វ៉ាស៊ីនតោន —
មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសមាជិកសភាជាប់ឆ្នោតថ្មីមួយចំនួនចង់ឃើញការទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយមាន ប្រសិទ្ធិភាពនៅអាណត្តិថ្មីដោយចាប់ផ្តើមពីការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយដែលពួកគេគិតថា គួរតែត្រូវកែសម្រួលជាពិសេសលើបញ្ហាប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិ បញ្ហាសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាន និងបញ្ហាការពារអ្នករាយការណ៍។
ពីរដ្ឋធានី វ៉ាស៊ីនតោន លោកសុខ ខេមរានៃវីអូអេបានត្រួតពិនិត្យមើលអំពីបញ្ហាចម្រូងចម្រាសផ្នែក នីតិកម្មនេះ ហើយបានរាយការណ៍ថា ក្រុមអ្នកតាក់តែងច្បាប់មកពីគណបក្សជាប់ឆ្នោតទាំងពីរបង្ហាញពីឆន្ទៈ ចង់កែប្រែច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ។
ទោះជាមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលអះអាងថា ច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយមិនអាចធានាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង អំពើពុករលួយឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាពមែន តែសមាជិកសភាដែលជាប់ឆ្នោតថ្មីមកពីគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សជំទាស់បាននិយាយថា ពួកគេនឹងពិនិត្យមើលឡើងវិញទៅលើបញ្ហាកែប្រែចំណុចខ្លះដែលរារាំង ការអនុវត្តច្បាប់មិនបានល្អនោះ។
ក្រុមមន្ត្រីប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយនិងអ្នក តាក់តែងច្បាប់ខ្លះបានថ្លែងស្រដៀងគ្នាថា បញ្ហាសំខាន់ៗយ៉ាងតិចបីដែលគេមើលឃើញថា ធ្វើឲ្យសាធារណជនរារែកក្នុងការរាយ ការណ៍ពីអំពើពុករលួយ។ ទី១ ដោយខ្លាចមានការសងសឹកនិងចាប់ដាក់ទោសពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ និងផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត។ ទី២គឺពលរដ្ឋគ្មានសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់ ប្រសិនបើមានការដេញថ្លៃ ឬទិញលក់អ្វីមួយនោះ។ ទី៣គឺការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិដែលគ្មានតម្លាភាព មិនឲ្យសារធារណជនដឹង ហើយក្រុមគ្រួសារមន្ត្រីដែលគួរត្រូវប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិដែរនោះ ក៏មិនត្រូវបានគិតគូរក្នុងច្បាប់ដែរ។
លោកព្រាប កុល នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយគ្មានដំណើរការជឿនលឿនទេ បើគ្មានសេចក្តីស្នើច្បាប់ ឬកែសម្រួលច្បាប់លើបញ្ហាទាំងបីនេះទេ។
«ច្បាប់ថ្មីនេះត្រូវមានការគិតគូរ ហើយយើងចង់ឃើញអ្នកតំណាងរាស្ត្រដែលជាប់ឆ្នោតហើយនឹងគណបក្សនយោបាយ ហ្នឹង ត្រូវគិតគូរអំពីចំណុចទាំងនេះសម្រាប់លើកតម្កើងយុទ្ធនាការប្រយុទ្ធ ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយឲ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធិភាព»។
