ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានទំនាស់ដីធ្លី និងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល បានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយសំណងដីធ្លីឲ្យបានសមរម្យ និងបញ្ឈប់ការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ និងការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សា ឬប្រើប្រព័ន្ធតុលាការមកគាបសង្កត់អ្នកមានជម្លោះដីធ្លី។
ពួកគេលើកឡើងបែបនេះនៅក្នុងវេទិកាអនឡាញមួយ ដើម្បីអបអរ«ទិវាលំនៅដ្ឋានពិភពលោកឆ្នាំ២០២១ លើកទី៣៦» ដែលធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១។
នៅក្នុងវេទិកានោះ ពួកគេបានទទូចទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឲ្យបញ្ឈប់ការបណ្តេញចេញ ដោយបង្ខំក្នុងទំនាស់ដីធ្លី បញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់ហិង្សា ឬការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការមកគាបសង្កត់ប្រជាពលរដ្ឋ។ អ្នកមានជម្លោះដីធ្លីអះអាងថា ពួកគេចង់បានដំណោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លី និងលំនៅដ្ឋានឲ្យបានសមរម្យ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន គោរពសិទ្ធិរស់នៅប្រកបដោយសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ ហើយត្រូវតែមានការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម។
វេទិកាអនឡាញនេះ មានការចូលរួមពីអង្គការចំនួន៤ រួមមានអង្គការលីកាដូ អង្គការសមធម៌កម្ពុជា អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ស្រ្តីក្រីក្រក្នុងទីក្រុង និងសមាគមធាងត្នោត។
លោក អំ សំអាត នាយករងទទួលបន្ទុកផ្នែកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូបានប្រាប់វីអូអេថា គោលបំណងក្នុងការប្រារព្ធពិធីនេះ គឺដើម្បីរំឭកដល់បណ្តាអង្គការសហប្រជាជាតិ គិតគូរឡើងវិញពីសិទ្ធិមានលំនៅដ្ឋានសមរម្យ និងស្នើទៅរដ្ឋាភិបាល ឲ្យបញ្ឈប់ការបណ្តេញប្រជាពលរដ្ឋចេញពីលំនៅដ្ឋាន និងត្រូវគិតគូរបានដិតដល់អំពីការដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លី និងសិទ្ធិលំនៅដ្ឋាននេះឲ្យបានសមរម្យ។
លោកថ្លែងថា៖«សំណូមពរទៅអាជ្ញាធរនិងរដ្ឋាភិបាល គឺទី១សូមបញ្ឈប់ការបណ្តេញដោយបង្ខំ ទី២សូមឲ្យមានការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការអភិវឌ្ឍ គឺការចូលរួមក្នុងការរកដំណោះស្រាយសម្រាប់ពួកគាត់ ដែលរងផលប៉ះពាល់ហ្នឹង ទី៣ ពន្លឿននីតិវិធីក្នុងការដោះស្រាយសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ ហើយទី៤ បានន័យថា ត្រូវបញ្ឈប់នូវការប្រើប្រាស់រាល់អំពើហិង្សា ដែលកើតឡើងសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារការអភិវឌ្ឍហ្នឹង»។
លោក អំ សំអាត បានបញ្ជាក់ថា ការអភិវឌ្ឍកន្លងមកគឺប្រជាពលរដ្ឋមិនបានចូលរួមក្នុងការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធនិងអ្នកអភិវឌ្ឍន៍គម្រោង ទើបបណ្តាលឲ្យមានការតវ៉ា ទាមទារឬអំពើហិង្សាកើតឡើង។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលនិងអាជ្ញាធរត្រូវតែពិគ្រោះយោបល់ជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ជាមុន