ក្រុមឯករាជ្យមួយនៅកោះតៃវ៉ាន់បានអំពាវនាវឱ្យមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិអំពីការព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ដែលជារឿងដ៏ចម្រូងចម្រាស់មួយ។ ក្រុមនេះបង្កើតឡើងដោយលោក Koo Kwang-ming ដែលជាអតីតទីប្រឹក្សាប្រធានាធិបតី និងជាអ្នកទាមទារជាយូរមកឲ្យកោះតៃវ៉ាន់ មានឯករាជ្យភាព។ លោកបានអំពាវនាវឱ្យមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិនេះ ធ្វើឡើងនៅខែសីហាខាងមុខ។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានអះអាងថា កោះតៃវ៉ាន់ដែលគ្រប់គ្រងតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ ជាផ្នែកមួយនៃដែនដីរបស់ខ្លួន ហើយបានសម្តែងការជំទាស់រួចទៅហើយចំពោះសំណើនេះ ដោយបានព្រមានថា «សកម្មភាពបំបែករដ្ឋ» បែបនេះ គឺជា «ការទាល់ច្រកមួយដែលទៅមិនរួច»។
ការអំពាវនាវឱ្យមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនៅកោះតៃវ៉ាន់នេះក៏មានការជំទាស់មកវិញតាមអ៊ីនធឺណិតនៅក្នុងប្រទេសចិនផងដែរ ហើយគណបក្សជាតិនិយម ឬគណបក្ស Kuomintang ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងនៅកោះតៃវ៉ាន់ ក៏បានសម្តែងការជំទាស់របស់ខ្លួន ចំពោះការជំរុញណាមួយឆ្ពោះទៅរកឯករាជ្យភាព។
បើយោងតាមមូលនិធិរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនៃកោះតៃវ៉ាន់ដែលហៅកាត់ថា TNC របស់លោក Koo Kwang-ming ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិនេះប្រមូលបានហត្ថលេខាជាង ៣ ពាន់រួចមកហើយសម្រាប់សំណើនេះ ដែលជាចំនួនលើសការកំណត់ចំនួន ១.៩៣១ ហត្ថលេខា ដែលតម្រូវដោយច្បាប់។
ក្រុមនេះបានបញ្ជាក់ថា ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិនេះនឹងសួរអ្នកបោះឆ្នោតនូវសំណួរពីរ ដែលនោះគឺថា៖ «តើអ្នកគាំទ្រប្រធានាធិបតីនៅក្នុងការផ្តើមគំនិតឱ្យមានដំណើរការកែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញសម្រាប់កោះតៃវ៉ាន់ដែរឬទេ?» និង «តើអ្នកគាំទ្រប្រធានាធិបតីក្នុងការជំរុញឱ្យមានការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមួយ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិតនៅពេលបច្ចុប្បន្ននៃកោះតៃវ៉ាន់ដែរឬទេ?»។
លោក Lin Yi-cheng នាយកប្រតិបត្តិនៃមូលនិធិរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនៃកោះតៃវ៉ាន់ បាននិយាយប្រាប់វីអូអេថា បន្ទាប់ពីធ្វើប្រជាធិបតេយ្យនីយកម្មអស់រយៈពេល ៣០ ឆ្នាំមក ដល់ពេលវេលាដែលត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាអត្តសញ្ញាណជាតិនៃកោះតៃវ៉ាន់ និងដល់ពេលដែលត្រូវកែប្រែគោលជំហររបស់តៃវ៉ាន់នៅលើឆាកអន្តរជាតិហើយ។
លោក Lin បាននិយាយថា៖ «កាលពី ៣០ ឆ្នាំមុន មានពលរដ្ឋតែ ១៣% ប៉ុណ្ណោះ ដែលចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជាជនជាតិតៃវ៉ាន់ មិនមែនជាជនជាតិចិន។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២០ នេះ តួលេខនេះបានកើនឡើងដល់ ៨៣%»។
លោក Lin បានកត់សម្គាល់ថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ននៃសាធារណរដ្ឋចិន ដែលជាឈ្មោះផ្លូវការរបស់កោះតៃវ៉ាន់ ត្រូវបានអនុម័តនៅមុនពេលលោក Chiang Kai-shek មេដឹកនាំគណបក្ស Kuomintang រត់គេចខ្លួនពីប្រទេសចិនទៅកាន់កោះតៃវ៉ាន់។ គណបក្ស Kuomintang បានចាញ់គណបក្សកុម្មុយនិស្តចិននៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល និងបានប្ដូរទីតាំងទៅកាន់កោះតៃវ៉ាន់កាលពីឆ្នាំ ១៩៤៩។
លោក Lin បាននិយាយថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលបានតាក់តែងកាលពីឆ្នាំ ១៩៤៦ នេះ បានដាក់ប្រទេសចិននិងកោះតៃវ៉ាន់ឱ្យឋិតនៅក្រោមដែនសមត្ថកិច្ចនៃសាធារណរដ្ឋចិន ទោះបីជាតាមការពិត ចិនដីគោក និងតៃវ៉ាន់ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដាច់ដោយឡែកពីគ្នាអស់រយៈពេលជាង ៦០ ឆ្នាំក៏ដោយ។
