លោកមេធាវីវ័យ ៦៣ ឆ្នាំរូបនេះ គឺជាអ្នកពូកែផ្នែកច្បាប់ ជាអ្នកធ្វើការមិនចេះនឿយហត់ ជាអ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងជាអ្នកគាំទ្រប្ដូរផ្ដាច់ចំពោះការផ្លាស់ប្ដូរប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាឲ្យទៅជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ បន្ទាប់ពីការដឹកនាំដោយពួកយោធាអស់រយៈពេលជិត ៥ ទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ។
ប៉ុន្តែ ការកោតសរសើរនេះ មិនបានបង្ហាញពីចំណុចសំខាន់របស់លោកក្នុងឋានៈជាសមាជិកដ៏ល្បីឈ្មោះមួយរូបនៅក្នុងសហគមន៍អ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមរបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា និងជាអ្នកតស៊ូមតិមួយរូបក្នុងចំណោមអ្នកតស៊ូមតិមួយចំនួនតូចដែលនៅសេសសល់ ដែលអាចមានឥទ្ធិពលនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលបាន នោះទេ។
ខណៈដែលអ្នកវិភាគនានាមើលឃើញថា ស្នាដៃរបស់លោកក្នុងការកាត់បន្ថយឥទ្ធិពលរបស់ពួកយោធាតាមរយៈការកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ទំនងអាចជាហេតុផងចម្បងដែលជំរុញឲ្យមានការសម្លាប់រូប លោកនោះ មរណភាពរបស់លោកក៏បានធ្វើឲ្យមានគម្លាតកាន់តែធំរវាងអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាម និងជីវិតនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាផងដែរ។ គម្លាតនេះបានឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញពីការថយចុះនៃការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋភាគតិច ដែលជាអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមភាគតិច នៅក្នុងប្រទេសដែលប្រជាជនភាគច្រើនជាអ្នកកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធនោះ។
កាលពីពេលថ្មីៗកន្លងទៅនេះ នៅក្នុងទីក្រុងរ៉ង់ហ្គូន លោក Kyaw Htut ដែលមានវ័យ ២៩ ឆ្នាំ បានជួយរៀបចំពិធីរំឭកវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់លោក Ko Ni និងអ្នកបើករថយន្តតាក់ស៊ីលោក Nay Win ដែលត្រូវបានសម្លាប់ដោយសារព្យាយាមបញ្ឈប់ជនសង្ស័យជាឃាតកកុំឲ្យរត់គេចខ្លួនពីកន្លែងកើតហេតុ។
លោក Kyaw Htutបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំសូមនិយាយថា នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តមីយ៉ាន់ម៉ាតាំងពីដើមមក ដូចជាមុនពេលទទួលបានឯករាជ្យ ក្រោយពេលទទួលបានឯករាជ្យ និងក្រោយមកទៀតក្នុងដំណាក់កាលផ្លាស់ប្ដូររបបយោធា និងបដិវត្តន៍ គឺគ្រប់ផ្នែកគ្រប់វិស័យទាំងអស់ សុទ្ធតែមានការចូលរួមរបស់អ្នកកាន់សាសនាឥស្លាម។ ប៉ុន្តែសម្រាប់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំយល់ថាការធ្វើឃាតលោក U Ko Ni គឺជាការក្រើនរំឭកមួយព្រមានដល់អ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមទាំងអស់ឲ្យដឹងថា យកល្អអ្នកឯងគួរតែកុំមកបង្កើតប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។ ខ្ញុំយល់ឃើញអញ្ចឹង។ ហើយចំណុចនេះ វាមិនល្អទាល់តែសោះ»។
