ភ្នំពេញ —
មួយថ្ងៃមុនការបោះឆ្នោតមកដល់ គណបក្សប្រឆាំងនិងសង្គមស៊ីវិលបានរកឃើញភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើនបន្ថែមទៀត ដូចជាចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតដែលមានឈ្មោះស្ទួន ឈ្មោះខ្មោច និងភាពងាយលុបជ្រះនៃទឹកខ្មៅជ្រលក់ដៃសម្រាប់បោះឆ្នោតជាដើម។ ភាពមិនប្រក្រតីជាបន្តបន្ទាប់ទាំងនេះអាចនឹងនាំឱ្យការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃស្អែកនេះមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ បានរកឃើញថា យ៉ាងតិចណាស់មាន៥០ភាគរយនៃលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់អ្នកបោះឆ្នោតដែលចេញដោយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន មានភាពមិនប្រក្រតី ហើយយ៉ាងហោចណាស់អ្នកបោះឆ្នោត៣០០០០នាក់មានឈ្មោះជាន់គ្នានៅរាជធានីភ្នំពេញ។
ការបង្ហាញនេះធ្វើឡើងនៅក្នុងសន្និសីទកាសែតរបស់ខ្លួនមួយនៅថ្ងៃសៅរ៍នេះ ស្របពេលដែលអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានរកឃើញថា ទឹកខ្មៅជ្រលក់ដៃសម្រាប់បោះឆ្នោតអាចលុបជ្រះក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី។
លិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណដែលមានភាពមិនប្រក្រតីភាគច្រើនកើតឡើងនៅតាមខេត្តក្រុងសំខាន់ៗ ដូចជានៅរាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តតាកែវ និងខេត្តកណ្តាលជាដើម។ លិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណមិនប្រក្រតីទាំងនោះរួមមាន ការគ្មានរូបថត គ្មានត្រា គ្មានការផ្តិតមេដៃ និងអវត្តមានសាក្សី។
គណបក្សនេះក៏បានរកឃើញអ្នកបោះឆ្នោតជាច្រើន ដែលមានឈ្មោះស្ទួនឬឈ្មោះជាន់គ្នា ភាគច្រើននៅខេត្តក្រុងដែលមានអាសនៈច្រើននិងមានភាពប្រកួតប្រជែងខ្ពស់។
ជាងនេះទៀត គណបក្សនេះក៏បានរកឃើញភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើនទៀត ដូចជាឈ្មោះខ្មោច ការលុបឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតជាងមួយលាននាក់ដោយមិនត្រឹមត្រូវ ការរើសអើសចែកបណ្ណព័ត៌មាន ការប្រមូលអត្តសញ្ញាណបណ្ណទុកពីសំណាក់ប្រធានភូមិ ឃុំ ការរំខាននិងការគំរាមកំហែងមកលើគណបក្សប្រឆាំងជាដើម។
លោកកឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិថ្លែងថា គណបក្សរបស់លោកនឹងធ្វើការវាយតម្លៃពីភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃស្អែកនេះ មុននឹងបញ្ជាក់ពីជំហរថា នឹងត្រូវទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោតឬយ៉ាងណា។
លោកនិយាយថា៖ «វិធានការរបស់យើងមានតែឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ជួយមើលនៅក្នុងការិយាល័យនីមួយៗ បើមានមនុស្សចម្លែក ដែលមិនមែននៅក្នុងភូមិហ្នឹង មកបោះឆ្នោតជំនួសអ្នកដទៃ សូមឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនិងអ្នកអង្កេតការណ៍យើងតវ៉ាភ្លាម។ យើងនឹងពិចារណានូវអ្វីដែលកើតហេតុនៅថ្ងៃស្អែក ហើយអ្វីដែលយើងអាចទទួលយកបាន ឬមិនបាន។ យើងនឹងប្រតិកម្មតបភ្លាមៗ ក្រោយពីប្រកាសលទ្ធផលបោះឆ្នោត»។