តាមរយៈច្បាប់ស្តីការបោះឆ្នោតប្រជាមតិនៃកោះតៃវ៉ាន់ ដំណើរការសម្រាប់ធ្វើការបោះឆ្នោតប្រជាមតិមាន ៣ ដំណាក់កាល ដែលនោះគឺការដាក់សំណើ ការគាំទ្រសំណើនេះ និងការបោះឆ្នោត។
ដំណាក់កាលនៃការគាំទ្រសំណើតម្រូវឱ្យមានហត្ថលេខាគាំទ្រតិចបំផុត ២ សែន ៩ ម៉ឺន ក្នុងពេលតិចជាង ៦ ខែ។ ហើយប្រសិនបើមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ ពលរដ្ឋដែលមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត ចំនួន ៥០% ចេញទៅបោះឆ្នោត ជាការតម្រូវឱ្យមានដើម្បីឱ្យការបោះឆ្នោតនេះមានសុពលភាព។ ករណីនេះមានន័យថា យ៉ាងហោចណាស់ពលរដ្ឋតៃវ៉ាន់ចំនួន ២៥% ដែលស្មើនឹងអ្នកបោះឆ្នោតចំនួន ៥ លាននាក់ ត្រូវតែបោះឆ្នោត «យល់ព្រម» ដើម្បីអាចឲ្យការបោះឆ្នោតប្រជាមតិនេះអាចអនុម័តបាន។
សំណើទាំងនេះបាននាំឱ្យមានការឆ្លើយតបយ៉ាងខ្លាំងក្លាពីការិយាល័យកិច្ចការតៃវ៉ាន់នៃប្រទេសចិន។
អ្នកស្រី Zhu Fenglian អ្នកនាំពាក្យនៃការិយាល័យកិច្ចការតៃវ៉ាន់នៃប្រទេសចិន បានហៅការខិតខំប្រឹងប្រែងជំរុញឱ្យមាន «ឯករាជ្យនៃកោះតៃវ៉ាន់» នេះ ថាជាការវិលត្រឡប់ទៅក្រោយខាងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងជាភាពទាល់ច្រកមួយផងដែរ។
អ្នកស្រី Zhu បាននិយាយថា៖ «សកម្មភាពបំបែករដ្ឋនឹងជំរុញឲ្យតៃវ៉ាន់ធ្លាក់ចូលទៅក្នុងជ្រោះដ៏ជ្រៅមួយប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ និងនាំឱ្យមានមហន្តរាយខ្លាំងដល់ប្រជារាស្ត្រតៃវ៉ាន់ជាច្រើន»។
នៅលើបណ្តាញព័ត៌មានសង្គម Netizens តាមអ៊ីនធឺណិត ដែលត្រូវបានត្រួតត្រាយ៉ាងតឹងរ៉ឹងរបស់ចិន គេឃើញមានសារគំរាមកំហែង ដោយសារខ្លះសុំឱ្យប្រទេសចិនប្រើឱកាសនេះដើម្បីចាត់វិធានការបែបយោធា។
សារមួយសរសេរថា៖ «ការណ៍នេះបង្ខំយើងឱ្យបង្រួបបង្រួមប្រទេសជាតិដោយប្រើកម្លាំង!»។ សារមួយទៀតសរសេរថា៖ «ខ្ញុំសង្ឃឹមថា តៃវ៉ាន់អាចជំរុញឱ្យមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ ដូច្នេះយើងនឹងមានហេតុផលមួយដើម្បីបង្កើនដំណើរការបង្រួបបង្រួមតៃវ៉ាន់ជាមួយនឹងចិនដីគោក»។
នៅតៃវ៉ាន់ គណបក្ស Kuomintang ក៏បានសម្តែងការជំទាស់ផងដែរ។ អ្នកនាំពាក្យម្នាក់របស់គណបក្សនេះបានប្រាប់វីអូអេថា ទាក់ទិននឹងបញ្ហានៃការបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ទោះបីជាគណបក្ស Kuomintang គោរពសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងការបោះឆ្នោតប្រជាមតិក៏ដោយ ក៏គណបក្សយើងគាំទ្រដល់ការអភិវឌ្ឍន៍ដោយសន្តិវិធីនៃទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងប្រទេសចិន ហើយជំទាស់ទៅនឹងឯករាជ្យភាពរបស់កោះតៃវ៉ាន់។
ក្រុមប្រឹក្សាកិច្ចការប្រទេសចិនដីគោកនៃកោះតៃវ៉ាន់បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរមួយចង្អុលបង្ហាញថា «ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិគឺជាការបង្ហាញសិទ្ធិនយោបាយ និងមតិសាធារណៈដោយផ្ទាល់ ដែលពលរដ្ឋតៃវ៉ាន់សក្តិសមនឹងមាន»។ ក្រុមប្រឹក្សានេះថែមទាំងបានជំរុញអាជ្ញាធរកុម្មុយនិស្តចិនឱ្យគោពសិទ្ធិទាំងនេះផងដែរ។
លោក Wong Ming-hsien សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃសាកលវីទ្យាល័យ Tamkang នៅកោះតៃវ៉ាន់ បានប្រាប់វីអូអេថា ដោយសារប្រធានាធិបតីតៃវ៉ាន់អ្នកស្រី Tsai Ing-wen បានគូសបញ្ជាក់អំពីការរក្សាស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្ននៃទំនាក់ទំនងរវាងតៃវ៉ាន់ និងចិនដីគោក មើលទៅអ្នកស្រីទំនងជាមិនគាំទ្រជាសាធារណៈចំពោះវិធានការបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះទេ។
បន្ថែមពីលើនេះទៀត លោក Wong បានថ្លែងថា ប្រជាពលរដ្ឋតៃវ៉ាន់ភាគច្រើនមិនចង់ឱ្យមានសង្គ្រាមជាមួយនឹងប្រទេសចិននោះទេ ដែលករណីនេះទំនងជានឹងបន្ថយសន្ទុះសម្រាប់ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិអំពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ឈឹម សុមេធ