លោកព្រាប កុលបានពន្យល់ថា ការចាប់ផ្តើមប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិ ដែលមន្ត្រីរាជរដ្ឋាភិបាលនិងសមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងសមាជិកសភាបានប្រកាសនោះ បានកើតឡើងពីរឆ្នាំម្តងមែន តែវាបានធ្វើឲ្យមានសំណួរជាច្រើនថា ការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិដាក់ក្នុងស្រោមសំបុត្របិទជិតនោះ នឹងមិនធ្វើឲ្យពលរដ្ឋអាចផ្ទៀងផ្ទាត់បានទេ។
«នៅក្នុងស្តង់ដារអន្តរជាតិដែលយើងចាត់ទុកថា ជាការអនុវត្តមានប្រសិទ្ធិភាពល្អហ្នឹងគឺទាមទារឲ្យមានការប្រកាស ទ្រព្យសម្បត្តិហ្នឹងឲ្យមានលក្ខណៈ បើកចំហឲ្យសារធារណជនហ្នឹងបានដឹងថា សមាជិក ឬក៏មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ឬក៏សមាជិកសភា ព្រឹទ្ធសភាហ្នឹងគាត់មានទ្រព្យសម្បត្តិអីខ្លះក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ហើយមិនត្រឹមតែគាត់ទេបាទ! គឺត្រូវមានទាំងក្រុមគ្រួសារ ភរិយា ឬក៏ស្វាមី ឬក៏កូនចៅគាត់នៅក្នុងក្រុមគ្រួសារហ្នឹងឲ្យបានដឹង»។
លោកកុលបានបន្ថែមថា៖ «ព្រោះ អី បើសិនជាយើងប្រកាសតែបុគ្គលជាប់កាតព្វកិច្ចហ្នឹង ក្នុងករណីដែលគាត់ផ្ទេរទ្រព្យ ផ្ទេរសម្បត្តិ ផ្ទេរថវិកាអីទៅឲ្យកូនចៅឬក៏ក្រុមគ្រួសារគាត់ អាហ្នឹងគឺរួចផុតពីច្បាប់ដែរ។ ចំណុចខ្សោយនៃច្បាប់របស់យើងនៅបើកផ្លូវឲ្យ និងមិនទាន់មានលក្ខណៈតម្លាភាពគ្រប់គ្រាន់។ អញ្ចឹងប្រសិទ្ធិភាពនៃការប្រកាសទ្រព្យសម្បតិ្តហ្នឹងក៏មិនសូវមាន ប្រសិទ្ធិភាពដែរ»។
សមាជិកសភានិងមន្ត្រីធ្វើការនៅស្ថាប័នសភា និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលបានចាប់ផ្តើមប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិតាមអង្គភាព ប្រឆាំងអំពើពុករលួយដែលដឹកនាំដោយលោកឱម យិនទៀង ទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន កាលពីដើមឆ្នាំ ហើយដែលគេដឹងថា គឺជាឆ្នាំទីពីរសម្រាប់មន្ត្រីកម្ពុជា។
លោកអ៊ូ ច័ន្ទឫទ្ធិ (Ou Chanrith) អតីត តំណាងរាស្ត្រគណបក្សជំទាស់និងជាតំណាងរាស្ត្រជាប់ឆ្នោតនៅមណ្ឌល ខេត្តកណ្តាល បានអះអាងថា លោកបានប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិដែរ។ លោកថ្លែងថា ការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិទំនងជាមិនមានប្រសិទ្ធិភាពទេ ដោយសារគ្មានការលាតត្រដាងឲ្យសាធារណជនបានដឹង ហើយមួយទៀតលោកសង្កេតឃើញថា ចំណាត់វិធានការរបស់អាជ្ញាធរនៅមានកម្រិតតិចតួច បើប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសនានាក្នុងពិភពលោក។
