មេដឹកនាំគណបក្សជំទាស់គឺលោក សម រង្ស៊ី បានធៀបដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសភូមា ដោយលោកលើកឡើងថា ការគាបសង្កត់លើគណបក្សជំទាស់ និងរូបលោកអាចទាក់ទិននឹងជ័យជម្នះរបស់លោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី នៅភូមា។ លោកថ្លែងដូច្នេះ ក្រោយពេលដែលគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃសភាជាតិបានដកសមាជិកភាពរបស់លោកពីរដ្ឋសភា ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យតុលាការតាមចាប់ខ្លួនលោកនោះ។
មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីរដ្ឋសភាជាតិដក«អភ័យឯកសិទ្ធិ និងសមាជិកភាព»រដ្ឋសភារបស់លោកមក លោក សម រង្ស៊ី យល់ថា ការគាបសង្កត់លើគណបក្សជំទាស់ និងលើរូបលោកគឺអាចទាក់ទិននឹងជ័យជម្នះរបស់លោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី នៅភូមា។
កាលពីថ្ងៃច័ន្ទកន្លងទៅ គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃរដ្ឋសភា ដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានសម្រេចដកហូតសមាជិកភាពរបស់លោក សម រង្ស៊ីប្រធានគណបក្សជំទាស់ពីរដ្ឋសភា ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួនលោកតាមសាលដីការបស់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ដោយចោទថា លោកមានពិរុទ្ធតាមអំណាចសាលដីកាស្ថាពររបស់សាលាឧទ្ធរណ៍តាំងពីថ្ងៃទី១២ ខែមិនា ឆ្នាំ២០១៣ ដែលបានសម្រេចឲ្យលោកមានទោសជាប់ពន្ធនាគារពីរឆ្នាំ។
លោក សម រង្ស៊ី បានសរសេរក្នុងទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោកថា ព្រឹតិ្តការណ៍ចុងក្រោយ រួមទាំងការដាក់សម្ពាធលើគណបក្សរបស់លោក សមាជិករបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងរូបលោក គឺទំនងមកពីការ«តក់ស្លុត និងស្លន់ស្លោ»របស់គណបក្សកាន់អំណាចនៅកម្ពុជា ក្រោយពេលជ័យជម្នះដ៏ភ្លូកទឹកភ្លូកដីរបស់លោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី មេដឹកនាំគណបក្សជំទាស់នៅភូមា។
លោក សម រង្ស៊ី សរសេរក្នុងទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកនាថ្ងៃអង្គារនេះថា «ព្រឹត្តិការណ៍ចុងក្រោយបំផុតនៅប្រទេសកម្ពុជាបង្ហាញឲ្យឃើញថា ជោគជ័យដ៏ត្រចះត្រចង់ និងជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ចលនាប្រជាធិបតេយ្យប្រឆាំងអំណាចផ្តាច់ការក្នុងការបោះឆ្នោតថ្មីៗនេះនៅប្រទេសភូមា បានបណ្តាលឲ្យមានភាពតក់ស្លុត និងស្លន់ស្លោដល់អ្នកដឹកនាំផ្តាច់ការទាំងប៉ុន្មាន ដែលនៅសេសសល់ក្នុងតំបន់ទ្វីបអាស៊ី។ក៏ប៉ុន្តែ ចរន្តនយោបាយនាំមកនូវសេរីភាព ដែលគ្មាននរណាអាចទប់ស្កាត់បានហើយដែលកំពុងតែរីករាលដាលទូទាំងពិភពលោក ដែលធ្វើឲ្យរបបផ្តាច់ការដួលរលំម្តងមួយៗ។ ចរន្តនេះក៏នឹងឈានមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាដែរក្នុងពេលឆាប់ៗខាងមុខនេះ»។
គណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតរបស់ភូមា ឬមីយ៉ាន់ម៉ា បង្ហាញលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនាថ្ងៃអាទិត្យ ទី៨កន្លងទៅ ដែលថា គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (NLD) របស់លោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី ទទួលបានអាសនៈចំនួន១៣៥នៅក្នុងសភា ឬស្មើនឹងជិត៩០ភាគរយនៃលទ្ធផលដែលត្រូវបានប្រកាសកន្លងមក។ ការណ៍នេះបញ្ជាក់ពីការចង់ផ្លាស់ប្តូររបស់ប្រជាពលរដ្ឋភូមា ដែលរស់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់យោធាជាច្រើនទសវត្សរ៍មកនោះ។
ក្រុមអ្នកវិភាគ និងអ្នកតាមដានការវិវឌ្ឍនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយល់ថា ការប្រៀបធៀបដដែលៗរបស់លោក សម រង្ស៊ី វាអាចជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់រូបលោកទៅវិញ ជាពិសេសក្រោយពេលដែលលោកលុបចោលដំណើរវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជានាល្ងាចថ្ងៃច័ន្ទម្សិលមិញ។ នេះជាអ្វីដែលអ្នកឃ្លាំមើលការវិវឌ្ឍយល់ថា អាចធ្វើឲ្យបាត់បង់ប្រជាប្រិយភាពរបស់មេបក្សជំទាស់នៅកម្ពុជានេះ។
លោក កែម ឡី អ្នកវិភាគសង្គម និងជាអ្នកតាមដានការវិវឌ្ឍនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា យល់ថា គេមិនអាចប្រៀបធៀបលោក សម រង្ស៊ី ជាមួយនឹងលោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី ចំពោះវីរភាពសេចក្តីតស៊ូ និងការហ៊ានប្រឈមរបស់ប្រធានគណបក្សជំទាស់ភូមារូបនេះ ដែលលោក សម រង្ស៊ី គួរតែរៀនតាមនោះទេ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក កែម ឡី និយាយថា ការក្រឡាស់សម្តីរបស់លោក សម រង្ស៊ី ដែលលុបចោលការវិលត្រឡប់ចូលប្រទេសកម្ពុជានាល្ងាចថ្ងៃច័ន្ទនោះក៏អាចសម្រួលដល់ភាពតានតឹងនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។
«ដូចខ្ញុំលើកឡើងអញ្ចឹង តម្លៃរបស់មនុស្សគឺវាឋិតនៅលើពាក្យពេជន៍ ដែលនិយាយហើយនឹងទង្វើហ្នឹង វាស្របគ្នាប៉ុណ្ណា។ ពាក្យពេជន៍ដែលនិយាយ និងទង្វើដូចគ្នាច្រើន អាហ្នឹងតម្លៃរបស់មនុស្សហ្នឹងវាខ្ពស់។ ប៉ុន្តែបើពាក្យពេជន៍ដែលនិយាយ និងទង្វើវាខុសគ្នាច្រើន អាហ្នឹងតម្លៃមនុស្សហ្នឹងវាកាន់តែទាប។ លោក សម រង្ស៊ី ភាគច្រើនគាត់បាននិយាយច្រើន ប៉ុន្តែពាក្យពេជន៍របស់គាត់អត់បានធ្វើច្រើន»។
លោក កែម ឡី បានបញ្ជាក់ថា៖
«តាមពិត គាត់មិនមកហ្នឹងគឺជាការណ៍ល្អហើយ។ គាត់មិនមកហ្នឹងគឺជាជម្រើសនយោបាយល្អសម្រាប់ឱ្យគាត់រៀបចំផែនការចរចាជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដើម្បីឲ្យរៀបចំនីតិរដ្ឋឡើងវិញ អញ្ចឹងទៅណាស់! ក៏ប៉ុន្តែគ្រាន់តែថា ពាក្យកុហកហ្នឹងមិនមែនជាជម្រើសសម្រាប់អ្នកដែលមានភាពដឹកនាំល្អនោះទេ»។
លោក អ៊ូ វីរៈ នាយកវេទិកាអនាគត ដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយក្នុងស្រុក យល់ថា ការថ្លែងរបស់លោក សម រង្ស៊ី គឺជាការកេងយកផលចំណេញធម្មតារបស់អ្នកនយោបាយ ក៏ប៉ុន្តែវាអាចធ្វើឲ្យអ្នកគាំទ្ររបស់លោកបាត់បង់ជំនឿលើសម្តីអំពីការមិនវិលចូលប្រទេសកម្ពុជាដូចការសន្យានោះ។
