កំណត់និពន្ធ៖ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃពុធ បានរំលឹកប្រធានក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស (ហៅកាត់ថា APHR) ឲ្យគោរពគោលការណ៍«មិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋសមាជិកអាស៊ាន» ក្រោយពីក្រុមនេះ បានចេញរបាយការណ៍ថ្មីមួយ ដោយរិះគន់ខ្លាំងៗទៅលើការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែ ប្រធានក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនេះ បានឆ្លើយតបវិញថា ប្រតិកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានេះ បង្ហាញថា អ្វីដែលបានរៀបរាប់នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួន គឺជាការពិត។ របាយការណ៍នេះ មានចំណងជើងថា «ជួងមរណៈសម្រាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ៖ ការវាយប្រហារតំណាងរាស្ត្រនិងការគំរាមកំហែងស្ថាប័ននៅកម្ពុជា» ឬ «Death Knell for Democracy:Attacks on Lawmakers and the Threat to Cambodia's Institutions»។ លោក សាយ មុន្នី នៃVOAបានសម្ភាសន៍តាមទូរស័ព្ទជាមួយ លោក ឆាល សាន់ទីអេហ្គោ (Charles Santiago) ប្រធានក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស អំពីរបាយការណ៍និងប្រតិកម្មពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដូចតទៅ៖
VOA៖ សូមជម្រាបសួរ និងអរគុណ លោក Charles Santiago ដែលបានផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ជាមួយVOA អំពីរបាយការណ៍ថ្មីរបស់ក្រុមលោក ដែលបានចេញផ្សាយនៅទីក្រុងប៉ាងកក ប្រទេសថៃ កាលពីថ្ងៃចន្ទនោះ។ តើលោកអាច រៀបរាប់ពីរបាយការណ៍ថ្មីនេះបន្តិចបានទេ?
Charles Santiago៖ បានសូមអរគុណ ដែលបានផ្ដល់ឱកាសឱ្យខ្ញុំ បកស្រាយ។ គោលបំណងនៃរបាយការណ៍នេះ គឺធ្វើឡើងដើម្បីពិនិត្យមើលការវិវត្តនយោបាយដែលកំពុងកើតមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅពេលនេះ ជាពិសេសគឺការធ្លាក់ចុះនូវការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការធ្លាក់ចុះគុណភាពនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ និយាយឲ្យចំទៅ គឺវាហាក់ដូចជាមានបរិយាកាសនៃភាពភ័យខ្លាច បរិយាកាសនៃអំពើហិង្សា និងបរិយាកាសនៃនិទ្ទណ្ឌភាព ដែលអ្នកឃើញមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ។
អ្វីដែលបានកើតឡើងជាក់ស្តែងនោះ គឺថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលកំពុងកាន់អំណាច កំពុងតែរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៃភាពភ័យខ្លាច និងការត្រួតត្រា។ រដ្ឋសភា កំពុងត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ ប្រព័ន្ធតុលាការ ក៏កំពុងត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ ដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍ដល់គណបក្សកាន់អំណាច។
ជាលទ្ធផល ដូចអ្នកឃើញស្រាប់ហើយថា មិនមានការការពារណាមួយទាល់តែសោះ សម្រាប់ពលរដ្ឋធម្មតា។ សិទ្ធិពលរដ្ឋ រួមទាំង អ្នកតំណាងរាស្ត្រផង ត្រូវបានរំលោភបំពាន។ មានករណីជាក់ស្តែងជាច្រើន យ៉ាងហោចណាស់ក៏ករណី ដែលគេដឹងឭគ្រប់គ្នា អំពីអ្នកតំណាងរាស្ត្រ ដែលត្រូវគេធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ត្រូវគេវាយដំ ហើយឥឡូវ ក៏ត្រូវគេចោទប្រកាន់ ដែលអាចឈានទៅដល់ការជាប់ពន្ធនាគារទៀតផង។
អំពើហិង្សាដ៏យង់ឃ្នងទៅលើសមាជិកសភានេះ មិនអាចអត់អោនឲ្យបានទេនៅក្នុងសហគមន៍អាស៊ាន ដោយសារតែ រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសអាស៊ាន បានប្តេជ្ញាថា គោរពនីតិរដ្ឋ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ អភិបាលកិច្ចល្អនិងតម្លាភាពជាដើម។
ការប្តេជ្ញាចិត្តទាំងនេះ មាននៅក្នុងឯកសារដែលប្រទេសកម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខាលើ ប៉ុន្តែ ជាអកុសល ការប្ដេជ្ញាចិត្តនេះ មិនត្រូវបានយកទៅអនុវត្ត ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាខ្លួនឯង ។
ដូច្នេះ ពួកយើង ក្នុងនាមជាសមាជិកសភាក្នុងតំបន់អាស៊ាននេះ ត្រូវពិនិត្យមើលបញ្ហានេះដោយយកចិត្តទុកដាក់បំផុត។
VOA៖ កាលពីម្សិលមិញ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ ប្រតិកម្មតបទៅលោក ថាឲ្យគោរពគោលការណ៍ «មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ាន» ហើយអ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏បានហៅរបាយការណ៍របស់ក្រុមលោកថា គ្រាន់តែជារបាយការណ៍ចាស់និងមានចេតនាសន្សំរឿងប៉ុណ្ណោះ។ តើលោកចង់ឆ្លើយតបយ៉ាងដូចម្តេច?
