ក្រុមស្ថាបនិកនៃបណ្តាញសង្គម«ខ្មែរដើម្បីខ្មែរ»កាលថ្ងៃអាទិត្យនេះ បានប្រកាសជាផ្លូវការពីការបង្កើតគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន ក្នុងគោលបំណងផ្លាស់ប្តូរបែបផែននៃការដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាដែលញាំញីដោយអំពើពុករលួយ និងអយុត្តិធម៌សង្គម។
អ្នកបង្កើតបណ្តាញសង្គម«ខ្មែរដើម្បីខ្មែរ»បានហៅការបង្កើតគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាននេះថា ជាចលនាថ្មីមួយក្នុងការកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារប្រទេសក្រីក្រមួយនេះ បានហែលឆ្លងបញ្ហាប្រឈមជាច្រើនក្នុងការកសាងលទិ្ធប្រជាធិបតេយ្យ។ ពួកគេថ្លែងថា អ្នកនយោបាយខ្មែរនៅតែមានចរិតនិយមអំណាចប្រមូលផ្តុំទាំងក្នុងការដឹកនាំរដ្ឋ ក៏ដូចជាការដឹកនាំគណបក្សនយោបាយ។
បញ្ហានេះបានអូសបន្លាយយូរឆ្នាំមកហើយ ពោលគឺគិតចាប់តាំងពីប្រទេសកម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខានៅក្នុងទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង កាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែតុលាឆ្នាំ១៩៩១ ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងបញ្ចប់ជម្លោះនយោបាយក្នុងស្រុកដ៏រ៉ាំរ៉ៃនោះ។
លោក សាម អ៊ីន សមាជិកស្ថាបនិកបណ្តាញសង្គម«ខ្មែរដើម្បីខ្មែរ»មានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវតែទទួលបានរបៀបគ្រប់គ្រងដឹកនាំនយោបាយមួយថ្មី ដែលមានការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងការសម្រេចចិត្ត ជ្រើសរើសមេដឹកនាំរបស់ពួកគេផ្ទាល់ពីថ្នាក់ឃុំ ថ្នាក់ស្រុក ថ្នាក់ខេត្តរហូតដល់ថ្នាក់ជាតិ ដោយមិនផ្តេកផ្តួលទៅលើតែការសម្រេចរបស់មេគណបក្សនយោបាយ។
លោកបញ្ជាក់ថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនឹងទទួលបានវប្បធម៌នយោបាយថ្មីគឺវប្បធម៌គោរពគ្នាទៅវិញមកក្នុងការប្រកួតប្រជែងផ្នែកនយោបាយ។ លោកបានពន្យល់អំពីវប្បធម៌នយោបាយផ្សេងគ្នារវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង ហើយនឹងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាននេះ។ លោកនិយាយថា៖
«គាត់មានវប្បធម៌នយោបាយពីរធំៗ ទីមួយគឺវប្បធម៌នយោបាយមាក់ងាយ ប្រមាថ ហើយនិងលាបពណ៌។ ម្ខាងទៀតគឺគាត់សម្លាប់ សម្លុត ហើយគំរាម។ អញ្ចឹងយើងចង់បង្កើតវប្បធម៌នយោបាយមួយថ្មី គឺវប្បធម៌នយោបាយនៃក្តីសង្ឃឹម នៃក្តីស្រឡាញ់ នៃការគោរពគ្នា នៃការអត់ឱន ដើម្បីបន្សាបអានយោបាយអាក្រក់ៗរបស់ពួកគាត់នោះចេញ»។
លោកសាម អ៊ីន អតីតនាយកប្រតិបត្តិ«អង្គការជីវិតថ្លៃថ្នូរ»មានប្រសាសន៍បន្ថែមថា គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាននេះនឹងបណ្តុះអ្នកដឹកនាំឲ្យមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យ ដោយផ្អែកទៅលើសមត្ថភាពជាជាងការយកចិត្តយកថ្លើមមេគណបក្សដើម្បីបានតំណែង បុណ្យសក្តិ ដូចអ្វីដែលបានកើតមានក្នុងប្រព័ន្ធនយោបាយកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ។
«ដោយឡែករបៀបធ្វើនយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានគឺយើងបណ្តុះអ្នកដឹកនាំជាច្រើន នៅតាមមូលដ្ឋានភូមិ ឃុំ ស្រុក ខេត្ត ដើម្បីឲ្យពួកគាត់យល់ ក្លាយខ្លួនជាអ្នកដឹកនាំល្អ។ គាត់យល់ដឹងពីបញ្ហាប្រឈមក្នុងមូលដ្ឋាន។ គាត់ចេះអនុវត្តផែនការក្នុងមូលដ្ឋាន និងគាត់ចេះអនុវត្តផែនការទាំងនោះដើម្បីបម្រើប្រជាពលរដ្ឋផ្ទាល់ មិនបាច់ឲ្យគាត់យកចិត្តពីអ្នកខាងលើទេ ព្រោះគាត់ត្រូវមាន អាគេហៅថា សីលធម៌ល្អ។ គាត់ត្រូវមានសមត្ថភាពដើម្បីរួមចំណែកបម្រើប្រជាពលរដ្ឋផ្ទាល់»។