«ខ្ញុំមើលទៅ លោក សម រង្ស៊ី គាត់មានបញ្ហាមួយ ពេលគាត់ប្រៀបធៀបទៅនយោបាយភូមា ការប្រៀបធៀបខ្លួនគាត់ទៅហ្នឹងលោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី គាត់អាចចំណេញ ចំណេញទៅលើរូបភាព។ ក៏ប៉ុន្តែវាអាចជាសម្ពាធមួយទៅលើខ្លួនគាត់ផងដែរ។ សម្ពាធមួយទៅលើខ្លួនគាត់ត្រង់ថា លោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី គឺគាត់មានវីរភាព គាត់ក្លាហាន គាត់ហ៊ាននៅក្នុងស្រុក។ ប៉ុន្តែលោក សម រង្ស៊ី គាត់អត់ហ៊ានទេ ហើយថ្មីៗនេះ ម្សិលមិញនេះ គាត់អត់ហ៊ានដូចគ្នា។ អញ្ចឹងជាសម្ពាធមួយ ហើយករណីដែលគាត់ខ្លាចរហូត ឬ មិនហ៊ាន មិនមានវីរភាពបែបហ្នឹង គេចាប់ផ្តើមខឹងគាត់។ គេខឹងគាត់ត្រង់ថា ការប្រៀបធៀបរបស់គាត់ហ្នឹងអត់មានការណ៍ពិត»។
ក៏ប៉ុន្តែលោក អ៊ូ វីរៈ បញ្ជាក់ថា មិនចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក៏អាចផ្តល់ផលវិជ្ជមានដល់ការចរចាដោយសន្តិវិធីជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
លោកបណ្ឌិត Paul Chambers សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកនយោបាយ និងការសិក្សានៃប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍របស់សាកលវិទ្យាល័យឈាងមៃ ប្រទេសថៃ យល់ស្របផងដែរថា លោក សម រង្ស៊ី បានជ្រើសរើសយក«ការពន្យារពេលត្រឡប់មកវិញ ដោយមិនចង់ជាប់ក្នុងពន្ធនាគារ ឬក៏ត្រូវគេសម្លាប់នោះ»។
លោកបានសរសេរក្នុងសារឡិចត្រូឡិច ឬអ៊ីម៉េលមកកាន់ VOA យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «គាត់បានប្រដូចគាត់ និងលោកស្រី [អង់ សាន ស៊ូជី] ដូចជានិមិត្តរូបនៃសេរីភាព ក៏ប៉ុន្តែគាត់មិនដែលត្រូវបានគេឃុំឃាំងក្នុងផ្ទះនោះទេ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក អ៊េង ឆៃអ៊ាង តំណាងរាស្ត្រ និងជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានថ្លែងការពារលោក សម រង្ស៊ី ដោយលើកឡើងថា ប្រធានគណបក្សរបស់លោកគ្រាន់តែធ្វើ«ការពន្យារពេល»ការវិលត្រឡប់មកប្រទេសកំណើតវិញ ដើម្បីបញ្ចៀសអំពើហិង្សាអាចកើតមានលើអ្នកគាំទ្ររបស់លោកនោះ។ លើសពីនេះទៀត ការពន្យារពេលនេះដើម្បីផ្តល់ពេលវេលាឲ្យលោក សម រង្ស៊ី ធ្វើការទាក់ទងចរចាជាមួយលោក ស ខេង ដែលតំណាងឲ្យគណបក្សកាន់អំណាចនោះ។
លោក អ៊េង ឆៃអ៊ាង បានលើកឡើងយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «សម្រាប់នៅភូមា លោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី ហ្នឹងគឺពួកយោធាភូមា មិនមែនទៅចាប់លោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី ដោយប្រទូស្តរាយ ប្រទាញប្រទង់នោះទេ គឺដោយគ្រាន់តែឃុំខ្លួនគាត់ នៅក្នុងផ្ទះ មិនឲ្យគាត់ចេញធ្វើនយោបាយតែប៉ុណ្ណោះ។ វាមានសភាពខុសគ្នាគឺ អហិង្សា។ ហើយការពន្យារពេលរបស់លោក សម រង្ស៊ី មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជានេះ គឺគាត់ដើម្បីចៀសវាងហានិភ័យផ្សេងៗ ដែលអាចកើតឡើងចំពោះប្រជាពលរដ្ឋ និងប្រទេសជាតិ»។
លោកអ៊េង ឆៃអ៊ាងក៏បានឲ្យដឹងផងដែរថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិគ្រោងនឹងជួបប្រជុំផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួននាថ្ងៃស្អែក ដើម្បីរិះរកវិធីបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងនយោបាយក្នុងប្រទេស។
នយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានប្រឈមនឹងភាពតានតឹងសារជាថ្មី បន្ទាប់ពីមានការចាប់ឃុំខ្លួននិងការកាត់ទោសសកម្មជន និងសមាជិកព្រឹទ្ធសភាមកពីគណបក្សជំទាស់ ការវាយប្រហារលើតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងការបោះឆ្នោតទម្លាក់លោក កឹម សុខា ចេញពីតំណែងអនុប្រធានទី១នៃរដ្ឋសភា ការចេញដីកាចាប់ខ្លួនលោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងការដករូបលោកចេញពីសមាជិកភាពរដ្ឋសភាជាដើម ដែលធ្វើឲ្យមានការរិះគន់ខ្លាំងៗពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងស្ថានទូតនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
កាលពីថ្ងៃយប់ច័ន្ទកន្លងមក ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានអំពាវនាវឲ្យសភាជាតិកម្ពុជាប្រគល់បុព្វសិទ្ធិជាសមាជិករដ្ឋសភារបស់លោក សម រង្ស៊ី វិញឲ្យឆាប់តាមដែលអាចធ្វើបាន ហើយក៏បានស្នើទៅកាន់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឲ្យបោះបង់ចោលដីកាចាប់ខ្លួនលោក សម រង្ស៊ី ផងដែរ ដើម្បីឲ្យលោក សម រង្ស៊ី អាចវិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញ ដោយគ្មានការភ័យខ្លាចពីការចាប់ខ្លួន និងការកាត់ទោសអ្វីឡើយ។
លោក Mark Toner អ្នកនាំពាក្យរងនៃក្រសួងការបរទេសអាមេរិក បានសរសេរក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍យ៉ាងដូច្នេះថា៖«ការទម្លាក់រូបលោកគឺជាការដើរថយក្រោយ ដែលរារាំងដំណើររបស់កម្ពុជាទៅកាន់សង្គមមួយដែលសេរី និងប្រជាធិបតេយ្យ ហើយអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជាប្រគល់បុព្វសិទ្ធិជាសមាជិករដ្ឋសភារបស់លោក សម រង្ស៊ី ឲ្យបានឆាប់តាមដែលអាចធ្វើបាន»។
ក៏ប៉ុន្តែសេចក្តីអំពាវនេះត្រូវបានច្រានចោលដោយលោក សុខ ឦសាន្ត អ្នកនាំពាក្យរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ដែលថ្លែងការពារចំណាត់ការរបស់រដ្ឋបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដោយនិយាយថា«វាជាការអនុវត្តច្បាប់របស់កម្ពុជា»ហើយរឿងការអនុវត្តសាលដីការបស់តុលាការនោះទៀតសោតគឺមិនទាក់ទិននឹងរឿងនយោបាយអ្វីនោះទេ។
«ខ្ញុំយល់ថា អញ្ចឹងហើយថា វាហាក់ដូចជាការបង្គាប់បញ្ជា ដោយមិនមើលអង្គហេតុ អង្គសេចក្តីឲ្យបានច្បាស់លាស់នៅក្នុងច្បាប់កម្ពុជាថា តើឯកឧត្តម សម រង្ស៊ី គាត់ធ្វើអីខ្លះ គាត់ខុសអីខ្លះ? អាហ្នឹងគឺមិនត្រូវកាន់ជើង ដែលគេហៅថា ដោយងងឹតងងុល ដោយមិនបានធ្វើការវិភាគពិចារណាឲ្យបានវែងឆ្ងាយតាមផ្លូវច្បាប់នោះទេ»។
នយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានឡើងកម្តៅខ្លាំងសារជាថ្មី នាប៉ុន្មានសប្តាហ៍ចុងក្រោយ បន្ទាប់ពីការប្រកាសជ័យជម្នះដ៏លើសលុបរបស់មេដឹកនាំគណបក្សជំទាស់នៅភូមាគឺលោកស្រី អង់ សាន ស៊ូជី នៅក្នុងការបោះឆ្នោតសកលនាថ្ងៃអាទិត្យទី៨កន្លងទៅ។ អ្នកឃ្លាំមើលការវិវឌ្ឍនយោបាយនៅកម្ពុជាយល់ថា ការដាក់សម្ពាធទៅលើគណបក្សជំទាស់នៅកម្ពុជាថ្មីៗនេះ គឺអាចប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ក្នុងប្រទេសដ៏ក្រីក្រនេះ នាឆ្នាំ២០១៧ និងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនាឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ៕