«ឧទាហរណ៍ ប្រសិនបើមន្ត្រីហ្នឹងប្រាក់ខែ១ពាន់ ឬ២ពាន់ដុល្លារ ហើយមានលុយទៅទិញផ្ទះមួយ២០ទៅ៣០ម៉ឺន បង់ផ្តាច់អញ្ចឹងទៅ គេត្រូវស៊ើបអង្កេត ថាតើគាត់បានលុយពីណា? អី ហ្នឹងគឺគេស៊ើបអង្កេតអំពីរឿងហ្នឹង។ ចំណែកនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងនេះ យើងឃើញថា មានការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិមែន តែយើងឃើញថា ការអនុវត្ត ឬការស៊ើបអង្កេត ការតាមដានជនពុករលួយហ្នឹងមាន តិចតួចបំផុត»។
លោកអះអាងថា លោកគាំទ្រឲ្យមានការកែប្រែច្បាប់ដែរនៅអាណតិថ្មីនេះដើម្បីធ្វើ ឲ្យការអនុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយកាន់តែមានប្រសិទ្ធិ ភាព។
នៅពេលវីអូអេព្យាយាមសុំអត្ថាធិប្បាយបំភ្លឺតាម ទូរស័ព្ទអំពីបញ្ហាទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់នាថ្ងៃខាងមុខ ទាំងលោកកែវ រ៉េម៉ី អ្នកនាំពាក្យនិងលោកឱម យិនទៀង ប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បានបដិសេធមិនផ្តល់អត្ថាធិប្បាយទេ។
តែលោកជៀម យាប មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងជាប្រធានគណៈកម្មការអចិន្ត្រៃសភានិងជាសមាជិកសភាជាប់ឆ្នោត ថ្មីនៅមណ្ឌលព្រៃវែង បានអះអាងថា៖ «អត់មាន បញ្ហាអីទេរឿងហ្នឹង ពីព្រោះថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងហើយថា អ្នកដែលមានសិទ្ធិផ្តួចផ្តើមគំនិតធ្វើច្បាប់ និងធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ហ្នឹងគឺមានសមាជិករដ្ឋសភា សមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងនាយករដ្ឋមន្ត្រី តែបីហ្នឹងទេ។ យើងត្រូវនិយាយគ្នាទៀតទៅ កន្លែងណាដែលមានផលប្រយោជន៍ចំពោះជាតិ យើងត្រូវវិសោធនកម្ម យើងធ្វើ។ កន្លែងណាដែលយើងត្រូវរៀបចំច្បាប់ យើងធ្វើច្បាប់។ អត់មានបញ្ហាទេ។ តែត្រូវឲ្យរដ្ឋសភាចេញរូបរាងសិន»។
ក៏ប៉ុន្តែលោកចាត់ទុកថា ច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយបច្ចុប្បន្នជាច្បាប់អាចប្រើការបាន ហើយ ដោយសារការតាក់តែងច្បាប់នានា រួមទាំងច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយគឺមានការចូលរួមពីក្រុមអ្នក ជំនាញ និងការផ្តល់យោបល់ពីសង្គមស៊ីវិល។ លោកជៀម យាបបានអះអាងថា ច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយមានចែងច្បាស់ហើយ។ លោកអះអាងថា ការបើកមើលទ្រព្យសម្បត្តិដែលប្រកាស នៅក្នុងស្រោមសំបុត្រអាចធ្វើបាន នៅពេលណាដែលមានការប្តឹងផ្តល់ នៅពេលណាដែលអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយបានទទួលពាក្យបណ្តឹងទៅលើ បុគ្គលណា លើមន្ត្រីណានោះ គេត្រូវបើកមើលហើយ។
«ក្នុងការងារនេះ គេត្រូវការចាំបាច់ត្រូវតែរក្សាការសម្ងាត់ជូនទៅដល់សាម៉ីខ្លួន។ អញ្ចឹងនៅក្នុងហ្នុងម្ចាស់ខ្លួនមានទទួលទុកមួយឯកសារ ហើយផ្តល់ទៅអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយមួយឯកសារ។ អញ្ចឹងទៅទាល់តែផ្ទៀងដូចគ្នា។ អញ្ចឹងទៅវាងាយស្រួលទៅដល់ចៅក្រមកាត់ក្តី។ ពេលណាដែលយកមកពិនិត្យមើល វាខុសគ្នាយ៉ាងម៉េចៗហ្នឹង ហើយទៅតាមពាក្យបណ្តឹងហ្នឹង នោះយើងអត់មានបញ្ហាអីត្រូវតវ៉ាប្រឆាំងអីទៀតទេ»។