ហើយស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ជាជាងការប្រើប្រាស់ការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ប្រទេសដែលកំពុងអភិវឌ្ឍគឺត្រូវការចាំបាច់ក្នុងការអភិវឌ្ឍ ប៉ុន្តែការអភិវឌ្ឍធ្វើម៉េចគឺសូមប្រកបដោយបរិយាប័ន្ន និងចីរភាព។ បរិយាប័ន្ន បានន័យថាការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋអំពីផលប៉ះពាល់ អ៊ីចឹងរដ្ឋាភិបាលឬអាជ្ញាធរត្រូវតែមានការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ជាមុន ហើយនិងស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ជាជាងការប្រើប្រាស់ការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ ឬក៏ការរំលោភបំពាន ឬក៏ការគំរាមកំហែងទៅលើសិទ្ធិកាន់កម្មរបស់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ។ អ៊ីចឹងបានគេហៅថាការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយតម្លាភាព បរិយាប័ន្ន និងចីរភាព»។
រូបឯកសារ៖ លោក អំ សំអាត ប្រធានការិយាល័យបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានក្រោយបញ្ចប់សវនាការជំនុំជម្រះសំណុំរឿងឃាតកម្មលើលោក កែម ឡី នាថ្ងៃទី១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៧។ (កាន់ វិច្ឆិកា/VOA Khmer)
ប្រជាពលរដ្ឋដែលជាតំណាងសហគមន៍ដីធ្លីដែលមានជម្លោះ ក៏បានលើកឡើងអំពីការបណ្តេញដោយបង្ខំនៅក្នុងវេទិកានោះ។
អ្នកស្រី អ៊ុំ សុភី តំណាងសហគមន៍ឡពាង ក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនមួយបានប្រើគ្រឿងចក្រឈូសឆាយ វាយកម្ទេចផ្ទះរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ប្រមាណ១៤ខ្នងផ្ទះ ក្នុងសហគមន៍របស់អ្នកស្រី អស់រយៈពេលប្រមាណ២០ឆ្នាំ ដែលមកដល់ពេលនេះ មិនទទួលបានភាពយុត្តិធម៌ និងសំណងអ្វីនោះទេ។ អ្នកស្រីស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលពន្លឿននីតិវីធីក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាទំនាស់ដីធ្លីនេះឲ្យបានឆាប់ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋអាចរស់នៅបានសមរម្យ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «យើងជាម្ចាស់ដី យើងជាម្ចាស់ផ្ទះ ត្រូវក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយបំផ្លាញ តើយើងឈឺចាប់ប៉ុនណា? ពួកខ្ញុំអត់អាចបំភ្លេចបានទេ ក្រុមហ៊ុនគាត់ក៏ជាខ្មែរ ហេតុអ្វីមិនព្រមដោះស្រាយឲ្យពួកខ្ញុំ ពួកខ្ញុំក៏ជាមនុស្ស សូម្បីតែសត្វក៏ត្រូវការជម្រកដែរ។ តែចំណែកឯពួកខ្ញុំជាមនុស្ស ខ្វះទាំងជម្រក ខ្វះទាំងដី សួរថាជីវភាពពួកខ្ញុំរាល់ថ្ងៃមានអ្វីប្រសើរឡើង? អត់មានទេ[គឺ]មានតែក្រីក្រទៅៗ។ ផ្ទះសម្បែងក៏អត់ ដីធ្លីក៏គេមិនព្រមដោះស្រាយឲ្យ ការងារក៏បាត់បង់»។
អ្នកស្រីបន្តថា៖«វាអយុត្តិធម៌ណាស់សម្រាប់ពួកខ្ញុំ សួរថាតើរដ្ឋាភិបាលរាល់ថ្ងៃ មានដែលគិតពីអារម្មណ៍ពលរដ្ឋខ្លួនឯងរាល់ថ្ងៃទេ? តើគាត់មានយល់ថាពលរដ្ឋខ្លួនឯងមានការអី [ឬ]ចង់បានអី? ពួកខ្ញុំជាពលរដ្ឋ ពួកខ្ញុំអត់ចង់ក្លាយជាមន្ត្រីរាជការ ឧកញ៉ាអីទេ ពួកខ្ញុំគ្រាន់តែចង់បានរស់នៅសមរម្យ មានផ្ទះសម្បែងរស់នៅដូចគេ ដូចឯងគឺពួកខ្ញុំអស់ចិត្តហើយ ហើយពួកខ្ញុំអត់លោភលន់ អត់ចង់បានរបស់គេទេ ដីរបស់ខ្ញុំប៉ុន្មាន គឺឲ្យខ្ញុំប៉ុណ្នឹងចុះ ខ្ញុំអត់ទាមទារលើសទេ»។
