សំណួរនេះបានក្លាយជាសំណួរដែលគេចាប់អារម្មណ៍ម្ដងទៀត ស្របពេលដែលទីប្រឹក្សាពិសេសផ្នែកច្បាប់មួយរូបធ្វើការស៊ើបអង្កេតលើទំនាក់ទំនងដែលអាចមានរវាងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតរបស់លោក Donald Trump និងរដ្ឋាភិបាលរុស្ស៊ី ដែលបានប៉ុនប៉ងជ្រៀតជ្រែកចូលក្នុងការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីឆ្នាំមុន។
មិនមានភស្តុតាងណាមួយដែលបង្ហាញថា លោក Robert Mueller ទីប្រឹក្សាពិសេសផ្នែកច្បាប់ នឹងព្យាយាមចោទប្រកាន់ក្រុមរបស់លោក Trump នោះទេ ដូច្នេះការចោទប្រកាន់លើលោក Trump ផ្ទាល់ រឹតតែមិនអាចទៅរួចទៀត។ ប៉ុន្តែ លោក Mueller មានសិទ្ធិអំណាចក្នុងការចោទប្រកាន់លើបទឧក្រិដ្ឋកម្មសហព័ន្ធណាមួយ ដែលទាក់ទិននឹងការស៊ើបអង្កេតនេះ។ បើតាមទ្រឹស្ដី យ៉ាងហោចណាស់ ការចោទប្រកាន់នោះអាចរួមបញ្ចូលទាំងលោកប្រធានាធិបតី Donald Trump ផងដែរ។
លោក Mueller ត្រូវបានគេរាយការណ៍ថា កំពុងពិនិត្យមើលទៅលើករណីថាតើលោក Trump មានបានរារាំងដល់ដំណើរការយុត្តិធម៌ ឬក៏អត់ នៅពេលលោកដកលោក James Comey ចេញពីតំណែងជានាយកទីភ្នាក់ងារ FBI កាលពីលើកមុននោះ។
ប្រសិនបើក្រុមរបស់លោក Mueller អាចស្វែងរកភស្តុតាងដើម្បីចោទប្រកាន់លើលោក Trump បាន វាអាចបង្កឲ្យមាននូវសមរភូមិផ្លូវច្បាប់មួយ ដែលនៅទីបញ្ចប់ សំណុំរឿងនឹងត្រូវឈានដល់តុលាការកំពូល។ ហើយគេនៅមិនទាន់ច្បាស់ថាតើភាគីខាងណានឹងឈ្នះនោះទេ។
កង្វះភាពច្បាស់លាស់នៅក្នុងច្បាប់
ស្របពេលដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញបង្ហាញនូវលក្ខខណ្ឌមួយចំនួន ដែលប្រធានាធិបតីអាចត្រូវបានសភាកាត់ទោស និងដកចេញពីតំណែងបាន រដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនបានបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់ថាតើប្រធានាធិបតីអាចត្រូវបានតុលាការកាត់ទោស ឬក៏អត់។ សូម្បីតែច្បាប់សហព័ន្ធក៏មិនបានចែងច្បាស់អំពីករណីនេះដែរ។ ហើយតុលាការក៏មិនដែលចេញសេចក្ដីសម្រេចណាមួយពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះដែរ។
ដោយសារតែបញ្ហានៃការខ្វះខាតភាពច្បាស់លាស់នេះហើយ ទើបអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវនានាបានធ្វើការសន្និដ្ឋានដោយផ្អែកលើកត្តាស្រពិចស្រពិលមួយចំនួន ដូចជាគោលការណ៍រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងគោលបំណងដំបូងបង្អស់នៃអ្នកបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះឡើង។
ទស្សនៈដែលមានប្រៀបក្នុងចំណោមអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្នែកច្បាប់ទូទៅ គឺថា ប្រធានាធិបតីដែលកំពុងកាន់តំណែងមិនអាចត្រូវបានគេកាត់ទោសនោះទេ។ នេះបើយោងតាមសេចក្ដីរាយការណ៍នាពេលថ្មីៗនេះ។ ប៉ុន្តែ យើងឃើញមានការខ្វែងគំនិតគ្នាចំពោះទស្សនៈផ្លូវច្បាប់នេះ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោក Eric Freedman សាស្ត្រាចារ្យច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃសាកលវិទ្យាល័យ Hofstra។
សាស្ត្រាចារ្យ Eric Freedman បាននិយាយថា «នេះជាសំណួរមួយដ៏មានសារៈសំខាន់ និងមិនទាន់មានចម្លើយនៅឡើយ»។ លោកសាស្ត្រាចារ្យយល់ឃើញថា ការចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការគឺជាកត្តាបន្ថែមមួយសម្រាប់ចោទប្រកាន់ជាសាធារណៈដើម្បីឲ្យប្រធានាធិបតីមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់។
ដើម្បីបញ្ជាក់អំពីទស្សនៈរបស់លោកឲ្យកាន់តែច្បាស់ លោក Eric Freedman បានយោងទៅលើការប្រជុំដំបូងបង្អស់មួយរបស់ព្រឹទ្ធសភា ដែលនៅក្នុងការប្រជុំនោះ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាបានចូលរួមនៅក្នុងការពិភាក្សាដេញដោលដ៏តឹងសសៃកមួយអំពីបញ្ហានេះ។ នេះបើយោងតាមកំណត់ហេតុប្រចាំថ្ងៃរបស់សមាជិកព្រឹទ្ធសភាមួយរូប។
តើការពិភាក្សាដេញដោលនោះមានអ្វីខ្លះ?
