មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់មកពីប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំង១០ប្រទេស រួមទាំងប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់លឿនជាងគេនៅលើពិភពលោកមួយចំនួនផង រំពឹងថានឹងទទួលបានការរីកចម្រើនរួមគ្នាមួយចេញពីកិច្ចប្រជុំកំពូលនៅប្រទេសហ្វីលីពីនក្នុងសប្ដាហ៍នេះ ទាក់ទងទៅនឹងពាណិជ្ជកម្ម ការវិនិយោគ និងផ្នែកសន្តិសុខ ដោយមានជំនួយពីមហាអំណាចពិភពលោកសំខាន់ៗ។
ប៉ុន្តែ ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ពួកគេប្រហែលជាមិនបានសម្រេចលទ្ធផលច្រើននោះទេ។
ប្រមុខរដ្ឋមកពីប្រទេសជាសមាជិកនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថាអាស៊ាន បានមកដល់ម្ដងមួយៗកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលបន្តបន្ទាប់គ្នាជាច្រើន ដែលធ្វើនៅទីក្រុងម៉ានីលរហូតដល់ថ្ងៃអង្គារ។ ពួកគេមកក្នុងគោលបំណងចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយនឹងទីក្រុងហុងកុង និងចេញសេចក្ដីប្រកាសទៅលើកិច្ចការពារពលករចំណាកស្រុក។
ប្រមុខរដ្ឋមួយចំនួន នឹងចែករំលែកដំបូន្មាននៅក្នុងវេទិកាមួយនាថ្ងៃច័ន្ទអំពីថាតើសហគ្រាសខ្នាតតូចអាចទទួលប្រាក់ដើម្បីប្រកួតជាមួយនឹងសហគ្រាសធំៗតាមរបៀបណា។
មេដឹកនាំទាំងអស់ ត្រូវបានគេរំពឹងទុកថានឹងគ្រាំទ្រកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងឈានទៅធ្វើឲ្យកូរ៉េខាងជើងលែងមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនិងមានសន្តិភាពនៅសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង ដែលនៅទីនោះ សមាជិកអាស៊ាន ចំនួន៤ប្រទេស មានជម្លោះនឹងរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងអំពីដែនសមុទ្រដែលសំបូរទៅដោយធនធាន។
ដោយឡែក ក្រុមមេដឹកនាំទាំងនេះ ក៏ប្រហែលជានឹងពិចារណាអំពីដំណោះស្រាយទប់ទប់នឹងភេរវកម្មនិងភាពជ្រុលនិយម។
មន្ទិលឆ្លងដែន
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាននៅតែសម្ដែងការអាក់អន់ចិត្តទាក់ទិននឹងបញ្ហាដែលកើតមានពីមុនមក ពោលគឺនៅប្រទេសកម្ពុជានិងវៀតណាម ខណៈដែលពួកគេនៅតែមានមន្ទិលចំពោះប្រទេសមហាអំណាចខាងក្រៅ ដែលប្រទេសមហាអំណាចខ្លះនឹងចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី៣១នៅសប្ដាហ៍នេះ។ មេដឹកនាំមកពីប្រទេសចិន ឥណ្ឌា ជប៉ុន រុស្សី សហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសចំនួន៤ទៀត ក៏នឹងចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះផងដែរ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអូស្ត្រាលី Malcolm Turnbull (កណ្តាល) អញ្ជលញទៅដល់អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ Clark នៅទីក្រុង Clark ខេត្ត Pampanga ភាគខាងជើងទីក្រុងម៉ានីល ប្រទេសហ្វីលីពីន កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧។
ប្រទេសចិន បានផ្ដល់ជំនួយសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ជុំវិញតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ក្នុងគោលបំណងធ្វើឲ្យពាណិជ្ជកម្មមានភាពរលូនរួចមកហើយ ក៏ប៉ុន្តែដើម្បីជៀសវាងលទ្ធផលដែលអាចកើតមានឡើងដូចជាការប្រគល់ធនធានធម្មជាតិ និង អធិបតេយ្យភាពទៅរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង រដ្ឋាភិបាលទាំងនោះចង់បានតួនាទីដ៏ខ្លាំងជាងនេះរបស់អាមេរិក។
ពួកគេសង្ឃឹមថាប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ នឹងផ្ដល់ការធានាជាថ្មីម្ដងទៀតជាមួយពួកគេនៅទីក្រុងម៉ានីលក្នុងសប្ដាហ៍ នេះ ក៏ប៉ុន្តែ ពួកគេរំពឹងទុកថានឹងមិនមានលទ្ធផលជាក់ស្ដែងដូចជាការលក់សព្វាវុធនោះទេ។
ប្រទេសរុស្សី ដែលនឹងបញ្ជូនក្រុមប្រតិភូចូលរួមដែរនោះ ក៏ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាមិនសូវជាចាប់អារម្មណ៍ដែរ ដោយសារតែចំណងសេដ្ឋកិច្ចមានសភាពទន់ខ្សោយជាមួយអាស៊ាន ខណៈដែលប្រទេសឥណ្ឌាទើបតែចាប់ផ្ដើមតាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចជាមួយនឹងប្រទេសវៀតណាម។
