បន្ទាប់ពីមានការរិះគន់ពីសំណាក់អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) អំពីការបាត់បង់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបែបសេរីនិយមពហុបក្ស ក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិលើកទីប្រាំមួយដែលគ្មានគណបក្សប្រឆាំងចូលរួមនោះ មន្ត្រីនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានវាយបកភ្លាមៗថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនពេញលេញក្នុងការជ្រើសរើសអ្នកកាច់ចង្កូតប្រទេសរបស់ខ្លួន។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានច្រានចោលការអះអាងរបស់អ្នកស្រីស្មីត ដោយលោកបានប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ យ៉ាងដូច្នេះ៖
«បាទ! គាត់អត្ថាធិប្បាយហ្នឹងគ្រាន់តែ គាត់មាននិន្នាការនយោបាយមួយ គាត់អត់ទទួលស្គាល់នូវភាពជាក់ស្តែង ហើយចំពោះអ្វីដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលជាលទ្ធផលចេញទៅបោះឆ្នោត ៨០ភាគរយចេញទៅបោះឆ្នោត ទោះបីគាត់ លោកស្រីហ្នឹង មិនចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទៅបោះឆ្នោតក៏ដោយ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរចេញទៅបោះឆ្នោត៨០ភាគរយ នៅក្នុងចំនួន៨០ភាគរយហ្នឹង គឺមាន៧០ភាគរយហ្នឹងជា អ្នកបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សប្រជាជន»។
កាលពីថ្ងៃពុធកន្លងទៅ ការិយាល័យឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (OHCHR) បានចេញសេចក្តីប្រកាសមួយ ដោយលើកឡើងពីការអធិប្បាយរបស់អ្នកស្រី ស្មីត ដែលបានចោទសួរអំពីភាព«ពិតប្រាកដ» នៃជ័យជម្នះដែលគណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេស បានឈ្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដី ចេញពីការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨។
ក្នុងសេចក្តីសេចក្តីប្រកាសនោះ អ្នកស្រីស្មីតបានបញ្ជាក់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលកំពុងកាន់អំណាចមួយនេះ ទទួលបានអាសនៈសភាទាំងអស់នៅក្នុងការបោះឆ្នោត។
អ្នកស្រីត្រូវបានស្រង់សម្តីតាមន័យដើមថា៖
«ដូច្នេះ ប្រទេសនេះ បើតាមព្រឹត្តន័យ គឺជារដ្ឋមួយឯកបក្ស។ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវតម្កល់ទុកមួយអន្លើក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រសម្រាប់រយៈពេល ៥ឆ្នាំ ទៅមុខទៀត ដែលជានីតិកាលរដ្ឋសភាបច្ចុប្បន្ននេះ»។
ក៏ប៉ុន្តែលោក ផៃ ស៊ីផាន ថ្លែងថាពលរដ្ឋខ្មែរច្រើនលើសលុបបានទទួលស្គាល់ការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
«ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ៩០ភាគរយជាងហ្នឹង គឺទទួលស្គាល់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងអាណតិ្តទីប្រាំមួយដឹកនាំសម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោហ៊ុន សែននេះឯង។ អានេះជាចម្លើយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជូនចំពោះលោកស្រី ដែលមានគំនិតមិនជាមិត្តជាមួយហ្នឹងកម្ពុជា ជាក់ស្តែងនោះទេ»។
ការអធិប្បាយរបស់អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត ទាក់ទិនស្ថានការណ៍សិទិ្ធមនុស្ស និងនយោបាយនៅកម្ពុជា បានធ្វើឡើងនៅក្នុងសម័យប្រជុំពេញអង្គលើកទី៣៥ របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វ៊ីសកាលពីថ្ងៃពុធ។