លោកអះអាងថា សមាជិកសភាបានអះអាងថា ការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិបានធ្វើរួចរាល់អស់ហើយតាមតម្រូវការរបស់ អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ គឺការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិពីរឆ្នាំម្តង។
«ហើយយើងបានធ្វើរួចរាល់អស់ហើយក្នុងឆ្នាំ២០១៣នេះ ដែលបានប្រកាសតាំងពីដើមឆ្នាំដែលជាការណែនាំផ្ទាល់និងជាការ ផ្តល់នូវឯកសាររបស់អង្គភាពប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយដល់ទៅមន្ត្រី រាជការទាំងឡាយដែលច្បាប់បានចែងត្រូវតែប្រកាសពីទ្រព្យសម្បត្តិ ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ខ្លួន»។
លោកថ្លែងថា ច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយអត់មានចាប់ថ្នាក់ទោសកំហុសមុនពេល ប្រកាសឬអនុវត្តថយក្រោយទេ តែគេគិតចាប់ពីថ្ងៃប្រកាសទៅមុខ។
លោកព្រាប កុលបានពន្យល់បន្ថែមថា ពលរដ្ឋមានការព្រួយបារម្ភខ្លាចរាយការណ៍ទៅបែរជាមានទោសដល់ខ្លួន វិញ ដោយសារគ្មានច្បាប់ការពារពួកគេ។ ហើយចំពោះបញ្ហាការប្រកាសទ្រព្យសម្បតិ្តជាចំហ លោកកុលចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទូទៅដឹងពីទ្រព្យសម្បតិ្តរបស់មន្ត្រី ពាក់ព័ន្ធ និងមន្ត្រីជាប់កាតព្វកិច្ច ប្រសិនបើគាត់រកចំណូលពីការប្រព្រឹត្តបទល្មើស ពុករលួយ រកចំណូលបានខុសពីប្រក្រតី គាត់អាចដឹងហើយរាយការណ៍ទៅសមត្ថកិច្ច។ មួយវិញទៀត លោកបានបន្ថែមថា ច្បាប់ទទួលបានព័ត៌មានគឺជារឿងសំខាន់ដើម្បីស៊ើបអង្កេតលើដំណើរការ មួយចំនួនរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋ។
«យើងត្រូវការព័ត៌មានអំពីក្រុមហ៊ុនដែលបាន ដេញថ្លៃកុងត្រាដែលគ្របដណ្តប់ការសាងសង់។ យើងធ្វើការត្រួតពិនិត្យទៅលើលទ្ធកម្ម ឬក៏ការដេញថ្លៃហ្នឹង។ ហើយបើយើងស្នើសុំឯកសារទាំងអស់ហ្នឹង យើងសុំឥឡូវនេះ បើគេមិនឲ្យយើង ក៏យើងអត់ដឹងធ្វើម៉េចដែរ។ បើសិនជាមានច្បាប់ហ្នឹងទៅ ត្រូវដាក់ទោសមន្ត្រីដែលមិនផ្តល់ឯកសារហ្នឹង។ នៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួន ដូចនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌាអី គេធ្វើការហ្នឹងមានប្រសិទ្ធិភាព។ នៅហ្វ៊ីលីពីន នៅឥណ្ឌាហ្នឹងគឺថា បើប្រជាពលរដ្ឋចង់បានព័ត៌មាន មន្ត្រីហ្នឹងគឺត្រូវតែផ្តល់ឲ្យគាត់ ហើយមានរយៈពេលកំណត់ទៀត ភ្លាមៗ ឬក៏រយៈពេលយ៉ាងយូរមួយសប្តាហ៍»។
តែលោកជាម យៀបបានអះអាងថា សភាកម្ពុជាបានធ្វើច្បាប់ជាង៤០០ហើយ ហើយនឹងពិនិត្យមើលទៅមុខទៀតចំពោះសេចក្តីត្រូវការចាំបាច់របស់ ប្រជាជន និងមាតុភូមិដែលត្រូវរៀបចំឲ្យបានសមស្រប។
