បណ្ដារដ្ឋនានាចំនួន៤៥ កាលពីថ្ងៃពុធកន្លងទៅបានចេញនូវសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយ បរិហារការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងការដើរបញ្ច្រាសទិសនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាក្នុងកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំ របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស អង្គការសហប្រជាជាតិ នៅទីក្រុងហ្សឺណែវប្រទេសស្វ៊ីស។ នេះបើយោងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ ដែល VOA ទទួលបាននៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។
ការរិះគន់ធ្ងន់ៗរបស់ក្រុមបស្ចិមប្រទេសទាំងនោះ ត្រូវបានច្រានចោលនិងធ្វើការតបត ដោយភាសាធ្ងន់ៗរបស់អ្នកការទូតកម្ពុជា ដែលមានវត្តមាននៅកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិនោះដែរ។
ក្រុមប្រទេសទាំង៤៥ ដែលភាគច្រើនជាបណ្ដាប្រទេសក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុប រួមមាន បារាំង អាឡឺម៉ង់ និងចក្រភពអង់គ្លេស និងបូកបញ្ចូលទាំងសហរដ្ឋអាមេរិក អូស្ត្រាលី ផងដែរនោះ ត្រូវបានតំណាងដោយប្រទេសនូវែលសេឡង់ ដែលជាភាគីរដ្ឋនាំមុខ បានថ្លែងប្រាប់សម័យប្រជុំលើកទី៣៧ របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិកាលពីថ្ងៃពុធថា ពួកគេបានកត់សម្គាល់ជាមួយនឹង«ក្ដីបារម្ភយ៉ាងជាក់ច្បាស់»ចំពោះការដើរថយក្រោយនៃនាវាប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមតំណាងឱ្យ៤៥ប្រទេស ត្រូវបានអានជូនមហាសន្និបាតរួមកាលពីថ្ងៃពុធ ដោយអ្នកស្រី Jillian Dempster ប្រមុខការទូតនូវែលសេឡង់ប្រចាំទីស្នាក់ការ អ.ស.ប. ក្នុងទីក្រុងហ្សឺណែវ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែល VOA បានទទួលសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«ខណៈដែលយើងខិតជិតទៅដល់ការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដាឆ្នាំនេះ សុទិដ្ឋិនិយមរបស់យើងនាគ្រាមុន ត្រូវបានជំនួសដោយក្ដីព្រួយបារម្ភយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ ជុំវិញការធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុកនាពេលថ្មីៗនេះ នូវសិទ្ធិស៊ីវិល និងសិទ្ធិនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ជំហានដើរថយក្រោយទាំងនេះ ក៏រួមបញ្ចូលផងដែរនូវសញ្ញាណនៃការគាស់រំលើងដែលមានចរឹតចេះតែរណ្ថើនឡើងទៅលើក្រុមនយោបាយជំទាស់ សង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ»។
ក្ដីបារម្ភនោះ បើយោងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដដែល បណ្ដាលមកពីការកៀបសង្កត់លើដៃគូប្រជែងនយោបាយរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងភាគីពាក់ព័ន្ធសំខាន់ៗផ្សេងទៀត នៅមុនការបោះឆ្នោតសភាខែកក្កដាឈានចូលមកដល់ រួមមានការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាបក្សជំទាស់ធំបង្អស់នៅក្នុងប្រទេស ការចាប់ខ្លួន និងបន្តឃុំខ្លួនប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ដាក់ពន្ធនាគារ ការឱ្យកាតក្រហមដល់សមាជិកជាន់ខ្ពស់បក្សជំទាស់១១៨នាក់ ឱ្យនៅក្រៅសង្វៀននយោបាយរយៈពេល០៥ឆ្នាំ និងការបែងចែកអសនៈជាប់ឆ្នោតទាំងនៅសភា និងនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ ដល់អ្នកជំនួសដែលមិនបានទទួលអណ្ណត្តិគាំទ្រពីប្រជាពលរដ្ឋ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមដែលអន្តរាគមន៍ដោយ អ្នកស្រី Jillian Dempster នៃប្រទេសនូវែលសេឡង់ បានបន្តថា៖
