អង្គការបព្វជិតឥស្លាមកំពូលនៃប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីបានច្រានចោលសេចក្ដីរាយការណ៍របស់កាសែត The Wall Street Journal ដែលរាយការណ៍ថា អង្គការឥស្លាមនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីទទួលបានការឧបត្ថម្ភ និងការគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ និងជំនួយផ្សេងៗទៀត ជាថ្នូរនឹងការរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់ចំពោះទង្វើរបស់ចិនលើជាតិសាសន៍ Uighur។
លោក Muhyidin Junaidi ដែលជាប្រធានផ្នែកទំនាក់ទំនងបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិនៃក្រុមប្រឹក្សាបព្វជិតឥស្លាមឥណ្ឌូនេស៊ី បាននិយាយថា៖ «ការចោទប្រកាន់ថាអង្គការឥស្លាមទទួលបានមូលនិធិយ៉ាងធំនោះ គឺជារឿងឈឺចាប់ណាស់ និងធ្វើឲ្យខូចឈ្មោះរបស់ពួកយើង។ វាដូចជាការសម្លាប់កេរ្តិ៍ឈ្មោះអីចឹង»។
លោក Muhyidin ដែលធ្លាប់បានដឹកនាំគណៈប្រតិភូដែលមានការឧបត្ថម្ភដោយចិនទៅកាន់ខេត្ត Xinjiang ប្រទេសចិន កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៩ បានប្រាប់ VOA ភាសាឥណ្ឌូនេស៊ីតាមទូរស័ព្ទថា៖ «គេមិនអាចប្រើលុយដើម្បីទិញពួកយើងបានទេ។ ពួកយើងមានភាពម៉ឺងម៉ាត់ និងសុចរិតភាពខ្ពស់ចំពោះការពិត»។
បើយោងតាមសហព័ន្ធអន្តរជាតិនៃអ្នកសារព័ត៌មានស៊ើបអង្កេត (International Consortium of Investigative Journalists) ដែលហៅកាត់ថា ICIJ គេឃើញថា ចិនកំពុងធ្វើយុទ្ធនាការឃ្លាំមើល និងបញ្ចូលមនោគមវិជ្ជានយោបាយ និងវប្បធម៌ទៅលើជាតិសាសន៍ Uighur ជាតិសាសន៍ Kazakh និងជាតិសាសន៍ភាគតិចកាន់សាសនាឥស្លាមផ្សេងទៀតនៅក្នុងខេត្ត Xinjiang។
របាយការណ៍ដើម
នៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី ១១ ខែធ្នូ ឆ្នាំមុន កាសែត The Wall Street Journal បានរាយការណ៍ថា ក្នុងកិច្ចខិតខំដើម្បីទទួលបានការគាំទ្រពីអន្តរជាតិ និងដើម្បីបង្វិលមតិសាធារណជនឲ្យមានលក្ខណៈវិជ្ជមាន ចិនបានផ្ដល់មូលនិធិសម្រាប់ការធ្វើទស្សនកិច្ចរបស់ក្រុមមេដឹកនាំសាសនា មេដឹកនាំសហគមន៍ និងអ្នកសារព័ត៌មាននៃប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីទៅទស្សនាខេត្ត Xinjiang។
រូបឯកសារ៖ ស្ត្រីកាន់សាសនាឥស្លាមធ្វើបាតុកម្មនៅខាងក្រៅទូតចិនក្នុងទីក្រុងហ្សាការតា កាលពីខែធ្នូ ២០១៩។
កាសែតនេះរាយការណ៍ដូច្នេះថា៖ «ដោយមានការជំរុញក្នុងលក្ខណៈជាជំនួយ និងការគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុផ្សេងទៀត ចិនបានបង្អាក់ការរិះគន់របស់ប្រទេសដែលមានប្រជាជនកាន់សាសនាឥស្លាមភាគច្រើនចំពោះទង្វើរបស់ខ្លួនដែលធ្វើលើជាតិសាសន៍ Uighur ដែលនេះផ្ទុយពីការថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំងក្លាដែលធ្វើឡើងដោយសហរដ្ឋអាមេរិក និងបស្ចិមប្រទេសផ្សេងទៀត»។
កាសែតដដែលនេះបានរាយការណ៍បន្ថែមអំពីការប្រែប្រួលនៃការយល់ឃើញរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ីអំពីទង្វើរបស់ចិនទៅលើជាតិសាសន៍ភាគតិចកាន់សាសនាឥស្លាម ចាប់តាំងពីមានការធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់មជ្ឈមណ្ឌលបណ្ដុះបណ្ដាលមួយចំនួន និងបន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរចិនបានបង្ហាញជូនឲ្យឃើញពីគ្រោះថ្នាក់នៃការវាយប្រហារភេរវកម្មដែលប្រព្រឹត្តដោយជាតិសាសន៍ Uighur មក។
ការច្រានចោលការចោទប្រកាន់
នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយជាមួយ VOA កាលពីថ្ងៃទី ២៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៩ បន្ទាប់ពីបានបញ្ចប់ដំណើរទស្សនកិច្ចទៅខេត្ត Xinjiang មក លោក Robikin Emhas ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាប្រតិបត្តិនៃអង្គការ Nahdlatul Ulema (NU) ដែលជាអង្គការឥស្លាមធំជាងគេបង្អស់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី បានបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលចិនមិនបានចាប់ខ្លួន និងធ្វើទុក្ខទោសដល់ជាតិសាសន៍ Uighur កាន់សាសនាឥស្លាមនោះទេ។ លោកក៏បានច្រានចោលផងដែរនូវការលើកឡើងដែលថា មាន «ជំរំឃុំឃាំង» នៅក្នុងខេត្ត Xinjiang។
លោក Emhas បាននិយាយដោយសង្កត់ធ្ងន់នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍នោះថា៖ «ខ្ញុំមិនបានឃើញជំរំនិរទេស និងគុក ដូចអ្វីដែលសារព័ត៌មានបានលើកឡើងនោះទេ»។
គេបានប៉ាន់ប្រមាណថា អាជ្ញាធរចិនបានឃុំឃាំងជាតិសាសន៍ Uighur កាន់សាសនាឥស្លាមរហូតដល់ទៅ ១ លាននាក់ នៅក្នុងមណ្ឌលឃុំឃាំងដែលមានសភាពដូចជាគុក។ ការឃុំឃាំងនេះជាវិធានការបន្ថែមពីលើការហាមឃាត់ការធ្វើដំណើរ និងការឃ្លាំមើលយ៉ាងទូលំទូលាយដោយអាជ្ញាធរ។
លោក Emhas និយាយថា ប្រតិភូបានទៅទស្សនាក្រុង Hotan និងក្រុង Kashgar ក្នុងខេត្ត Xinjiang ដែលនៅទីនោះ លោកបានអំពាវនាវឲ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានផ្ដល់ការអនុញ្ញាតឲ្យជាតិសាសន៍ Uighur ប្រតិបត្តិតាមជំនឿសាសនារបស់ពួកគេ។
លោកបានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖ «យើងនៅតែសង្ឃឹមថា សេរីភាពក្នុងការគោរពសាសនាក៏ភ្ជាប់មកជាមួយនឹងសេរីភាពក្នុងការធ្វើការបួងសួងនៅគ្រប់កន្លែង និងគ្រប់ពេលវេលាទាំងអស់ ស្របទៅតាមច្បាប់នៃសាសនានីមួយៗផងដែរ»។ លោកបានបន្ថែមថា ការប្រតិបត្តិជំនឿសាសនាគឺជា «សិទ្ធិជាមូលដ្ឋានមិនអាចខ្វះបាន»។
អ្នកគាំទ្រជនជាតិភាគតិច Uighur កាន់សាសនាឥស្លាមកាន់បដាសរសេរថា «សង្គ្រោះជន Uighur» កាលពីខែធ្នូ ២០១៩ ក្នុងពេលបាតុកម្មនៅមុខស្ថានកុងស៊ុលចិន នៅទីក្រុងអ៊ីស្ថង់ប៊ុល ប្រទេសតួកគី។
ទំនាក់ទំនងតិចតួចបំផុត
លោក Muhyidin Junaidi និយាយថា ក្រុមគណៈប្រតិភូឥណ្ឌូនេស៊ីបានស្នើសុំជួបជាមួយនឹងជាតិសាសន៍ Uighur ដោយគ្មានការរឹតត្បិត និងការត្រួតត្រាតាមដានមើល។ លោកថា គោលបំណងនៃការធ្វើបែបនេះគឺដើម្បីឲ្យប្រតិភូឥណ្ឌូនេស៊ីទទួលបានព័ត៌មានត្រឹមត្រូវ និងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។
លោកនិយាយថា៖ «ប៉ុន្តែការពិតនៅនឹងកន្លែងជាក់ស្ដែងគឺផ្ទុយពីនេះ ដោយសារអ្វីៗត្រូវបានរៀបចំទុកជាមុន។ យើងមានពេលវេលាតិចខ្លាំងណាស់។ ហើយយើងមិនអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងសហគមន៍ក្នុងមូលដ្ឋានដោយគ្មានការអមដំណើរពីអាជ្ញាធរទេ»។ លោកបានបន្ថែមថា៖ «អ្នកសារព័ត៌មានក៏មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យយកព័ត៌មានដោយគ្មានការអមដំណើរពីអាជ្ញាធរដែរ»។
លោក Muhyidin និយាយថា ក្រុមគណៈប្រតិភូក៏រួមមានថ្នាក់ដឹកនាំនៃអង្គការ Muhammadiyah ដែលជាអង្គកាឥស្លាមធំជាងគេលំដាប់ទី ២ នៅឥណ្ឌូនេស៊ីផងដែរ។ បើតាមការបញ្ជាក់របស់លោក Muhyidin ក្រុមគណៈប្រតិភូត្រូវបានអញ្ជើញឲ្យទៅទស្សនាតែមណ្ឌលបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈប៉ុណ្ណោះ ដែលនៅទីនោះ អ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមដែលចូលរួមក្នុងវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលត្រូវបានអាជ្ញាធរចិនចាត់ទុកថាជាជន «ជ្រុលនិយម»។