សភាកម្ពុជាថ្មីនិងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថ្មីដែល ស្របច្បាប់អាចកើតឡើងនៅថ្ងៃទី២៣ខែកញ្ញា ប្រសិនបើការជាប់គាំងនយោបាយត្រូវបានដោះស្រាយ ហើយមានការចូលរួមពីគណបក្សជំទាស់ដែលកំពុងតវ៉ាដោយធ្វើមហា បាតុកម្ម មិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោត ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈ្នះ៦៨អាសនៈ ហើយដែលអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលតែម្នាក់ឯងបាននោះ៕
ពីរដ្ឋធានី វ៉ាស៊ីនតោន លោកសុខ ខេមរានៃវីអូអេបានត្រួតពិនិត្យមើលអំពីបញ្ហាចម្រូងចម្រាសផ្នែក នីតិកម្មនេះ ហើយបានរាយការណ៍ថា ក្រុមអ្នកតាក់តែងច្បាប់មកពីគណបក្សជាប់ឆ្នោតទាំងពីរបង្ហាញពីឆន្ទៈ ចង់កែប្រែច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ។
ទោះជាមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលអះអាងថា ច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយមិនអាចធានាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង អំពើពុករលួយឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាពមែន តែសមាជិកសភាដែលជាប់ឆ្នោតថ្មីមកពីគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សជំទាស់បាននិយាយថា ពួកគេនឹងពិនិត្យមើលឡើងវិញទៅលើបញ្ហាកែប្រែចំណុចខ្លះដែលរារាំង ការអនុវត្តច្បាប់មិនបានល្អនោះ។
ក្រុមមន្ត្រីប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយនិងអ្នក តាក់តែងច្បាប់ខ្លះបានថ្លែងស្រដៀងគ្នាថា បញ្ហាសំខាន់ៗយ៉ាងតិចបីដែលគេមើលឃើញថា ធ្វើឲ្យសាធារណជនរារែកក្នុងការរាយ ការណ៍ពីអំពើពុករលួយ។ ទី១ ដោយខ្លាចមានការសងសឹកនិងចាប់ដាក់ទោសពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ និងផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត។ ទី២គឺពលរដ្ឋគ្មានសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់ ប្រសិនបើមានការដេញថ្លៃ ឬទិញលក់អ្វីមួយនោះ។ ទី៣គឺការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិដែលគ្មានតម្លាភាព មិនឲ្យសារធារណជនដឹង ហើយក្រុមគ្រួសារមន្ត្រីដែលគួរត្រូវប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិដែរនោះ ក៏មិនត្រូវបានគិតគូរក្នុងច្បាប់ដែរ។
លោកព្រាប កុល នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយគ្មានដំណើរការជឿនលឿនទេ បើគ្មានសេចក្តីស្នើច្បាប់ ឬកែសម្រួលច្បាប់លើបញ្ហាទាំងបីនេះទេ។
«ច្បាប់ថ្មីនេះត្រូវមានការគិតគូរ ហើយយើងចង់ឃើញអ្នកតំណាងរាស្ត្រដែលជាប់ឆ្នោតហើយនឹងគណបក្សនយោបាយ ហ្នឹង ត្រូវគិតគូរអំពីចំណុចទាំងនេះសម្រាប់លើកតម្កើងយុទ្ធនាការប្រយុទ្ធ ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយឲ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធិភាព»។