លោក Chris Cheang អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់ផ្នែកសិក្សាអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យ S. Rajaratnam នៅប្រទេសសិង្ហបុរី បានសរសេរនៅលើគេហទំព័រសាលារបស់លោកថា «ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសរុស្សីនិងអាស៊ាន គឺទំនងជាមានសភាពយឺតនិងមានកម្រិតនាប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខនេះ» ។
លោក Cheang បានបន្តថា៖ «ជាបឋម ខុសពីប្រទេសចិននិងសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសរុស្សីកន្លងមកមិនមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទេ។ ក្រៅពីប្រទេសវៀតណាម និង ឥណ្ឌូណេស៊ីក្នុងអំឡុងទសវត្សទី៦០ ទំនាក់ទំនងរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងមូស្គូជាមួយនឹងតំបន់អាស៊ាន គឺមានតិចតួចណាស់»។
ការធ្វើឲ្យលោក ត្រាំ ពេញចិត្ត
ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ត្រូវគេរំពឹងទុកថានឹងស្វែងរកការជ្រោមជ្រែងជាពិសេសពីលោកត្រាំ ដែលបានថ្លែងការណ៍ សរសើរម្ចាស់ផ្ទះជុំវិញតំបន់អាស៊ីនៅពេលដែលលោកធ្វើទស្សនកិច្ចចាប់តាំងពីថ្ងៃទី៣ខែវិច្ឆិកាកន្លងមកនេះ។ ដោយធ្វើតាមគោលគំនិតស្ដីពីផលប្រយោជន៍អាមេរិកមុនគេរបស់លោកត្រាំ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និង សិង្ហបុរី បានប្រកាសពីគម្រោងទិញយន្តហោះពីក្រុមហ៊ុន Boeing កាលពីដើមឆ្នាំនេះ។
ដើម្បីទទួលបានការគាំទ្ររឹតតែច្រើនពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន មេដឹកនាំអាស៊ីអាគ្នេយ៍ប្រហែលជាបន្ថែមសំឡេងក្នុងការគ្រាំទ្រមហិច្ឆតារបស់លោកត្រាំ ក្នុងការបញ្ឈប់ដំណើរការផលិតប្រព័ន្ធកាំជ្រួចមីស៊ីល និងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនៅកូរ៉េខាងជើង។ នេះ បើយោងតាមក្រុមអ្នកវិភាគ។ ក៏ប៉ុន្តែ ពួកគេបានឲ្យដឹងថា លោកត្រាំប្រហែលជាមិនអាចផ្ដល់មកវិញច្រើនពេកទេ ក្នុងការរក្សាគោលការណ៍តម្កល់ផលប្រយោជន៍អាមេរិកមុនគេរបស់លោក។
ឧទាហរណ៍មួយគឺ ប្រទេសវៀតណាម ដែលជាប្រទេសនាំចេញដោយមានទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិកដ៏ធំមួយនេះ ចង់ឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកជួយទប់ទល់នឹងរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងនៅដែនសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង និងសេរីភាវូបនីយកម្មផ្នែកពាណិជ្ជកម្មជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកឲ្យកាន់តែច្រើនឡើង។ វៀតណាមក៏បានដណ្ដើមផ្នែកខ្លះនៃដែនសមុទ្រជាមួយនឹងចិនយ៉ាងលំបាកលំបិន ដែលបណ្ដាលឲ្យមានការប៉ះទង្គិចគ្នាម្ដងម្កាលចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៤មក។
លោកប្រធានាធិបតីវៀតណាម Tran Dai Quang ស្វាគមន៍លោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដូណាល់ ត្រាំ នៅក្នុងពិធីលាងសាយភោជន៍ជាផ្លូវការមួយ នៅឯមជ្ឈមណ្ឌលសន្និសីទអន្តរជាតិ នៅទីក្រុងហាណូយ ប្រទេសវៀតណាម កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧។
លោក Trung Nguyen ព្រឹទ្ធបុរសមហាវិទ្យាល័យទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យមនុស្សសាស្ត្រនិងសង្គមសាស្ត្រ Ho Chih Minhបានលើកឧទាហរណ៍មួយពីប្រទេសវៀតណាមថា៖
«ខ្ញុំគិតថារដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ចង់បានការធានាខ្លះពីប្រធានាធិបតីត្រាំថា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងដើរតួនាទីជួរមុខក្នុងការរក្សាសេរីភាពនាវាចរណ៍នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ក៏ដូចជា ការឆ្លើយតបខ្លះៗទៅនឹងទង្វើដែលដាច់ខាតរបស់ចិននាថ្ងៃអនាគត»។