ទោះបីជាប្រជាពលរដ្ឋកាន់សាសនាឥស្លាមនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាមានចំនួនតែ ៤ ភាគរយ នៃចំនួនប្រជាជនសរុបក៏ដោយ ក៏អ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមទាំងនោះដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងឆាកនយោបាយតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ។ លោក Abdul Razak ដែលជាអ្នកនយោបាយកាន់សាសនាឥស្លាមមួយរូប ត្រូវបានគេធ្វើឃាតជាមួយនឹងលោក Aung San ដែលជាឪពុករបស់លោកស្រី Aung San Suu Kyi នៅឆ្នាំ ១៩៤៧ ហើយនៅពេលនោះ អ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមនានាបានចូលរួមគាំទ្រយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងចលនាបះបោរប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៨។
ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបានបើកទ្វារទៅកាន់ពិភពលោកនៅឆ្នាំ ២០១១ ទស្សនៈជាតិនិយមនៃអ្នកកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធមានការកើនឡើងកាន់តែច្រើន ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជនភាគតិច ដែលកាន់សាសនាផ្សេងៗទៀត។
ជនជាតិភាគតិច Rohingya កាន់សាសនាឥស្លាមជាង ១ សែន ២ ម៉ឺននាក់ ត្រូវដាក់នៅក្នុងជំរំនានានៅភាគខាងលិចរដ្ឋ Rakhine បន្ទាប់ពីអំពើហិង្សាអន្តរសាសនានៅឆ្នាំ ២០១២ បានធ្វើឲ្យមនុស្សរាប់រយនាក់ស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារតែការបោះឆ្នោតបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីឆ្នាំ ២០១៥ បានធ្វើឡើងដោយមានលក្ខណៈគំរាមកំហែង មន្រ្តីរៀបចំការបោះឆ្នោតបានបដិសេធបេក្ខភាពចូលរួមរបស់សមាជិកសភាជនជាតិ Rohingya ដែលបានជាប់ឆ្នោតកាលពីលើកមុន ដោយទាញហេតុផលថា សមាជិកសភារូបនោះមានសញ្ជាតិមិនច្បាស់លាស់។
គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (NLD) របស់លោកស្រី Aung San Suu Kyi បានចុះញ៉មជាមួយនឹងសម្ពាធពីក្រុមអ្នកជាតិនិយមនានា ដោយមិនបានបញ្ចូលបេក្ខជនណាដែលកាន់សាសនាឥស្លាមទៅក្នុងការប្រកួតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតសភាឡើយ។ បេក្ខជនកាន់សាសនាឥស្លាមឈរឈ្មោះក្នុងគណបក្សផ្សេងទៀត ក៏មិនបានទទួលជ័យជំនះដែរ ដោយសារគណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានសន្ទុះអ្នកគាំទ្រច្រើន។
នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ជនជាតិ Rohingya កាន់សាសនាឥស្លាមរាប់ម៉ឺននាក់ បានភៀសខ្លួនទៅប្រទេសបង់ក្លាដែស ដោយសារទាហានមីយ៉ាន់ម៉ាបានតាមប្រមាញ់ជនណាដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធដែលមិនសូវមានគេស្គាល់មួយក្រុម ដែលបានវាយប្រហារលើប៉ុស្តិ៍ព្រំដែនកាលពីខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៦ និងបានសម្លាប់មនុស្ស ៩ នាក់។ ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សបានឲ្យដឹងថា ការរំលោភបំពានតាមរយៈការបង្ក្រាបទាំងនេះ អាចចាត់ទុកជាឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ប៉ុន្តែប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលបានបដិសេធការចោទប្រកាន់ទាំងនេះ បានជម្នះប្រឆាំងការអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យមួយ។