ក្នុងការប្រជុំនោះ អ្នកស្រីស្មីត ក៏បានលើកទឹកចិត្តដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឲ្យបង្កើតបរិយាកាសប្រសើរសម្រាប់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្វើប្រតិបត្តិការ។ អ្នកស្រីចាត់ទុកថា នេះគឺជាជំហានសំខាន់ក្នុងការបង្កើតលំហសេរីភាព សម្រាប់ការសួរដេញដោរ ឲ្យបានយល់ដឹងអំពីបញ្ហាប្រឈមនានា ដើម្បីលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព និង សន្តិភាពជានិរន្តរ។
អ្នកស្រីបានបញ្ជាក់ទៀតថា ការប្រើច្បាប់ដើម្បីរឹតត្បិតការជជែកពិភាក្សាដេញដោល និងការកំណត់ គោលដៅទៅលើ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ គូបក្សដិបក្សនយោបាយ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងបុគ្គលឯកជន រួមទាំង តាមរយៈការប្រើប្រាស់ការចោទប្រកាន់ពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌផងដែរនោះ បានធ្វើឲ្យរួមតូចនូវលំហសម្រាប់ការពិភាក្សាដេញដោលខាងនយោបាយពិតប្រាកដ ដែលជាកត្តាមួយដ៏សំខាន់ សម្រាប់ការទទួលបាននូវសិទ្ធិចូលរួមក្នុងការអនុវត្តកិច្ចការសាធារណៈ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនពេញចិត្តការកត់សម្គាល់របស់អ្នកស្រីស្មីតនោះទេ។
«គាត់ជាមនុស្សម្នាក់ ដែលវាយប្រហារកម្ពុជារហូតមក គាត់មិនសមជាមន្ត្រីអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលមកធ្វើការនៅក្នុងបុព្វហេតុនៃការជួយ កសាង ហើយនិងពង្រឹងសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាទេ»។
បន្ថែមលើការអធិប្បាយរបស់អ្នកស្រីស្មីអំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងនយោបាយនៅកម្ពុជា ក្រុមតំណាងបណ្តាប្រទេសមួយចំនួន បានផ្តល់ទស្សនៈផ្សេងៗគ្នាអំពីស្ថានការណ៍របស់ប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ តំណាងសហភាពអឺរ៉ុបនិងប្រទេសអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យផ្សេងទៀត ដែលបានចូលរួមសម័យប្រជុំពេញអង្គលើកទី៣៥របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ បានបង្ហាញមតិយល់ស្របទៅនឹងការថ្លែងបញ្ជាក់របស់អ្នកស្រីស្មីត។
ក៏ប៉ុន្តែ តំណាងប្រទេសចិនបានស្នើឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិគោរពការសម្រេចចិត្តរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្នុងការបោះឆ្នោតនាពេលកន្លងទៅ ដែលប្រទេសចិនចាត់ទុកថា បានធ្វើឡើងដោយរលូន ហើយប្រទេសចិនបន្តជួយប្រជាជនកម្ពុជាឲ្យជ្រើសរើសគន្លងអភិវឌ្ឍន៍ដោយសេរី និងស្របទៅតាមលក្ខខណ្ឌរបស់ប្រទេសពួកគេ។
តំណាងប្រទេសចិនរូបនោះ បានថ្លែងដោយមានការបកប្រែជាភាសាអង់គ្លេស ហើយត្រូវបានប្រែសម្រួលជាភាសាខ្មែរយ៉ាងដូច្នេះ៖«ប្រទេសចិនអំពាវនាវដល់សហគមន៍អន្តរជាតិឲ្យគោរពតាមបំណងប្រាថ្នារបស់រដ្ឋាភិបាលនិងប្រជាជនកម្ពុជា ហើយផ្តល់នូវការជួយមានលក្ខណៈស្ថាបនា និងធ្វើកិច្ចការជាច្រើនទៀត ដើម្បីស្ថិរភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេស ហើយនិងសន្តិភាព និងភាពរុងរឿងរបស់តំបន់»។
ក្រោយពីការថ្លែងរបស់តំណាងប្រទេសចិន អ្នកស្រីស្មីត បានប្រាប់តំណាងប្រទេស និងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលចូលរួមក្នុងការប្រជុំដដែលរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សថា អ្នកស្រីសង្ឃឹមថា ការសម្រេចបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ទាំងឡាយនៅកម្ពុជានឹងធ្វើឡើងដោយមាន «សន្តិភាពជាមួយយុត្តិធម៌ ការអភិវឌ្ឍន៍ជាមួយសេរីភាព និងសន្តិសុខផ្អែកលើការគោរពសិទ្ធិមនុស្សជាអន្តរជាតិនិងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន»។
