំទេ បាទ»។
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.)បានប្រកាសឲ្យដឹងកាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែឧសភាថា ការឃោសនារបស់គណបក្សនយោបាយ ដែលប្រកួតប្រជែងយកសំឡេងឆ្នោតក្នុងការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដាខាងមុខនេះ នឹងចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី៧ដល់ថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨។ មានគណបក្សនយោបាយចំនួន២០នឹងចូលរួមការបោះឆ្នោតជាតិខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខនេះ ដែលច្រើនជាងអាណតិ្តមុន។ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៥ឆ្នាំ២០១៣ មានគណបក្សតែប្រាំបីប៉ុណ្ណោះបានចូលរួមការប្រកួតប្រជែង។
ក្នុងការបោះឆ្នោតសភាអាណត្តិទីប្រាំមួយនេះ គណបក្សប្រឆាំងធំមួយគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានគេផាត់ចេញពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ដោយសារគណបក្ស ដែលបង្កើតដោយលោកកឹម សុខា ដែលពេលនេះកំពុងជាប់ឃុំ និងលោកសម រង្ស៊ី ដែលពេលនេះកំពុងរស់នៅនិរទេសនៅក្រៅប្រទេសនោះ ត្រូវបានរំលាយចោលកាលពីឆ្នាំមុន ក្នុងសំណុំរឿងក្បត់ជាតិរបស់លោក កឹម សុខា ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចោទថា បានឃុបឃឹតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកប៉ុនប៉ងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលរបស់កម្ពុជា។ ទាំងអាមេរិក និងលោកកឹម សុខា បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់នេះ។
នៅមុនការឃោសនារកសំឡេងឆ្នោតមកដល់នោះ ក្រុមមេដឹកនាំ និងមន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានអំពាវនាវពីក្រៅប្រទេស ឲ្យពលរដ្ឋធ្វើពហិការការបោះឆ្នោត ដោយបានទាមទារឲ្យពលរដ្ឋដែលគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំងនៅតែផ្ទះដើម្បីឈ្នះឯង។ លើសពីការអំពាវនាវរបស់គណបក្សប្រឆាំង សហគមន៍ប្រជាធិបតេយ្យជាច្រើន មានដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក និងអឺរ៉ុបបានបង្ហាញការបារម្ភពីភាពស្របច្បាប់ក្នុងការបោះឆ្នោតខែកក្កដាខាងមុខ។
នាពេលការចុះបញ្ជីគណបក្សនយោបាយ និងបេក្ខជនសម្រាប់ការបោះឆ្នោតបានចាប់ផ្តើម អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rohna Smith) ប្រេសិតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បានប្រកាសច្បាស់ៗថា ការបោះឆ្នោតលើកនេះមិនមែនជាការបោះឆ្នោតពិតប្រាកដទេ ពោលគឺជាការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយ ខណៈដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនត្រូវបានគេអនុញ្ញាតឲ្យចូលរួមឈរឈ្មោះ ហើយក្រុមមន្ត្រីគណបក្សនេះជាង១០០នាក់ទៀតក៏បានបាត់បង់សិទ្ធិធ្វើនយោបាយ ដោយសារបម្រាមធ្វើឡើងដោយអំណាចសាលដីការរបស់តុលាការកំពូល។
ទោះបីជាបញ្ហាចម្រូងចម្រាសមួយចំនួនបានកើតឡើងនៅមុនការបោះឆ្នោតនេះក្តី ក៏លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាច នៅមានការយល់ឃើញជាវិជ្ជមានថា ពលរដ្ឋខ្មែរនឹងប្រើសិទ្ធិបោះឆ្នោតសម្រាប់ចូលរួមរើសមេដឹកនាំខ្លួន។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ខ្ញុំនៅតែមានសុទិដ្ឋិនិយមថា ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលជាម្ចាស់ឆ្នោត ដែលមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតជាង៨៤ភាគរយ ដែលគិតចំនួនជាង៨លាន៣សែននាក់ហ្នឹង ក៏លោកប្រាកដជានឹងអញ្ជើញទៅបំពេញករណីកិច្ចរបស់ខ្លួន មិនលុះដោយការញុះញង់ ការឃោសនាអកុសលរបស់ទណ្ឌិត សម រង្ស៊ី ដែលជាមេក្រុមឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់ នៅក្រៅប្រទេស ដែលកំពុងរត់ភៀសខ្លួន មិនហ៊ានទទួលត្រូវចំពោះមុខច្បាប់ហ្នឹង រត់ទៅនៅក្រៅ ហើយញុះញង់ពីក្រៅមក។ វាអត់ប្រយោជន៍ទេ បាទ។ អីចឹងទេ ប្រជាពលរដ្ឋមិនជឿគាត់ទេ។ ប្រជាពលរដ្ឋលោកជឿតាម ព្រះរាជតម្រិះរបស់ព្រះករុណា ដែលបានចេញព្រះរាជសារដ៏ពិតប្រាកដដើម្បីអំពាវនាវឲ្យបងប្អូនទៅបំពេញករណីកិច្ចរបស់បងប្អូន ក្នុងការបោះឆ្នោតដោយសតិសម្បជញ្ញៈរបស់បងប្អូនម្នាក់ៗបាទ»។