លោកព្រាប កុលបានពន្យល់ថា ការចាប់ផ្តើមប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិ ដែលមន្ត្រីរាជរដ្ឋាភិបាលនិងសមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងសមាជិកសភាបានប្រកាសនោះ បានកើតឡើងពីរឆ្នាំម្តងមែន តែវាបានធ្វើឲ្យមានសំណួរជាច្រើនថា ការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិដាក់ក្នុងស្រោមសំបុត្របិទជិតនោះ នឹងមិនធ្វើឲ្យពលរដ្ឋអាចផ្ទៀងផ្ទាត់បានទេ។
«នៅក្នុងស្តង់ដារអន្តរជាតិដែលយើងចាត់ទុកថា ជាការអនុវត្តមានប្រសិទ្ធិភាពល្អហ្នឹងគឺទាមទារឲ្យមានការប្រកាស ទ្រព្យសម្បត្តិហ្នឹងឲ្យមានលក្ខណៈ បើកចំហឲ្យសារធារណជនហ្នឹងបានដឹងថា សមាជិក ឬក៏មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ឬក៏សមាជិកសភា ព្រឹទ្ធសភាហ្នឹងគាត់មានទ្រព្យសម្បត្តិអីខ្លះក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ហើយមិនត្រឹមតែគាត់ទេបាទ! គឺត្រូវមានទាំងក្រុមគ្រួសារ ភរិយា ឬក៏ស្វាមី ឬក៏កូនចៅគាត់នៅក្នុងក្រុមគ្រួសារហ្នឹងឲ្យបានដឹង»។
លោកកុលបានបន្ថែមថា៖ «ព្រោះ អី បើសិនជាយើងប្រកាសតែបុគ្គលជាប់កាតព្វកិច្ចហ្នឹង ក្នុងករណីដែលគាត់ផ្ទេរទ្រព្យ ផ្ទេរសម្បត្តិ ផ្ទេរថវិកាអីទៅឲ្យកូនចៅឬក៏ក្រុមគ្រួសារគាត់ អាហ្នឹងគឺរួចផុតពីច្បាប់ដែរ។ ចំណុចខ្សោយនៃច្បាប់របស់យើងនៅបើកផ្លូវឲ្យ និងមិនទាន់មានលក្ខណៈតម្លាភាពគ្រប់គ្រាន់។ អញ្ចឹងប្រសិទ្ធិភាពនៃការប្រកាសទ្រព្យសម្បតិ្តហ្នឹងក៏មិនសូវមាន ប្រសិទ្ធិភាពដែរ»។
សមាជិកសភានិងមន្ត្រីធ្វើការនៅស្ថាប័នសភា និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលបានចាប់ផ្តើមប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិតាមអង្គភាព ប្រឆាំងអំពើពុករលួយដែលដឹកនាំដោយលោកឱម យិនទៀង ទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន កាលពីដើមឆ្នាំ ហើយដែលគេដឹងថា គឺជាឆ្នាំទីពីរសម្រាប់មន្ត្រីកម្ពុជា។
លោកអ៊ូ ច័ន្ទឫទ្ធិ (Ou Chanrith) អតីត តំណាងរាស្ត្រគណបក្សជំទាស់និងជាតំណាងរាស្ត្រជាប់ឆ្នោតនៅមណ្ឌល ខេត្តកណ្តាល បានអះអាងថា លោកបានប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិដែរ។ លោកថ្លែងថា ការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិទំនងជាមិនមានប្រសិទ្ធិភាពទេ ដោយសារគ្មានការលាតត្រដាងឲ្យសាធារណជនបានដឹង ហើយមួយទៀតលោកសង្កេតឃើញថា ចំណាត់វិធានការរបស់អាជ្ញាធរនៅមានកម្រិតតិចតួច បើប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសនានាក្នុងពិភពលោក។
«ឧទាហរណ៍ ប្រសិនបើមន្ត្រីហ្នឹងប្រាក់ខែ១ពាន់ ឬ២ពាន់ដុល្លារ ហើយមានលុយទៅទិញផ្ទះមួយ២០ទៅ៣០ម៉ឺន បង់ផ្តាច់អញ្ចឹងទៅ គេត្រូវស៊ើបអង្កេត ថាតើគាត់បានលុយពីណា? អី ហ្នឹងគឺគេស៊ើបអង្កេតអំពីរឿងហ្នឹង។ ចំណែកនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងនេះ យើងឃើញថា មានការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិមែន តែយើងឃើញថា ការអនុវត្ត ឬការស៊ើបអង្កេត ការតាមដានជនពុករលួយហ្នឹងមាន តិចតួចបំផុត»។