លោក Muhyidin បញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖ «ក្នុងពេលបណ្ដុះបណ្ដាល ពួកគេត្រូវបានឃាត់មិនឲ្យធ្វើការបួងសួង តមអាហារ និងអានគម្ពីកូអានទេ។ ពួកគេស្ថិតក្រោមការឃ្លាំមើលយ៉ាងដិតដល់ ដោយមានកាមេរ៉ាសុវត្ថិភាពនៅគ្រប់ជ្រុងទាំងអស់។ សកម្មភាពរបស់ពួកគេត្រូវបានឃ្លាំមើលគ្រប់ពេល»។
លោក Muhyidin បានសង្កត់ធ្ងន់ថា បន្ទាប់ពីដំណើរទស្សកិច្ចបានចប់សព្វគ្រប់ គណៈប្រតិភូឥណ្ឌូនេស៊ីបានចេញរបាយការណ៍មួយដាក់ជូនរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ីអ្នកស្រី Retno Marsudi។ លោកបាននិយាយថា៖ «ពួកយើងបានស្នើឲ្យក្រសួងបញ្ជូនរបាយការណ៍នេះជាបន្ទាន់ទៅកាន់ឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិនប្រចាំទីក្រុងហ្សាការតា»។
បញ្ហារបស់ចិន
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយជាមួយប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងទីក្រុងហ្សាការតាកាលពីពាក់កណ្ដាលខែធ្នូឆ្នាំមុន អនុប្រធានផ្នែកសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយនៃក្រសួងការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ី អ្នកស្រី Indah Nuria Savitri បាននិយាយថា៖ «ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីមានក្ដីបារម្ភអំពីជាតិសាសន៍ Uighur ប៉ុន្តែយើងផ្ដល់អាទិភាពទៅលើយន្តការនៃការពិគ្រោះយោបល់ និងពិភាក្សាគ្នាជាលក្ខណៈទ្វេភាគីជាមួយនឹងប្រទេសចិន។ ចិនមានយន្តការផ្ទៃក្នុង ហើយយើងគោរពយន្តការរបស់គេ»។
អ្នកស្រី Indah Nuria បានសង្កត់ធ្ងន់ថា ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីជឿថា ប្រទេសចិនមានសមត្ថភាពដោះស្រាយបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន។
ក្រសួងការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ីបានបញ្ជាក់ថា ខ្លួនមិនជំទាស់ ហើយក៏មិនទទួលស្គាល់ផងដែរនូវការអះអាងដែលថាមានជំរំឃុំឃាំងដែលដាក់ឃុំជាតិសាសន៍ Uighur និងអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមផ្សេងទៀតនោះ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «យើងត្រូវតែគោរពដំណោះស្រាយផ្ទៃក្នុងនៃប្រទេសមួយ ហើយចិនបានធ្វើបែបនេះរួចហើយ។ យើងគ្រាន់តែរង់ចាំមើលស្ថានការណ៍វិវត្តន៍ទៅមុខតែប៉ុណ្ណោះ»។
ឯកសារសម្ងាត់
ឯកសារជាច្រើន ដែលសហព័ន្ធអន្តរជាតិនៃអ្នកសារព័ត៌មានស៊ើបអង្កេតទទួលបាន និងបានផ្សព្វផ្សាយ បានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវគម្រោង និងយុទ្ធសាស្ត្រនៅពីក្រោយយុទ្ធនាការដ៏តឹងតែង ប្រឆាំងនឹងជាតិសាសន៍ Uighur ជាតិសាសន៍ Kazakh និងក្រុមជាតិសាសន៍ភាគតិចកាន់សាសនាឥស្លាមផ្សេងទៀតនៅក្នុងខេត្ត Xinjiang។
ឯកសារផ្ទៃក្នុងដែលបានបែកធ្លាយទាំងនេះ និងឯកសារទំនាក់ទំនងផ្សេងទៀត ត្រូវបានទទួលបាន និងផ្សព្វផ្សាយកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំមុន។ ការផ្សព្វផ្សាយនេះបានធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីមានការបែកធ្លាយឯកសារផ្ទៃក្នុងកម្រាស់ ៤០០ ទំព័រ ដែលកាសែត The New York Times បានទទួល។
កាលពីថ្ងៃទី ២៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំមុន លោក Geng Shuang អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន បានបដិសេធថា មិនមានការបែកធ្លាយឯកសារនោះទេ ដោយលោកបាននិយាយថា បញ្ហាជុំវិញជាតិសាសន៍ Uighur កាន់សាសនាឥស្លាម គឺជាកិច្ចការផ្ទៃក្នុងសុទ្ធសាធរបស់ប្រទេសចិន៕
ប្រែសម្រួលដោយ នៀម ឆេង