លោក មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវខាងការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម ប្រាប់ VOA ថា ការអធិប្បាយរបស់អ្នកស្រីស្មីតជុំវិញស្ថានភាពសេរីភាព និងសិទ្ធិពលរដ្ឋនៅកម្ពុជា បានធ្វើឡើងដោយផ្អែកលើរបាយការណ៍ដែលបានមកពីការចុះស្រាវជ្រាវជាក់ស្តែងនៅកម្ពុជា។ លោក មាស នី ដែលជាអ្នកវិភាគផងនោះ ក៏មានមតិស្របនឹងការរកឃើញរបស់អ្នកស្រី អំពីអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅកម្ពុជា ទាក់ទិនរបបនយោបាយសេរីពហុបក្ស។
«អ្វីដែលបានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ជារដ្ឋាភិបាលមួយដែលមានប្រជាធិបតេយ្យ និងពហុបក្ស ឥឡូវនេះគឺយើងឃើញថា អត់មានពហុបក្សទេ»។
លោកថា ការអនុវត្តសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរក៏កំពុងប្រឈមនឹងផលវិបាកផងដែរ។
«ទីពីរទៀត បើយើងមើលសេរីភាព នៃព័ត៌មាន នៃស្អីនេះ គឺក៏យើងឃើញថា វាមានការថយចុះដែរតាំងពីបិទ វិទ្យុឯករាជ្យ។ នេះវាសុទ្ធតែបាត់ហើយ បើយើងមើលពីការជួបប្រជុំរបស់ពលរដ្ឋអីនៅតាមភូមិ តាមអីហ្នឹងតែងតែមានការតាមដាន ឬមានការត្រួតពិនិត្យតឹងរ៉ឹងពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ បាទ អ៊ីចឹងបើយើងទាំងអស់ហ្នឹងមកប្រៀបធៀបជាមួយរដ្ឋធម្មនុញ្ញគឺ យើងមានការបាត់បង់ច្រើនកន្លែងណាស់ទាក់ទងនឹងសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋ ហើយនិងប្រជាធិបតេយ្យបាទ»។
នៅពេលកម្ពុជាកំពុងត្រូវគេមើលឃើញថា ស្ថិតក្រោមការដឹកនាំដោយគណបក្សតែមួយនោះ លោកមាស នី យល់ថា កម្ពុជានៅមិនទាន់ទទួលរងការឆ្លើយតបជាសម្ពាធណាមួយទាំងក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងការទូតនោះទេពីសំណាក់ប្រទេសនៅលោកខាងលិច ខណៈដែលមេដឹកនាំប្រទេសនេះ បានបន្តចូលរួមប្រជុំមហាសន្និបាតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនោះ។
ការអធិប្បាយរបស់អ្នកស្រីស្មីតអំពីភាពពិតប្រាកដនៃការឈ្នះរបស់គណបក្សកាន់អំណាចក្នុងការបោះឆ្នោតរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដែលបានធ្វើឡើងកាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅនេះ កើតមានឡើង បន្ទាប់ពីអ្នកស្រីបាន ដាក់របាយការណ៍ជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអ.ស.បអំពីការណ៍ដែលមានការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ក្រុមជំទាស់ ការចាប់លោកប្រធាន កឹម សុខានៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានរំលាយ ដាក់គុកពីបទចោទក្បត់ជាតិ រឿងប៉ុនប៉ងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល និងការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ការរឹតត្បិតសេរីភាពព័ត៌មាន និងសង្គមស៊ីវិល ជាដើម។
ដោយឡែក គណៈប្រតិភូជាច្រើនដែលដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នឹងចូលរួមថ្លែងសុន្ទរកថានៅបុរីញូវយ៉ក ក្នុងកិច្ចប្រជុំមហាសន្និបាតលើកទី៧៣ ចាប់ពីថ្ងៃទី២៧ ដល់ថ្ងៃទី៣០ ខែកញ្ញា និងកិច្ចប្រជុំតំបន់ ហើយនឹងសាកលក្នុងប្រទេសមួយចំនួនទៀត៕