សម្រាប់អ្នកដែលនិយាយថា ប្រធានាធិបតីមិនអាចត្រូវបានគេចោទប្រកាន់នោះ ការពិភាក្សាដេញដោលនេះ ជាទូទៅនិយាយដល់អត្ថប្រយោជន៍នៃអភិបាលកិច្ច។ ពួកគេបាននិយាយថា ការចោទប្រកាន់រឿងឧក្រិដ្ឋកម្មណាមួយ នឹងរារាំងប្រធានាធិបតីពីការអនុវត្តមុខងារតាមច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន ក្នុងតួនាទីជាប្រមុខនៃស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់រដ្ឋាភិបាល។ ពួកគេបានបញ្ជាក់ថា គោលការណ៍នេះគឺមានចែងយ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
នេះគឺជាគោលជំហរដែលបានលើកឡើងពីរដងរួចមកហើយដោយក្រុមមេធាវីសហព័ន្ធនៅក្នុងការិយាល័យក្រុមអ្នកច្បាប់របស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលបានពិចារណាអំពីបញ្ហានេះនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៣ និងម្ដងទៀតនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០០។ ពួកគេបានអះអាងថា វាដូចជាមិនទំនងនោះទេ ដែលការសម្រេចរបស់ចៅក្រមក្នុងការចោទប្រកាន់ទោសទៅលើប្រធានាធិបតី ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលបានបង្ហាញតាមរយៈការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីនោះ។
ប៉ុន្តែអ្នកដែលនិយាយថា ប្រធានាធិបតីអាចត្រូវបានចោទប្រកាន់នោះ បានអះអាងថា ប្រសិនបើអ្នកបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនចង់ឲ្យប្រធានាធិបតីអាចរងការចោទប្រកាន់ណាមួយនោះ ពួកគេប្រហែលជាបានសរសេរយ៉ាងច្បាស់អំពីករណីនេះជាលាយលក្ខណ៍អក្សរនៅក្នុងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ អ្នកទាំងនេះ បានលើកឡើងថា គោលការណ៍រដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយទៀត ដែលចែងថា មិនមាននរណាម្នាក់ រួមទាំងប្រធានាធិបតីផងដែរ ស្ថិតនៅពីលើច្បាប់នោះទេ គឺមានអាទិភាពជាងការលើកឡើងណាមួយទាំងអស់។
លោក Kenneth Starr ដែលដឹកនាំការស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យផ្នែកច្បាប់មួយ លើករណីលោកអតីតប្រធានាធិបតី Bill Clinton គាំទ្រចំពោះការលើកឡើងដូចនេះ។
កំណត់ហេតុរបស់ការិយាល័យលោក Kenneth Starr ដែលត្រូវបានសារព័ត៌មាន The New York Times ផ្សព្វផ្សាយកាលពីពេលថ្មីៗនេះ បានសរសេរថា៖ «វាជាការត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ និងស្របទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ សម្រាប់ចៅក្រមសហព័ន្ធក្នុងការចោទប្រកាន់ប្រធានាធិបតីកំពុងកាន់តំណែងពាក់ព័ន្ធនឹងបទឧក្រិដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរ ដែលមិនមែនជាផ្នែកមួយ និងដែលផ្ទុយទៅនឹងតួនាទីផ្លូវការរបស់ប្រធានាធិបតី។ នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក គ្មាននរណាម្នាក់ ស្ថិតនៅពីលើច្បាប់នោះទេ សូម្បីតែប្រធានាធិបតី Bill Clinton ក៏ដោយ »។
ការចោទប្រកាន់ជាសាធារណៈ
លោក James Pfiffner សាស្ត្រាចារ្យគោលនយោបាយសាធារណៈនៃសាកលវិទ្យាល័យ George Mason ទទួលស្គាល់ថា សំណួរនេះគឺពិតជាសំណួរពិបាកឆ្លើយមួយ។
លោកបាននិយាយថា ជាគោលការណ៍ ប្រធានាធិបតីអាចត្រូវបានគេចោទប្រកាន់បាន ប៉ុន្តែបើតាមការអនុវត្តវិញ ប្រហែលជាមិនអាចនោះទេ។
