ខណៈខួបទី ៣១ នៃការបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាជិតចូលមកដល់ អ្នកតាមដានមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅមិនទាន់អនុវត្តបានពេញលេញតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅឡើយទេ ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធការលើកស្ទួយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
គិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ មក ក្រោយពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាបានចាកចេញឆ្ងាយពីសង្គ្រាម និងត្រឡប់មកសន្តិភាពវិញ មានការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូលក្នុងប្រទេស ក្រោមការជួយជ្រោមជ្រែងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលមានអាយុកាល ៣១ ឆ្នាំនេះ បានកំណត់មាគ៌ានិងប្រព័ន្ធនយោបាយរបស់កម្ពុជាស្របតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសេរីពហុបក្ស។ ច្បាប់នេះត្រូវបានប្រកាសឱ្យប្រើជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី ២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៩៣។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូលោក អំ សំអាត ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃចន្ទនេះថា៖ «បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស បញ្ហាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសយើងហ្នឹងគឺមានភាពចម្រូងចម្រាស ដោយមានការលើកឡើងថា បញ្ហាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សហ្នឹងមានការធ្លាក់ចុះ មានការថយចុះអីជាដើម ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ»។
បើតាមលោក អំ សំអាត រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាមានការធ្វើវិសោធនកម្មចំនួន ១០ ដងមកហើយ ដែលការធ្វើនេះភាគច្រើននៅអំឡុងពេលដែលមានការជាប់គាំង ឬជម្លោះនយោបាយ។ លោកបន្ថែមថា រយៈពេល ៣១ ឆ្នាំនេះ រដ្ឋាភិបាលក៏មិនទាន់បានរៀបចំធ្វើសមាជជាតិ ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែរ។ លោកថា ការធ្វើសមាជនេះ មានសារៈសំខាន់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីសម្តែងពីកង្វល់របស់ពួកគេ។
ជាការឆ្លើយតប អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលោក ប៉ែន បូណា លើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានអនុវត្តយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនទៅតាមស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ទាំងនយោបាយក្នុងស្រុក និងនយោបាយការបរទេស ដែលនាំឱ្យកម្ពុជារក្សាបាននូវតុល្យភាពនៃទំនាក់ទំនងការបរទេសរបស់ខ្លួន ខណៈនយោបាយក្នុងប្រទេសរដ្ឋាភិបាលរក្សាបាននូវសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងការអភិឌ្ឍ។
បើតាមអ្នកនាំពាក្យរូបនេះ កម្ពុជាអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យបានពេញលេញ ហើយក៏បានកសាងនីតិរដ្ឋមួយរឹងមាំផងដែរ។
លោកថ្លែងថា៖ «កម្ពុជាគោរពយ៉ាងខ្ជាប់ខ្លួនគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ដោយផ្សារភ្ជាប់យ៉ាងដាច់ខាតទៅនឹងនីតិរដ្ឋ ហើយនឹងសណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម និងសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ។ នេះគឺជាតម្លៃនៃការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងប្រទេសយើង»។
បើតាមលោក ប៉ែន បូណា កម្ពុជាបានរៀបចំបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំប្រទេសជារៀងរាល់អាណត្តិ ដែលមានគណបក្សនយោបាយច្រើនចូលរួម ស្របទៅតាមគោលការណ៍គ្រឹះនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
ទោះបីមានការបកស្រាយពីមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលយ៉ាងណាក្តី ក៏ក្នុងរយៈពេល ៣១ ឆ្នាំនៃការប្រកាសដាក់ឱ្យប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គេតែងឃើញថា ជារៀងរាល់មុនពេលមានការបោះឆ្នោតជាតិមកដល់នោះ សំឡេងរបស់គណបក្សប្រឆាំងតែងតែត្រូវបានបិទខ្ទប់ ហើយក៏មានការដកហូតអាជ្ញាបណ្ណរបស់សារព័ត៌មានឯករាជ្យមួយចំនួន ការបំបិទសិទ្ធសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថាន ដីធ្លី និងនយោបាយផងដែរ។
ការណ៍នេះត្រូវអ្នកតាមដានសង្គមនិងអ្នកនយោបាយជំទាស់ចោទសួរជារឿយៗថា តើរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីការពារប្រយោជន៍ជាតិ ឬក៏ដើម្បីរក្សាផលប្រយោជន៍របស់អ្នកនយោបាយទៅវិញ។
អ្នកវិភាគនយោបាយលោកសេង វណ្ណលី ប្រាប់វីអូអេថា ខួបប្រកាសរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ជាការដាស់តឿនដល់អ្នកនយោបាយឱ្យដើរតាមគោលការណ៍រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្មជាច្រើនលើកច្រើនសារកន្លងមកនោះ បម្រើដល់ប្រយោជន៍របស់អ្នកនយោបាយ។
លោកថ្លែងថា៖ «ដូច្នេះទិវាការប្រកាសរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ តាមពិតទៅជាទិវារំឭកឱ្យអ្នកនយោបាយទាំងអស់ដឹងថា ការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញណាមួយ ហើយការគ្រប់គ្រងរដ្ឋដោយមិនផ្អែកទៅលើគោលការណ៍គ្រឹះ ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ វានឹងនាំជាតិឱ្យមហន្តរាយ ហើយក៏វានឹងជំរុញឱ្យមានការបែកបាក់ជាតិ។ ដូច្នេះដើម្បីផ្សះផ្សាជាតិ ដើម្បីឯកភាពជាតិ អ្នកនយោបាយ គួរតែវិលទៅរកការគ្រប់គ្រង ឬក៏ការប្រកាន់ខ្ជាប់យ៉ាងមាំមួនទៅលើគោលការណ៍រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលមានចែង»។
បើតាមលោក សេង វណ្ណលី ស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលនៅមិនទាន់ធ្វើវិសោធនកម្មបម្រើប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជនទាំងអស់៕
វេទិកាបញ្ចេញមតិ