លោកអះអាងថា លោកគាំទ្រឲ្យមានការកែប្រែច្បាប់ដែរនៅអាណតិថ្មីនេះដើម្បីធ្វើ ឲ្យការអនុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយកាន់តែមានប្រសិទ្ធិ ភាព។
នៅពេលវីអូអេព្យាយាមសុំអត្ថាធិប្បាយបំភ្លឺតាម ទូរស័ព្ទអំពីបញ្ហាទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់នាថ្ងៃខាងមុខ ទាំងលោកកែវ រ៉េម៉ី អ្នកនាំពាក្យនិងលោកឱម យិនទៀង ប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ បានបដិសេធមិនផ្តល់អត្ថាធិប្បាយទេ។
តែលោកជៀម យាប មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងជាប្រធានគណៈកម្មការអចិន្ត្រៃសភានិងជាសមាជិកសភាជាប់ឆ្នោត ថ្មីនៅមណ្ឌលព្រៃវែង បានអះអាងថា៖ «អត់មាន បញ្ហាអីទេរឿងហ្នឹង ពីព្រោះថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងហើយថា អ្នកដែលមានសិទ្ធិផ្តួចផ្តើមគំនិតធ្វើច្បាប់ និងធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ហ្នឹងគឺមានសមាជិករដ្ឋសភា សមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងនាយករដ្ឋមន្ត្រី តែបីហ្នឹងទេ។ យើងត្រូវនិយាយគ្នាទៀតទៅ កន្លែងណាដែលមានផលប្រយោជន៍ចំពោះជាតិ យើងត្រូវវិសោធនកម្ម យើងធ្វើ។ កន្លែងណាដែលយើងត្រូវរៀបចំច្បាប់ យើងធ្វើច្បាប់។ អត់មានបញ្ហាទេ។ តែត្រូវឲ្យរដ្ឋសភាចេញរូបរាងសិន»។
ក៏ប៉ុន្តែលោកចាត់ទុកថា ច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយបច្ចុប្បន្នជាច្បាប់អាចប្រើការបាន ហើយ ដោយសារការតាក់តែងច្បាប់នានា រួមទាំងច្បាប់ប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយគឺមានការចូលរួមពីក្រុមអ្នក ជំនាញ និងការផ្តល់យោបល់ពីសង្គមស៊ីវិល។ លោកជៀម យាបបានអះអាងថា ច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយមានចែងច្បាស់ហើយ។ លោកអះអាងថា ការបើកមើលទ្រព្យសម្បត្តិដែលប្រកាស នៅក្នុងស្រោមសំបុត្រអាចធ្វើបាន នៅពេលណាដែលមានការប្តឹងផ្តល់ នៅពេលណាដែលអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយបានទទួលពាក្យបណ្តឹងទៅលើ បុគ្គលណា លើមន្ត្រីណានោះ គេត្រូវបើកមើលហើយ។
«ក្នុងការងារនេះ គេត្រូវការចាំបាច់ត្រូវតែរក្សាការសម្ងាត់ជូនទៅដល់សាម៉ីខ្លួន។ អញ្ចឹងនៅក្នុងហ្នុងម្ចាស់ខ្លួនមានទទួលទុកមួយឯកសារ ហើយផ្តល់ទៅអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយមួយឯកសារ។ អញ្ចឹងទៅទាល់តែផ្ទៀងដូចគ្នា។ អញ្ចឹងទៅវាងាយស្រួលទៅដល់ចៅក្រមកាត់ក្តី។ ពេលណាដែលយកមកពិនិត្យមើល វាខុសគ្នាយ៉ាងម៉េចៗហ្នឹង ហើយទៅតាមពាក្យបណ្តឹងហ្នឹង នោះយើងអត់មានបញ្ហាអីត្រូវតវ៉ាប្រឆាំងអីទៀតទេ»។
លោកអះអាងថា សមាជិកសភាបានអះអាងថា ការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិបានធ្វើរួចរាល់អស់ហើយតាមតម្រូវការរបស់ អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ គឺការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិពីរឆ្នាំម្តង។