Charles Santiago៖ ខ្ញុំគិតថា នេះគឺគ្រាន់តែជាការឆ្លើយការពារពីអ្នកនាំពាក្យនិងរដ្ឋាភិបាល ដែលប្រឆាំងនឹងរបាយការណ៍នេះតែប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ សម្រាប់អ្នកសរសេររបាយការណ៍និងពួកយើង ដែលបានចុះទៅដល់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយបាននិយាយជាមួយពលរដ្ឋនៅទីនោះផ្ទាល់ យើងអាចបញ្ជាក់ថាអ្វីដែលបានរៀបរាប់នៅក្នុងរបាយការណ៍នេះ គឺជាការពិត ហើយតំណាងឲ្យអ្វីដែលពិតជាកំពុងកើតមានឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាពិតមែន។
ខ្ញុំគិតថា ដោយការបដិសេធថា អ្វីទាំងនេះ មិនបានកើតឡើងនោះ រដ្ឋាភិបាល កំពុងតែនាំមកនូវផលអាក្រក់ដល់ខ្លួនឯង ហើយ ការមិនព្រមទទួលស្គាល់របាយការណ៍នេះ គឺដូចជាការនិយាយថា អ្វីដែលកំពុងកើតឡើងដូចដែលបានរៀបរាប់មកនេះ គឺជាការពិតដូច្នោះដែរ។
ហេតុដូច្នេះ ខ្ញុំគិតថា រដ្ឋាភិបាល ប្រាកដជាបដិសេធជាក់ជាមិនខាន ហើយការបដិសេធរបាយការណ៍នេះ មិនបានជួយដល់រដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាពលរដ្ឋកម្ពុជានោះទេ ជាពិសេសនៅគ្រាដែលនឹងមានការបោះឆ្នោតដ៏សំខាន់គឺការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់នៅខែមិថុនា និងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០១៨នោះ។
VOA៖ របាយការណ៍របស់ក្រុមលោក ក៏បានចោទជាសំណួរទៅលើភាពត្រឹមត្រូវនៃ ការបោះឆ្នោតនេះផងដែរ។ តើលោកគិតថា លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខនេះ នឹងត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាត្រឹមត្រូវដែរឬទេ?
Charles Santiago៖ ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន និយាយអំពីការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងអភិបាលកិច្ចល្អ ហើយគោលការណ៍ទាំងនេះ មានសារៈសំខាន់នៅក្នុងការបោះឆ្នោតទាំងអស់។ ខ្ញុំគិតថា ប្រសិនបើគោលការណ៍ទាំងនេះ មិនត្រូវបានគោរពឬធ្វើតាមទេ នោះនឹងមានសំណួរអំពីភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោតជាពុំខាន។ ឧទាហរណ៍ បើមានការភ័យខ្លាចច្រើននៅក្នុងប្រទេស ដូចជា រដ្ឋាភិបាល វាយប្រហារទៅលើពលរដ្ឋ ដែលខ្លួនគួរតែការពារនោះ នោះនឹងធ្វើឲ្យមានមន្ទិលអំពីភាពស្របច្បាប់នៅក្នុងការបោះឆ្នោត។
ខ្ញុំគិតថា របៀបមួយដែលរដ្ឋាភិបាល អាចធ្វើគឺបង្កើតភាពភ័យខ្លាចក្នុងចំណោមពលរដ្ឋ បង្កើតអំពើហិង្សាយ៉ាងច្រើននៅក្នុងប្រទេស ដូច្នេះ ពលរដ្ឋដែលភ័យខ្លាច នឹងបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សកាន់អំណាច។ ការណ៍នេះ មិនល្អទេ មិនមែនចំពោះតែពលរដ្ឋប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងចំពោះភាពត្រឹមត្រូវនៃរបបគ្រប់គ្រងប្រទេសផងដែរ។ ភាពស្របច្បាប់នៃរដ្ឋាភិបាលដែលនឹងឡើងកាន់អំណាច នឹងត្រូវចោទជាសំណួរជាមិនខាន។
VOA៖ តើលោកគិតថា អាស៊ាន អាចធ្វើអ្វីបាន ចំពោះបញ្ហានេះ?
Charles Santiago៖ ខ្ញុំគិតថាអ្វីមួយដែលអាស៊ានទាំងមូលអាចធ្វើបាន គឺថា កិច្ចប្រជុំរបស់អន្តររដ្ឋាភិបាលអាស៊ានក្នុងទីក្រុងម៉ានីលនៅចុងខែមេសាខាងមុខនេះ គួរតែពិភាក្សាជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា អំពីតម្រូវការក្នុងការរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងត្រឹមត្រូវ។ អ្វីដែលយើងត្រូវការគឺការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ គឺមិនមែនការបោះឆ្នោត ដែលផ្អែកលើភាពភ័យខ្លាច ខ្លាចអំពើហិង្សា ខ្លាចគេចាប់ខ្លួននោះទេ៕