«ដើម្បីឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារក្សាបាននូវភាពស្របច្បាប់របស់ខ្លួន រាល់ការបោះឆ្នោតត្រូវតែរៀបចំឡើងដោយសេរី យុត្តិធម៌ និងត្រឹមត្រូវ។ ... ដំណើរការបោះឆ្នោតមួយ ដែលគណបក្សជំទាស់ដ៏ធំចម្បង ត្រូវបានដកចេញតាមតែអំពើចិត្ត[មិនឱ្យចូលរួមប្រកួតប្រជែង] មិនអាចត្រូវបានពិចារណាចាត់ទុកថាត្រឹមត្រូវ ឬស្របច្បាប់បាននោះទេ»។
បណ្ដាប្រទេសទាំង៤៥ បានអំពាវនាវឱ្យមានការសើរើឡើងវិញ នូវការសម្រេចកាលពីខែវិច្ឆិកា ដើម្បីធានាឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អាចវិលត្រឡប់មកវិញ ជាមួយនឹងការប្រគល់ឱ្យឡើងវិញតំណែងនយោបាយនៅរដ្ឋសភា និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ បូករួមទាំងការដកបម្រាមនយោបាយ និងការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយទាំងអស់រួមទាំងលោក កឹម សុខា ផងដែរ។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងក្រុមរចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយ និងយោធានៃរបបដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជា បានប្រកាន់ជំហរតឹងផ្អឹង នាពេលកន្លងមក អំពីការសម្រេចរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ តាមរយៈបណ្ដឹងរបស់ខ្លួនទៅកាន់តុលាការកំពូល កាលពីឆ្នាំមុន និងការបន្តឃុំខ្លួន និងចោទប្រកាន់លើលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
ភ្លាមៗនៅឯអង្គមហាសន្និបាតក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សនៃអ.ស.ប.ដដែល លោក ណី សំអុល ឯកអគ្គរាជទូតប្រចាំស្ថានតំណាងអចិន្ត្រៃយ៍របស់កម្ពុជានៅទីក្រុងហ្សឺណែវ បានធ្វើការតបត ដោយជំទាស់ថារបៀបវារៈស្ដីពីកម្ពុជាដែលត្រូវបានតំណាងប្រទេសនូវែលសេឡង់ តំណាងឱ្យរដ្ឋចំនួន៤៥ លើកឡើងមកនិយាយកណ្ដាលហ្វូងចំណោមនេះ មានលក្ខណៈខុសពីបែបបទ និងពិធីការនៃការប្រជុំ ដែលគួរតែត្រូវបានលើកយកមកពិភាក្សានាពេលក្រោយ។
លោក ណី សំអុល បានធ្វើសេចក្ដីថ្លែង ដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាអក្ខរាសេចក្ដី ក្នុងសម្រង់ដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«វាអយុត្តិធម៌ណាស់សម្រាប់កម្ពុជា ហើយកម្ពុជាក៏មិនអាចទទួលយកបានទេដែរ ក្នុងពេលដែលចំណុចនៃរបៀបវារៈដែលត្រូវបានគេកំណត់រួចហើយ ប៉ុន្តែអ្វីដែលគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើល គឺពេលធ្វើការពិភាក្សា បែរជាលើកយកចំណុចផ្សេងមកជជែកជំនួសទៅវិញ។ ត្រង់នេះវាមិនខុសអំពីអ្វីដែលគេបានកំណត់នៅក្នុងសៀវភៅមុខម្ហូបថាត្រីសាឌីន គឺនឹងត្រូវដាក់ជូនពិសារ ប៉ុន្តែបែ[រ]ជាត្រីធូណា ត្រូវបានគេដាក់មកលើតុធ្វើជាម្ហូបជំនួសវិញ»។
ប្រមុខការទូតកម្ពុជាប្រចាំទីក្រុងហ្សឺណែវ ក៏បានលើកឡើងផងដែរ បរិហារតបទៅវិញចំពោះការអំពាវនាវរបស់បណ្ដារដ្ឋទាំង៤៥ ចំពោះអ្វីដែលគេហៅថាជាការបង្ក្រាបនយោបាយនៅប្រទេសកម្ពុជា និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើក្រុមជំទាស់ ថាជាការប៉ុនប៉ងប្រើប្រាស់វេទិកាក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សជា«ឧបករណ៍នយោបាយ»ដើម្បីបៀតបៀនកិច្ចការផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា។
លោក ណី សំអុល បានថ្លែងក្នុងន័យដើមទាំងស្រុងថា៖
«តើហេតុអ្វីបានជាគំនិតដ៏គួរឱ្យអស់សំណើចបែបនេះត្រូវបានគេស្នើឡើង? ហេតុផល គឺដោយសារតែប្រទេសកម្ពុជានឹងមានរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដាឆ្នាំនេះ ហើយក៏ព្រោះតែពួកគេចង់ឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូររបប ពួកគេមានបេក្ខជនដែលពួកគេបានសន្មត់ជាមុន ដើម្បីថាជាអ្នកឈ្នះ នេះគ្រាន់តែជាការរៀបរាប់ខ្លះៗប៉ុណ្ណោះ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ពួកគេគ្មានការអៀនខ្មាស់ ក្នុងការជ្រៀតជ្រែកចូលទៅក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ ហើយជាពិសេសការជ្រៀតជ្រែកទាំងនេះ ធ្វើឡើងភ្លាមៗនៅមុនការបោះឆ្នោត ដែលនឹងឈានមកដល់ក្នុងខែកក្កដានេះ»។