«ហើយយើងបានធ្វើរួចរាល់អស់ហើយក្នុងឆ្នាំ២០១៣នេះ ដែលបានប្រកាសតាំងពីដើមឆ្នាំដែលជាការណែនាំផ្ទាល់និងជាការ ផ្តល់នូវឯកសាររបស់អង្គភាពប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយដល់ទៅមន្ត្រី រាជការទាំងឡាយដែលច្បាប់បានចែងត្រូវតែប្រកាសពីទ្រព្យសម្បត្តិ ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ខ្លួន»។
លោកថ្លែងថា ច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយអត់មានចាប់ថ្នាក់ទោសកំហុសមុនពេល ប្រកាសឬអនុវត្តថយក្រោយទេ តែគេគិតចាប់ពីថ្ងៃប្រកាសទៅមុខ។
លោកព្រាប កុលបានពន្យល់បន្ថែមថា ពលរដ្ឋមានការព្រួយបារម្ភខ្លាចរាយការណ៍ទៅបែរជាមានទោសដល់ខ្លួន វិញ ដោយសារគ្មានច្បាប់ការពារពួកគេ។ ហើយចំពោះបញ្ហាការប្រកាសទ្រព្យសម្បតិ្តជាចំហ លោកកុលចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទូទៅដឹងពីទ្រព្យសម្បតិ្តរបស់មន្ត្រី ពាក់ព័ន្ធ និងមន្ត្រីជាប់កាតព្វកិច្ច ប្រសិនបើគាត់រកចំណូលពីការប្រព្រឹត្តបទល្មើស ពុករលួយ រកចំណូលបានខុសពីប្រក្រតី គាត់អាចដឹងហើយរាយការណ៍ទៅសមត្ថកិច្ច។ មួយវិញទៀត លោកបានបន្ថែមថា ច្បាប់ទទួលបានព័ត៌មានគឺជារឿងសំខាន់ដើម្បីស៊ើបអង្កេតលើដំណើរការ មួយចំនួនរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋ។
«យើងត្រូវការព័ត៌មានអំពីក្រុមហ៊ុនដែលបាន ដេញថ្លៃកុងត្រាដែលគ្របដណ្តប់ការសាងសង់។ យើងធ្វើការត្រួតពិនិត្យទៅលើលទ្ធកម្ម ឬក៏ការដេញថ្លៃហ្នឹង។ ហើយបើយើងស្នើសុំឯកសារទាំងអស់ហ្នឹង យើងសុំឥឡូវនេះ បើគេមិនឲ្យយើង ក៏យើងអត់ដឹងធ្វើម៉េចដែរ។ បើសិនជាមានច្បាប់ហ្នឹងទៅ ត្រូវដាក់ទោសមន្ត្រីដែលមិនផ្តល់ឯកសារហ្នឹង។ នៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួន ដូចនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌាអី គេធ្វើការហ្នឹងមានប្រសិទ្ធិភាព។ នៅហ្វ៊ីលីពីន នៅឥណ្ឌាហ្នឹងគឺថា បើប្រជាពលរដ្ឋចង់បានព័ត៌មាន មន្ត្រីហ្នឹងគឺត្រូវតែផ្តល់ឲ្យគាត់ ហើយមានរយៈពេលកំណត់ទៀត ភ្លាមៗ ឬក៏រយៈពេលយ៉ាងយូរមួយសប្តាហ៍»។
តែលោកជាម យៀបបានអះអាងថា សភាកម្ពុជាបានធ្វើច្បាប់ជាង៤០០ហើយ ហើយនឹងពិនិត្យមើលទៅមុខទៀតចំពោះសេចក្តីត្រូវការចាំបាច់របស់ ប្រជាជន និងមាតុភូមិដែលត្រូវរៀបចំឲ្យបានសមស្រប។
សភាកម្ពុជាថ្មីនិងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថ្មីដែល ស្របច្បាប់អាចកើតឡើងនៅថ្ងៃទី២៣ខែកញ្ញា ប្រសិនបើការជាប់គាំងនយោបាយត្រូវបានដោះស្រាយ ហើយមានការចូលរួមពីគណបក្សជំទាស់ដែលកំពុងតវ៉ាដោយធ្វើមហា បាតុកម្ម មិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោត ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈ្នះ៦៨អាសនៈ ហើយដែលអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលតែម្នាក់ឯងបាននោះ៕