ឯកសារគោលអំពីលក្ខខណ្ឌនៃការបង្កើតគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាននេះ មានការរៀបរាប់បង្ហាញអំពីគោលនយោបាយសង្ខេបស្តីពីការអភិវឌ្ឍឃុំ និងសង្កាត់។ ចំណុចសំខាន់ៗនៅក្នុងគោលនយោបាយទាំង១១ចំណុចនេះ រួមមានគោលនយោបាយដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋទទួលបានទុន ទឹក ទីផ្សារ និងជំនាញបច្ចេកទេសកសិកម្ម គោលនយោបាយទាក់ទងនឹងសេវាសុខាភិបាលរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសុខភាពឃុំ សង្កាត់ និងគោលនយោបាយគាំទ្រចាស់ជរា ជនពិការ និងជនងាយរងគ្រោះតាមមូលដ្ឋាន។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកនាំពាក្យនៃគណបក្សធំៗពីរបានសម្តែងការគាំទ្រចំពោះការបង្កើតគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន ដែលទំនងជាមិនមែនជាការគំរាមកំហែងដល់ការទាក់ទាញអ្នកបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សធំៗទាំងពីរនេះទេ។
លោកសុខ ឦសាន្ត អ្នកនាំពាក្យនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ប្រាប់វីអូអេថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាស្វាគមន៍ចំពោះគូប្រជែងថ្មី ហើយលោកក៏បានច្រានចោលការរិះគន់ទាំងអម្បាលមាណរបស់អ្នកបង្កើតគណបក្សថ្មីថ្មោងនេះដែរ។
«ទោះបីសមាសភាពយ៉ាងណាក៏ដោយ ហើយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកាន់តែមាន គេហៅថា ក្តីរីករាយនឹងធ្វើការប្រកួតប្រជែងជាមួយអ្នកខ្លាំង ដើម្បីឲ្យជ័យជម្នះហ្នឹងមានអត្ថន័យ។ បើយើងប្រកួតជាមួយអ្នកខ្សោយ ដល់ឈ្នះទៅ វាដូចជាមិនសូវមានន័យទេ»។
រីឯលោក យ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិ អ្នកនាំពាក្យនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានសម្តែងការស្វាគមន៍ផងដែរចំពោះការចាប់បដិសន្ធិនៃគណបក្សថ្មីនេះ តែលោកមានការងឿងឆ្ងល់អំពីការបង្កើតគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានដែលពុំធ្លាប់មានពីមុនមកនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ កន្លងមក។ លោកនិយាយថា គណបក្សថ្មីនេះនឹងមិនប៉ះពាល់ដល់ការគាំទ្ររបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនោះទេ។
«យើងអត់គិតដូច្នោះទេ។ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិយើងយល់ថា នេះជាសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ យើងគោរពក្នុងការបង្កើតគណបក្សនយោបាយ។ ក៏ប៉ុន្តែជាការកត់សម្គាល់ រាល់ពេលជិតមានការបោះឆ្នោត តែងតែមានការបង្កើតគណបក្ស។ ដល់ពេលបោះឆ្នោតហើយ គណបក្សមួយចំនួនធំគឺនាំគ្នាដេកតែម្តង គ្មានសកម្មភាពទាំងអស់។ យើងចេះតែឆ្ងល់ តើហេតុអ្វីក៏មានសកម្មភាពតែពេលបោះឆ្នោត? ហើយក្រោយបោះឆ្នោតគ្មានសកម្មភាព?»
ដោយឡែក លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែននៅថ្ងៃច័ន្ទនេះ បានប្រកាសសារជាថី្មទៀតថា លោកមិនស្ថិតនៅពីក្រោយខ្នងការបង្កើតគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាននេះទេ។
«រួចឥឡូវឃើញគេបង្កើតគណបក្ស។ គណបក្សណាក៏ហ៊ុន សែនបង្កើតដែរ! ឥឡូវនេះ វាទៅជាឆ្កួតអស់អញ្ចឹងទៅ! អាគណបក្សគេបង្កើតពីម្សិល គេថា ហ៊ុន សែនបង្កើតដែរ»។
កាលពីថ្ងៃអាទិត្យម្សិលមិញនេះ សមាជិក និងអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសលោក យ៉េង វីរៈ ជាប្រធានគណបក្ស លោក សាម ស៊ុនឌឿន អតីតអ្នកតំណាងរាស្រ្តជាអនុប្រធាន ចំណែកឯលោក សាម អ៊ីន ជាអគ្គលេខាគណបក្ស។ ពួកគេក៏បានជ្រើសរើសតំណាងយុវជនគណបក្ស និងអ្នកតំណាងគណបក្សមកពីឃុំចំនួន១០ ក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺ កំពត តាកែវ និងរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីស្វែងរកសមាជិកឲ្យបានយ៉ាងហោចណាស់៤.០០០នាក់ សម្រាប់ការចុះបញ្ជីគណបក្សជាផ្លូវការនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ។
លោក យ៉េង វីរៈ ធ្លាប់ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសឲ្យជាប់ក្នុងពន្ធនាគារកាលពីខែធ្នូឆ្នាំ២០០៥ ក្នុងសំណុំរឿងបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បន្ទាប់ពីរាជរដ្ឋាភិបាលបានចុះសន្ធិសញ្ញាបន្ថែមលើបញ្ហាព្រំដែនជាមួយប្រទេសវៀតណាមនាឆ្នាំនោះ។ ក្រោយពីការដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពវិញ តាមរយៈការសម្រេចឲ្យនៅក្រៅឃុំ លោក យ៉េង វីរៈ រក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់មិននិយាយរិះគន់រដ្ឋាភិបាលនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះទេ៕