ការណ៍ដែលឈានទៅដល់ការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដោយតុលាការកំពូលកាលពីខែវិច្ឆិកានោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រឹងប្រែងប្រមែប្រមូលភស្តុតាងដើម្បីព្យាយាមទាញបទចោទថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងលោក កឹម សុខា មានការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងគំរោងការដែលមានលោកខាងលិចជាមេខ្លោង ប៉ុនប៉ងផ្ដួលរំលំរដ្ឋអំណាចកម្ពុជា។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា នឹងក្លាយជាគូប្រជែងដ៏ស្វិតស្វាញជាមួយនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បើសិនជាបក្សមួយនេះចូលរួមការបោះឆ្នោតខែកក្កដាកន្លងទៅ។ ការណ៍នេះត្រូវបានបង្ហាញតាមរយៈលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតកន្លងមក។
ក្នុងការបោះឆ្នោតសភាឆ្នាំ២០១៣ បក្សសង្គ្រោះជាតិបានដណ្ដើមការកាន់កាប់កៅអីរដ្ឋសភាចំនួន៥៥ ដែលនាំឱ្យបក្សប្រជាជនកម្ពុជាធ្លាក់ចំនួនកៅអីពី៩០អសនៈ មកត្រឹម៦៨អសនៈ ក្នុងចំណោមអសនៈសរុប១២៣។ រីឯការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់កាលពីខែមិថុនាឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ឈ្នះបានការគ្រប់គ្រងប្រមាណ១/៣នៃតំណែងមេឃុំនៅទូទាំងប្រទេស ជាមួយនឹងសម្លេងឆ្នោតគាំទ្រជាង៤០%។
នៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសទាំង៤៥ ដែលមានឈ្មោះនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នោះ គេពុំឃើញមានឡើយបណ្ដារដ្ឋជាសមាជិកសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអគ្នេយ៍(អាស៊ាន)ទាំង១០ប្រទេស ហើយគេក៏មិនឃើញមានដែរ បណ្ដាមហាអំណាចនៅអាស៊ី ដូចយ៉ាងឥណ្ឌា ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងប្រទេសចិនជាដើម។
ក៏ប៉ុន្តែ វត្តមានរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលីនៅក្នុងចំណោមប្រទេសដែលត្រូវបានតំណាងទាំង៤៥ ដើម្បីបរិហារស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងរបបនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ត្រូវបានគេកត់សម្គាល់ ខណៈដែលអូស្ត្រាលីបានរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់អស់រយៈពេលប៉ុន្មានខែមកនេះ ជាពិសេសនៅអំឡុងពេល កិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសអាស៊ានអូស្ត្រាលី កាលពីសប្ដាហ៍មុន ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសថាលោកទៅចូលរួមដោយជោគជ័យ។
កាលពីម្សិលមិញ លោក ហ៊ុន សែន នៅតែបន្តរក្សាជំហរមិនព្រមចរចារ និងមិនបន្ធូរដៃនៃការបង្ក្រាបនយោបាយនោះឡើយ ខណៈដែលនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាដែលកាន់អំណាចបាន៣៣ឆ្នាំមកហើយរូបនេះ បានប្រកាសជាបន្តបន្ទាប់បន្តកាន់អំណាចរយៈពេល១០ឆ្នាំទៅមុខទៀត។
សហរដ្ឋអាមេរិកដែលបានបដិសេធជាហូរហែរចំពោះការចោទប្រកាន់ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ថានៅពីក្រោយការប៉ុនប៉ងផ្លាស់ប្ដូររបបនៅកម្ពុជា បានប្រកាសឈប់ផ្ដល់ជំនួយដល់ការបោះឆ្នោតកម្ពុជា និងក្រោយមកបានប្រកាសផ្អាកឈប់ផ្ដល់ជំនួយផ្សេងទៀតដូចជា កំណែទម្រង់សមត្ថភាពរដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិ យោធា និងពន្ធដារជាដើម។