ការបញ្ជាក់របស់អ្នកច្បាប់មួយចំនួនបានឲ្យដឹងថា ពលរដ្ឋខ្មែរមានសិទ្ធិក្នុងការទៅ ឬមិនទៅបោះឆ្នោត ដោយសារពួកគេមិនត្រូវបានចងដោយច្បាប់ឲ្យមានករណីកិច្ចក្នុងការទៅបោះឆ្នោតនោះឡើយ។
ដោយមិនបានថ្លែងដល់ករណីកិច្ចនៃការបោះឆ្នោតនោះ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម លើកឡើថា ការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខនោះទំនងជានឹងប្រឈមនឹងប្រតិកម្មពីសហគមន៍អន្តរជាតិទាក់ទងនឹងភាពស្របច្បាប់នៃការបោះឆ្នោត ដែលនឹងធ្វើឡើង ដោយមិនមានការចូលរួមរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោកថ្លែងថា៖
«មើលផ្អែកទៅលើព្រឹត្តិការណ៍ ឬក៏និន្នាការរបស់អ្នកសង្កេតការណ៍ ឬក៏អ្នកគាំទ្រពីអន្តរជាតិ យើងឃើញថា នៅកម្ពុជាការរៀបចំការបោះឆ្នោតនេះ វាមានការខ្វះខាតនូវការគាំទ្រពីមតិអន្តរជាតិ ដែលទាមទារឲ្យកម្ពុជាហ្នឹង រៀបចំឲ្យ គេហៅថា បើកសេរីភាពច្រើនជាងនេះ បន្ថយឥទ្ធិពល និងអាគាបសង្កត់ហ្នឹងឲ្យថយនៅក្នុងកម្រិតមួយដើម្បីឲ្យគេទទួលយកបាន។ ប្រសិនបើស្ថានភាពនៅតែបន្តធម្មតាគឺបើស្ថានភាពបរិយាកាសនៅបែបហ្នឹង អន្តរជាតិគេនឹងមិនទទួលយកទេ ព្រោះបច្ចុប្បន្ននេះ វាមានគេហៅថា គណបក្សប្រឆាំងមួយចំនួនដែលនៅក្រៅស្រុកហ្នឹង លោកទាមទារ ឬក៏គេហៅថា ជាការតវ៉ាទៅសហគមន៍អន្តរជាតិ ឲ្យជួយអន្តរាគមន៍ពីសិទ្ធិមនុស្សរបស់កម្ពុជា បញ្ហានយោបាយនៅកម្ពុជាហ្នឹង បានអន្តរាគមន៍លើបញ្ហានយោបាយកម្ពុជារួចទៅហើយ ដូច្នេះកម្ពុជាអាចប្រឈមបញ្ហានេះនៅថ្ងៃអនាគត»។
ទាក់ទិនការផ្តើមឃោសនាបោះឆ្នោតចំថ្ងៃប្រារព្ធខួបកំណើតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះ អ្នកវិភាគនយោបាយរូបនេះយល់ថា នេះជាយុទ្ធសាស្ត្រសមស្របមួយរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ដើម្បីបង្អួតពីសមិទ្ធផលដែលខ្លួនបានធ្វើជូនប្រទេស រាប់ចាប់តាំងពីថ្ងៃបដិសន្ធិរបស់គណបក្ស។
«ខ្ញុំគិតថា ជាយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ការឃោសនា បញ្ជាក់អំពីសារៈសំខាន់នៃការបង្កើតគណបក្សនយោបាយដែលអាចជួយទៅដល់ការដែលមានគុណសម្បត្តិទៅដល់ប្រទេសជាតិដែលគាត់បានដឹកនាំ គាត់នាំនូវគេហៅថា ស្នាដៃមួយចំនួនទៅលើការដឹកនាំរបស់គាត់។ អានេះខ្ញុំគិតថាអត្ថប្រយោជន៍ច្រើន ទៅក្នុងការឃោសនាបោះឆ្នោត ច្រើនជាង»។
នាថ្ងៃប្រារព្ធខួបលើកទី៦៦ឆ្នាំនៃការបង្កើតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលត្រូវបានធ្វើឡើងកាលពីឆ្នាំមុន លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានស្តីបន្ទោសខ្លាំងៗដល់បន្ទប់ស្ថានការណ៍របស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលថា បានធ្វើឲ្យអាប់អួរស្ថានការណ៍នយោបាយក្រោយការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ ហើយលោកក៏ស្នើឲ្យសមាជិកសភារបស់គណបក្សកាន់អំណាចធ្វើ «វិសោធនកម្មបន្ថែមទៀត»លើច្បាប់ស្តីពីគណបក្សនយោបាយ ដើម្បីបិទសិទ្ធិធ្វើនយោបាយរបស់អ្នកមានពិរុទ្ធភាព។
ប៉ុន្មានខែក្រោយការប្រកាសរបស់លោក ហ៊ុន សែន បែបនោះ គណបក្សប្រឆាំងក៏ត្រូវបានរំលាយចោល។ ការរំលាយនោះកើតមានឡើងបន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរកម្ពុជាបានចាប់លោក កឹម សុខា មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីដើមខែកញ្ញា ដោយបានដាក់ការសង្ស័យថា លោក កឹម សុខា បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្បត់ជាតិ ដោយការសមគំនិតជាមួយនឹងបរទេស ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញ។
ដោយឡែក គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអះអាងថា ខ្លួនបានបង្កើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥១ ក្រោមឈ្មោះថា «គណបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា» ដើម្បីប្រឆាំងនឹងរបបអាណានិគមនិយមបារំាង៕