ពេលជួបមេដឹកនាំវៀតណាមនៅទីក្រុងហាណូយកាលពីថ្ងៃអាទិត្យនេះ លោកត្រាំ បានបង្ហាញសមានចិត្តចង់ជួយដោះស្រាយជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «បើសិនខ្ញុំអាចជួយសម្រុះសម្រួលឬធ្វើជាអាជ្ញាកណ្ដាលបាន សូមប្រាប់ខ្ញុំមក។ ខ្ញុំជាអ្នកសម្រុះសម្រួលដ៏ល្អម្នាក់»។
ក៏ប៉ុន្តែ មេដឹកនាំអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ប្រហែលជាធ្វើឲ្យជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងក្លាយជារឿងតូចតាច ដើម្បីឲ្យមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយនឹងចិន។ នេះបើយោងតាមក្រុមអ្នកជំនាញ។
ប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានឆ្នាំនេះគឺប្រទេសហ្វីលីពីន បានទុកជម្លោះអធិបតេយ្យភាពដែនសមុទ្រកាលពីឆ្នាំមុនមួយឡែក ដើម្បីស្ថាបនាចំណងមិត្តភាពជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង ដែលជាថ្នូរមកវិញបានសន្យាផ្ដល់ជំនួយនិងការវិនិយោគជាទឹកប្រាក់ចំនួន២៤ពាន់លានដល់ហ្វីលីពីន។
ប្រទេសប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី និង ឥណ្ឌូណេស៊ី មានទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងចិន បើទោះជាមានការមិនយល់ស្របគ្នាចំពោះបញ្ហាដែនដីក៏ដោយ។
លោក Le Hong Hiep អ្នកស្រាវជ្រាវនៃវិទ្យាស្ថាន ISEAS Yusof Ishak នៅសិង្ហបុរីបានថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថាពួកគេនឹងពិភាក្សាពីបញ្ហាសន្តិសុខសំខាន់ៗដូចជាការគំរាមកំហែងនុយក្លេអ៊ែរពីកូរ៉េខាងជើង បញ្ហាភេរវកម្ម និងភាពជ្រុលនិយម។ ខ្ញុំមិនច្បាស់ថាខ្លឹមសារច្រើនប៉ុណ្ណា ឬ ការសង្កត់ធ្ងន់ប៉ុណ្ណាទៅលើជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះ ត្រូវលើកយកមកពិភាក្សាគ្នាទេ»។
ការពង្រីកមូលធនជុំវិញតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលស្ដីពីធុរកិច្ចនិងវិនិយោគអាស៊ាននៅថ្ងៃច័ន្ទ ក្រុមមន្ត្រីនឹងពិភាក្សាពីរបៀបដែលក្រុមហ៊ុនខ្នាតតូចនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ អាចស្វែងរកមូលធនដើម្បីប្រជែងនឹងក្រុមហ៊ុនធំៗនៅក្នុងតំបន់។
ប៉ុន្តែ លោក Joey Concepcion ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធុរកិច្ចអាស៊ាន មានប្រសាសន៍ថា ការខិតខំប្រឹងប្រែងនេះអាចមានសភាពតានតឹងនៅពេលដែលប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ប្រកួតប្រជែងគ្នាដើម្បីដណ្ដើមយកការវិនិយោគ។ ប្រទេសផ្ដល់អំណោយក្រៅប្រទេសដូចជាប្រទេសជប៉ុន និង ចិន ប្រើប្រាស់ជំនួយដើម្បីប្រកួតប្រជែងគ្នាដើម្បីបានការគ្រាំទ្រពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍។
អ្នករៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូល បានបដិសេធ មិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយថាតើប្រទេសដែលមិនមែនជាសមាជិកអាស៊ាន បានផ្ដល់អ្វីខ្លះនៅព្រឹត្តិការណ៍នេះឡើយ។
លោក Concepcion បានមានប្រសាសន៍នៅសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយថា៖ «នៅពេលដែលយើងព្យាយាមធ្វើឲ្យប្រទេសទាំង១០ក្លាយជាបងប្អូននឹងគ្នា ការប្រកួតប្រជែងច្បាស់ជានឹងបន្តកើតមានឡើង។ អ្នកមិនអាចឲ្យក្រុមហ៊ុនធំៗរឹតតែរីកចម្រើនឡើង ហើយក្រុមហ៊ុនខ្នាតតូចស្ថិតដដែលនោះបានទេ។ វិបុលភាពសម្រាប់ទាំងអស់គ្នាគឺជារឿងពិបាកមួយ»។
សមាគមអាស៊ានដែលមានអាយុ៥០ឆ្នាំ និងមានប្រជាជនសរុប៦៣០លាននាក់នេះមានមោទនភាពលើការដោះស្រាយជម្លោះរវាងសមាជិកដោយសម្រេចបានកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីពាណិជ្ជកម្មសេរី និង អន្តោប្រវេសន៍។
សេរីភាវូបនីយកម្មទាំងអស់នេះ បានជួយប្រទេសជាច្រើនដូចជាប្រទេសកម្ពុជានិងហ្វីលីពីន ទទួលបានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងអត្រាលើសពី៦ភាគរយក្នុងមួយឆ្នាំ៕
ប្រែសម្រួលដោយ លឹម ហ្គេចហៀង