នៅថ្ងៃជាមួយគ្នានេះ អង្គការសង្គមស៊ីវិលរួមមានសមាគមអាដហុក និងអង្គការខុមហ្វ្រែលជាដើម បានធ្វើសន្និសីទកាសែតរួមគ្នាមួយដើម្បីបង្ហាញរបកគំហើញរបស់ខ្លួនថា ទឹកថ្នាំខ្មៅរបស់គ.ជ.ប.អាចលាងជ្រះវិញបានដោយងាយក្នុងរយៈខ្លី។ បញ្ហានេះនាំឱ្យមានការបារម្ភអំពើលទ្ធភាពលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតពីអ្នកដែលមានឈ្មោះស្ទួនមួយចំនួនតាមរយៈការបោះឆ្នោតជាច្រើនដង។
អង្គការទាំងនេះបានផ្តល់អនុសាសន៍ថា គ.ជ.ប.គួរតម្គល់ឯកសារពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតជាសាធារណៈសម្រាប់ការផ្ទៀងផ្ទាត់ក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត។ ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃស្អែកទី២៨ ខែកក្កដា និងមានគណបក្សនយោបាយចំនួន៨ចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ដ្រនៅអាណត្តិទី៥នេះ។
ក្នុងសន្និសីទឆ្លើយតបនៅថ្ងៃដដែលនេះ លោកអ៊ឹម សួស្តី ប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បានថ្លែងការពារថា ទឹកខ្មៅនេះមិនអាចលុបជ្រះបានទាំងស្រុងទេ។
លោកប្រកាសថា៖ «អង្គការខុមហ្វ្រែលបានខិតខំណាស់ ដោយបានជ្រលូកក្នុងកែវពីរបី ប៉ុន្តែជ្រលក់ហ្នឹងមិនបានទាំងស្រុងទេគឺវានៅសល់ចុងក្រចក ហើយសម្រាប់អ្នកប៉ុនប៉ងធ្វើដូច្នេះក៏សូមចាប់ឱ្យបាន ពីព្រោះអ្នកទាំងអស់នេះគឺមានបំណងបំផ្លាញការបោះឆ្នោត»។
លោកអ៊ឹម សួស្តីក៏បានទទួលស្គាល់អំពីការរកឃើញឈ្មោះស្ទួនដែរ ប៉ុន្តែលោកថ្លែងថា គ.ជ.ប.បានព្យាយាមលុបចោលឈ្មោះស្ទួនទាំងនោះម្តងរួមមកហើយនៅឆ្នាំ២០១២ ហើយអ្នកមានឈ្មោះស្ទួនដែលព្យាយាមបោះឆ្នោតលើសពីម្តងឡើងទៅនឹងត្រូវប្រឈមមុខនឹងផ្លូវច្បាប់៕
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ បានរកឃើញថា យ៉ាងតិចណាស់មាន៥០ភាគរយនៃលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់អ្នកបោះឆ្នោតដែលចេញដោយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន មានភាពមិនប្រក្រតី ហើយយ៉ាងហោចណាស់អ្នកបោះឆ្នោត៣០០០០នាក់មានឈ្មោះជាន់គ្នានៅរាជធានីភ្នំពេញ។
ការបង្ហាញនេះធ្វើឡើងនៅក្នុងសន្និសីទកាសែតរបស់ខ្លួនមួយនៅថ្ងៃសៅរ៍នេះ ស្របពេលដែលអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានរកឃើញថា ទឹកខ្មៅជ្រលក់ដៃសម្រាប់បោះឆ្នោតអាចលុបជ្រះក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី។
លិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណដែលមានភាពមិនប្រក្រតីភាគច្រើនកើតឡើងនៅតាមខេត្តក្រុងសំខាន់ៗ ដូចជានៅរាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តតាកែវ និងខេត្តកណ្តាលជាដើម។ លិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណមិនប្រក្រតីទាំងនោះរួមមាន ការគ្មានរូបថត គ្មានត្រា គ្មានការផ្តិតមេដៃ និងអវត្តមានសាក្សី។
គណបក្សនេះក៏បានរកឃើញអ្នកបោះឆ្នោតជាច្រើន ដែលមានឈ្មោះស្ទួនឬឈ្មោះជាន់គ្នា ភាគច្រើននៅខេត្តក្រុងដែលមានអាសនៈច្រើននិងមានភាពប្រកួតប្រជែងខ្ពស់។