នៅក្នុងទស្សនៈរបស់លោក James Pfiffner វិធីដែលមានលក្ខណៈទំនងស្របទៅនឹងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ក្នុងការធ្វើឲ្យប្រធានាធិបតីមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់ គឺតាមរយៈការចោទប្រកាន់នៅក្នុងសភា ដែលធ្វើឲ្យសភាក្លាយជាតុលាការក្នុងការកាត់ទោសប្រធានាធិបតីបាន។ ប៉ុន្តែ លោក James Pfiffner បាននិយាយថា ការចោទប្រកាន់នៅក្នុងសភានេះគឺជាដំណើរការនយោបាយ មិនមែនជាដំណើរការផ្លូវច្បាប់នោះទេ។
ច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងថា បទល្មើសដែលអាចចោទប្រកាន់ក្នុងសភាបានមានដូចជា «អំពើក្បត់ជាតិ ការស៊ីសំណូកសូកប៉ាន់ ឬក៏ឧក្រិដ្ឋកម្ម និងបទល្មើសមជ្ឈិមធ្ងន់ធ្ងរផ្សេងទៀត» ប៉ុន្តែ សភាផ្ទាល់មានសិទ្ធិអំណាចក្នុងការបកស្រាយនូវចំណុចដែលចែងក្នុងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះបាន។
វិធីដែលអាចចោទប្រកាន់ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងសភាបាន គឺការបោះឆ្នោតគាំទ្រភាគច្រើនពីសមាជិករដ្ឋសភា ដែលជាទូទៅតំណាងឲ្យការចោទប្រកាន់តាមផ្លូវច្បាប់ទៅលើប្រធានាធិបតី។ ប្រធានាធិបតីអាចត្រូវគេដកចេញពីតំណែងបាន ប្រសិនបើសមាជិកព្រឹទ្ធសភាចំនួនពីរភាគបី ឯកភាពកាត់ទោសប្រធានាធិបតី។
កន្លងមក មានតែប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកពីររូបតែប៉ុណ្ណោះ គឺលោក Bill Clinton និងលោក Andrew Johnson ដែលត្រូវបានរដ្ឋសភាចោទប្រកាន់ជាសាធារណៈ។ ប៉ុន្តែ ព្រឹទ្ធសភាបានលើកលែងការចោទប្រកាន់ចំពោះប្រធានាធិបតីទាំងពីររូបនេះ។ លោកអតីតប្រធានាធិបតី Richard Nixon បានលាលែងពីតំណែងមុនពេលរដ្ឋសភាអាចធ្វើការបោះឆ្នោតដើម្បីចោទប្រកាន់លោកបាន។
ការលើកលែងទោស
ការចោទប្រកាន់ក្នុងសភាមិនមែនជាវិធីតែមួយគត់នោះទេ ក្នុងការធ្វើឲ្យប្រធានាធិបតីទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់។ បន្ទាប់ពីប្រធានាធិបតីត្រូវបានដកចេញពីតំណែងមក គាត់អាចត្រូវបានគេកាត់ទោសពីបទឧក្រិដ្ឋ។ ករណីនេះគឺជាការពិត ប្រសិនបើប្រធានាធិបតីមិនត្រូវបានអ្នកឡើងកាន់តំណែងបន្តលើកលែងទោសឲ្យនោះទេ។
បើតាមទ្រឹស្ដី វាក៏អាចទៅរួចដែលថា ប្រធានាធិបតីអាចរួចផុតពីការកាត់ទោសណាមួយបាន ដោយការលើកលែងទោសដោយខ្លួនឯង។ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសំណួរដែលថា តើប្រធានាធិបតីអាចត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ឬក៏អត់ វាគឺជាស្ថានការណ៍ស្រពិចស្រពិលនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយ ដែលមិនដែលត្រូវបានគេលើកយកមកពិចារណាច្រើនកាលពីមុននោះទេ។
លោកសាស្ត្រាចារ្យ James Pfiffner បាននិយាយថា យើងមិនអាចយល់ឲ្យបានលម្អិតអំពីចំណុចទាំងអស់នៅក្នុងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទេ ហើយភាគច្រើននៃរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក និងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺផ្អែកលើបទដ្ឋានធម្មតានានា ជាជាងលើនីត្យានុកូលភាព ឬក៏ធម្មនុញ្ញភាពដ៏តឹងតែង។
លោកបានបន្ថែមថា ករណីនេះ គឺអាចដំណើរការបានយ៉ាងប្រសើរនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រភាគច្រើនរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលនរណាម្នាក់ដើរផ្ទុយពីប្រវត្តិសាស្ត្រ និងប្រពៃណី ហើយប្រឆាំងនឹងបទដ្ឋានធម្មតាទាំងនោះ គេត្រូវរិះរកវិធីថាតើត្រូវធ្វើដូចម្ដេចចំពោះករណីនេះ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ភី សុភាដា