ដោយឡែកសហភាពអឺរ៉ុបក៏បានប្រកាសឈប់ផ្ដល់ជំនួយបោះឆ្នោតកាលពីខែធ្នូ និងបានព្រមានម្ដងទៀតថានឹងពិចារណា ទណ្ឌកម្មចំពោះបុគ្គលជាឥស្សរជននយោបាយកម្ពុជាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្ក្រាប និងសើរើឋានៈពាណិជ្ជកម្មរួចពន្ធរបស់កម្ពុជាចូលទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុបទៀតផង បើស្ថានការណ៍នយោបាយនៅតែបន្តលក្ខណៈបែបនេះ។
ខណៈដែលទំនាក់ទំនងជាមួយបស្ចិមលោក ដែលយកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងបែបបទនៃការគោរពសិទ្ធិមនុស្សជាត្រីមុខ កំពុងតែរអិលធ្លាក់ចុះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងខិតទៅរកទំនាក់ទំនងកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសចិន ដែលជានិច្ចជាកាល បានថ្លែងការពារកម្ពុជានូវរាល់វិធានការចាត់ការក្រុមជំទាស់ ថាជាកិច្ចការនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់រាជាណាចក្រមួយនេះ ហើយបានបន្តផ្ដល់ជាជំនួយ និងការគាំទ្រជាហូរហែរ ទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ និងសន្តិសុខ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា អ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជា បាននិយាយថា សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមរបស់រដ្ឋទាំង៤៥ បានបង្ហាញអំពីជំហានថ្មីមួយទៀតរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសបណ្ដាប្រទេសបស្ចិមលោក ឆ្លើយតបនឹងដំណើរវិវត្តន៍នយោបាយនារយៈពេលចុងក្រោយនេះនៅកម្ពុជា តែលោកថា លោកមើលមិនឃើញសញ្ញាណណាមួយនៃភាពត្រូវរ៉ូវគ្នារកចំណុចរួម ដើម្បីទម្លុះទម្លាយភាពខុសគ្នា ទៅលើវិធានការរបស់រដ្ឋអំណាចខ្មែរទៅលើក្រុមជំទាស់នៅឡើយ។
«ផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា វាពឹងផ្អែកទៅលើសហគមន៍អឺរ៉ុប និងបណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិចហ្នឹងភាគច្រើន ព្រោះថាភាគរយច្រើននៃការនាំចេញរបស់យើងចេញទៅទីផ្សារអឺរ៉ុប អាមេរិក អូស្ត្រាលី អីជាដើម។ តែប្រសិនបើកម្ពុជាឈរជំហរផ្សេង ទាក់ទងនឹងការសម្រេចចិត្ត ឬការយល់ឃើញទៅលើដំណើរប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា នោះកម្ពុជាអាចប្រឈមនឹងបញ្ហាទាក់ទងនឹងសេដ្ឋកិច្ចហ្នឹងបាទ!»។
អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយរូបនេះបានបង្ហាញនូវការព្រួយបារម្ភថា ស្ថានការណ៍នយោបាយដែលក្រុមជំទាស់ត្រូវបានដាក់ឱ្យនៅក្រៅច្បាប់ ទំនងជានឹងមិនអាចប្រែប្រួលនោះទេ បើសិនជាមិនមានវិធានការណ៍ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ និងសេដ្ឋកិច្ចណាមួយប្រឆាំងនឹងរដ្ឋអំណាចទីក្រុងភ្នំពេញ បើទោះជាទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចអាចមិនទាន់ត្រូវបានប្រើភ្លាមៗក្ដី។
«យើងកសាងទំនាក់ទំនងជាមួយចិនជាកិច្ចការមួយល្អហើយ សម្រាប់កម្ពុជាជារដ្ឋមួយតូច បើយើងធៀបជាមួយនឹងចិន និងបណ្ដាប្រទេសនានានៅក្នុងតំបន់ ប៉ុន្តែកម្ពុជាមិនគួរ គេហៅថា ដើរនយោបាយណាមួយឱ្យប្រាសចាកពីលោកខាងលិច និងផលប្រយោជន៍លោកខាងលិចបាននោះទេ»។
បើយោងតាមរបាយការណ៍ថ្មីមួយដែលធ្វើឡើងដោយ មូលនិធិ Bertelsmann Stiftung ដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសអាឡឺម៉ង់ និងដែលចេញផ្សាយនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ សប្ដាហ៍នេះដែរ បានដាក់ពិន្ទុនៃសុខភាពប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា បានត្រឹម ៣.៦ ក្នុងចំណោមពិន្ទុពេញ ១០ ដោយព្រមានថា បើសិនជាការបង្ក្រាបលើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនមានលក្ខណៈធូរស្រាលនោះទេ វានឹងបង្កើននូវលទ្ធភាពនៃជម្លោះដែលអាចផ្ទុះឡើងគ្រប់ពេលវេលា ពីពេលនេះដល់ការបោះឆ្នោតជាតិថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខនេះ៕