ជាងនេះទៀត គណបក្សនេះក៏បានរកឃើញភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើនទៀត ដូចជាឈ្មោះខ្មោច ការលុបឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតជាងមួយលាននាក់ដោយមិនត្រឹមត្រូវ ការរើសអើសចែកបណ្ណព័ត៌មាន ការប្រមូលអត្តសញ្ញាណបណ្ណទុកពីសំណាក់ប្រធានភូមិ ឃុំ ការរំខាននិងការគំរាមកំហែងមកលើគណបក្សប្រឆាំងជាដើម។
លោកកឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិថ្លែងថា គណបក្សរបស់លោកនឹងធ្វើការវាយតម្លៃពីភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃស្អែកនេះ មុននឹងបញ្ជាក់ពីជំហរថា នឹងត្រូវទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោតឬយ៉ាងណា។
លោកនិយាយថា៖ «វិធានការរបស់យើងមានតែឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ជួយមើលនៅក្នុងការិយាល័យនីមួយៗ បើមានមនុស្សចម្លែក ដែលមិនមែននៅក្នុងភូមិហ្នឹង មកបោះឆ្នោតជំនួសអ្នកដទៃ សូមឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនិងអ្នកអង្កេតការណ៍យើងតវ៉ាភ្លាម។ យើងនឹងពិចារណានូវអ្វីដែលកើតហេតុនៅថ្ងៃស្អែក ហើយអ្វីដែលយើងអាចទទួលយកបាន ឬមិនបាន។ យើងនឹងប្រតិកម្មតបភ្លាមៗ ក្រោយពីប្រកាសលទ្ធផលបោះឆ្នោត»។
នៅថ្ងៃជាមួយគ្នានេះ អង្គការសង្គមស៊ីវិលរួមមានសមាគមអាដហុក និងអង្គការខុមហ្វ្រែលជាដើម បានធ្វើសន្និសីទកាសែតរួមគ្នាមួយដើម្បីបង្ហាញរបកគំហើញរបស់ខ្លួនថា ទឹកថ្នាំខ្មៅរបស់គ.ជ.ប.អាចលាងជ្រះវិញបានដោយងាយក្នុងរយៈខ្លី។ បញ្ហានេះនាំឱ្យមានការបារម្ភអំពើលទ្ធភាពលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតពីអ្នកដែលមានឈ្មោះស្ទួនមួយចំនួនតាមរយៈការបោះឆ្នោតជាច្រើនដង។
អង្គការទាំងនេះបានផ្តល់អនុសាសន៍ថា គ.ជ.ប.គួរតម្គល់ឯកសារពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតជាសាធារណៈសម្រាប់ការផ្ទៀងផ្ទាត់ក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត។ ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃស្អែកទី២៨ ខែកក្កដា និងមានគណបក្សនយោបាយចំនួន៨ចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ដ្រនៅអាណត្តិទី៥នេះ។
ក្នុងសន្និសីទឆ្លើយតបនៅថ្ងៃដដែលនេះ លោកអ៊ឹម សួស្តី ប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បានថ្លែងការពារថា ទឹកខ្មៅនេះមិនអាចលុបជ្រះបានទាំងស្រុងទេ។
លោកប្រកាសថា៖ «អង្គការខុមហ្វ្រែលបានខិតខំណាស់ ដោយបានជ្រលូកក្នុងកែវពីរបី ប៉ុន្តែជ្រលក់ហ្នឹងមិនបានទាំងស្រុងទេគឺវានៅសល់ចុងក្រចក ហើយសម្រាប់អ្នកប៉ុនប៉ងធ្វើដូច្នេះក៏សូមចាប់ឱ្យបាន ពីព្រោះអ្នកទាំងអស់នេះគឺមានបំណងបំផ្លាញការបោះឆ្នោត»។
លោកអ៊ឹម សួស្តីក៏បានទទួលស្គាល់អំពីការរកឃើញឈ្មោះស្ទួនដែរ ប៉ុន្តែលោកថ្លែងថា គ.ជ.ប.បានព្យាយាមលុបចោលឈ្មោះស្ទួនទាំងនោះម្តងរួមមកហើយនៅឆ្នាំ២០១២ ហើយអ្នកមានឈ្មោះស្ទួនដែលព្យាយាមបោះឆ្នោតលើសពីម្តងឡើងទៅនឹងត្រូវប្រឈមមុខនឹងផ្លូវច្បាប់៕