នៅក្នុងផ្នែកមួយនៃការស៊ើបអង្កេតករណីឃាតកម្មលើរូបលោក Ko Ni ដែលមនុស្សភាគច្រើនជឿថាមកពីរឿងនយោបាយជាជាងបញ្ហាសាសនានោះ ក្រុមអាជ្ញាធរបានចាប់ខ្លួនមនុស្ស ៣ នាក់ និងកំពុងស្វែងរកជនសង្ស័យទី ៤។
លោក Htin Lin Oo អ្នកនិពន្ធដែលជាប់ពន្ធនាគារជាងមួយឆ្នាំដោយសារការថ្លែង ដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការប្រមាថមើលងាយដល់សាសនាកាលពីឆ្នាំ ២០១៤ នោះ បានបញ្ចេញយោបល់ទៅលើការលុបបំបាត់អ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមបន្តិចម្ដងៗចេញពីជីវិតសាធារណៈ។ លោកបានថ្លែងក្នុងពិធីរំឭកវិញ្ញាណក្ខន្ធកាលពីថ្ងៃទី ៥ ខែមិនា ដែលប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅឯភោជនីយដ្ឋាន Royal Rose ក្នុងទីក្រុងរ៉ង់ហ្គូន យ៉ាងដូច្នេះថា៖
«តាមផ្លូវព្រះពុទ្ធសាសនា យើងត្រូវបួងសួងឧទ្ទិសដល់មនុស្សគ្រប់គ្នា សត្វគ្រប់ប្រភេទ និងសូម្បីតែទឹកក៏ដោយ។ ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃនេះ វាគួរឲ្យសោកស្តាយណាស់ ដែលអ្នកជាតិនិយមនានាចង់លុបបំបាត់លោក U Ko Ni និងលោក U Mya Aye ចេញពីបញ្ជីសត្វលោកដែលពួកគេត្រូវបួងសួងឧទ្ទិសដល់នោះ»។
លោក Mya Aye គឺជាសមាជិកអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមមួយរូបរបស់ចលនា «ជំនាន់ ៨៨» (88 Generation) ដែលជាចលនារបស់សកម្មជននិស្សិត ដែលបានចូលរួមនៅក្នុងការតវ៉ាឆ្នាំ ១៩៨៨។
បន្ទាប់ពីពិធីរំឭកវិញ្ញាណក្ខន្ធដែលមានការថ្លែងសុន្ទរកថាមួយចំនួនបានបញ្ចប់មក សកម្មជន Rohingya នាង Wai Wai Nu បាននិយាយថា ឃាតកម្មលើរូបលោក Ko Ni ដែលនាងបញ្ជាក់ថាមិនជាប់ទាក់ទងដោយផ្ទាល់ទៅនឹងសាសនានោះ គឺជា «ការក្រើនរំឮក» ដោយប្រយោលដល់សហគមន៍អ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមឲ្យគិតថា ប្រសិនបើអ្នកជាមនុស្សពូកែនិយាយរិះគន់ច្រើនពេក «អ្នកងាយនឹងក្លាយជាមុខសញ្ញារបស់គេ»។
នាង Wai Wai Nu ខ្លួនឯងក៏ត្រូវតែមានការ «ប្រយ័ត្នប្រយែង» ចំពោះអ្វីដែលនាងនិយាយនៅលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតផងដែរ។
នាង Wai Wai Nu បាននិយាយយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ជួនកាល ខ្ញុំចង់សរសេរបង្ហាញអ្វីមួយលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត តែខ្ញុំមិនអាចធ្វើបាន។ វាអាចនាំឲ្យមានគេចាប់អារម្មណ៍ច្រើនលើរូបខ្ញុំ»។
នាងបានបន្ថែមថា វាអាចកើតឡើងដូចគ្នាចំពោះក្រុមជនជាតិភាគតិចជាច្រើនផ្សេងទៀត គឺមិនមែនកើតឡើងតែលើក្រុមអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមនោះទេ។
ប៉ុន្តែ លោក Aye Lwin អ្នកគាំទ្រអន្តរជំនឿ និងជាសមាជិកមួយរូបនៃក្រុមអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមនៃគណៈកម្មការប្រឹក្សាលើបញ្ហារដ្ឋ Rakhine ដែលដឹកនាំដោយអតីតអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិលោក Kofi Annan បាននិយាយថា អ្នកដឹកនាំកាន់សាសនាឥស្លាមដែលនឹងលេចមុខនាពេលខាងមុខ អាចសម្លឹងមើលពីមរណភាពរបស់លោក Ko Ni តាមផ្លូវមួយផ្សេងទៀត គឺថាអាចចាត់ទុកជា «ការលើកទឹកចិត្ត» ក៏បាន។
លោកបានបន្ថែមថា៖ «បើយើងគិតអញ្ចឹង វានឹងធ្វើឲ្យយើងកាន់តែរឹងមាំ។ សេចក្តីស្លាប់មិនអាចបញ្ឈប់យើងបាននោះទេ»៕
ប្រែសម្រួលដោយ សើ សាយ្យាណា