ជម្លោះដីធ្លីនៅភូមិឡពាង ឃុំតាជេស ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង បានកើតឡើងអស់រយៈពេលប្រមាណ២០ឆ្នាំមកហើយរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងក្រុមហ៊ុនខេឌីស៊ីរបស់លោកស្រី ជា ខេង ភរិយារបស់លោក ស៊ុយ សែម រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល។
ចំណែកអ្នកស្រី ស៊ីន ស៊ីនួន តំណាងសហគមន៍៩២ ក្នុងសង្កាត់គោកឃ្លាង ខណ្ឌសែនសុខ រាជធានីភ្នំពេញ បានលើកឡើងក្នុងវេទិកានេះដែរថាសហគមន៍៩២ និងសហគមន៍កសិករ មានផ្ទះជាង៤០០ខ្នងត្រូវរងប៉ះពាល់ទាំងស្រុងពីការអភិវឌ្ឍរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការពង្រីងផ្លូវប្រមាណ៣០ម៉ែត្រ ហើយមកដល់ពេលនេះអាជ្ញាធរមិនទាន់ផ្តល់ចម្លើយជាក់លាក់ណាមួយនៅឡើយទេ។ អ្នកស្រីស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលនិងអាជ្ញាធរបញ្ជាក់អំពីគម្រោងមួយនេះឲ្យបានច្បាស់ ដោយត្រូវគិតគូរពីប្រយោជន៍របស់សហគមន៍ដែលរងផលប៉ះពាល់នេះ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «សំណូមពរទៅរាជរដ្ឋាភិបាលយ៉ាងទទូចរបស់ខ្ញុំតែម្តង ខ្ញុំឈ្មោះ ស៊ីនួន សុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលគិតឡើងវិញនូវការអភិវឌ្ឍរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល សូមឲ្យកាត់បន្ថយបើគិតពីប្រយោជន៍សហគមន៍ដែលរងផលប៉ះពាល់ភាគច្រើនជាងបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈ សូមឲ្យមានការអភិវឌ្ឍនៅកន្លែង ហើយឲ្យសហគមន៍ទាំងមូលទទួលបានបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីស្របច្បាប់ក្នុងការរស់នៅដោយពេញលេញ កុំឲ្យរស់នៅដោយមានការភ័យខ្លាចបន្តទៅទៀត»។
កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែតុលា អង្គការលីកាដូបានឲ្យដឹងនៅលើគេហទំព័ររបស់ខ្លួនថា ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំចុងក្រោយ អំឡុងពេលរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ ការរំលោភយកដីធ្លីនៅក្នុងប្រទេសមិនមានសញ្ញាថមថយនោះទេ ហើយប្រជាពលរដ្ឋជាង៥ពាន់គ្រួសារទទួលរងផលប៉ះពាល់។ លើសពីនេះ ការចាប់ខ្លួននិងឃុំខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារនៃសមាជិកសហគមន៍និងសកម្មជនដីធ្លី កាន់តែកើនឡើង។ បើតាមអង្គការលីកាដូ គិតត្រឹមខែតុលានេះ សមាជិកសហគមន៍និងសកម្មជនដីធ្លីយ៉ាងតិច២១នាក់ត្រូវបានឃាត់ខ្លួន ហើយក្នុងនោះ១០នាក់កំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារនៅឡើយ។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន បានប្រាប់វីអូអេថា រាល់ការអភិវឌ្ឍកន្លែងណាមួយ តែងតែមានការចរចាគ្នានៅកន្លែង ប៉ុន្តែដោយសារតែការចរចានោះមិនមានការយល់ស្របគ្នា ដូច្នេះប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញ ហើយមិនពេញចិត្តរឿងសំណង គួរតែទៅប្តឹងទៅតុលាការឲ្យជួយដោះស្រាយ។
លោកថ្លែងថា៖«គាត់ទៅតុលាការទៅ គាត់និយាយអំពីពាក្យហ្នឹងទៅតុលាការប្រាប់ឲ្យតុលាការស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនគាត់ក្នុងការបណ្តេញចេញ។ ហើយយើងមានច្បាប់មួយដែលខ្ញុំមិនហ៊ានលូកលាន់នៅក្នុងសាច់រឿងហ្នឹង។ មានច្បាប់មួយទៀត គេថានៅពេលដែលផលប្រយោជន៍សាធារណៈ វាធំជាងផលប្រយោជន៍ឯកជន ដូច្នេះគេអនុវត្តយកផលប្រយោជន៍សាធារណៈទៅជាអាទិភាពហើយ»។
គួរបញ្ជាក់ថាកាលពីពាក់កណ្តាលខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ ប្រជាពលរដ្ឋ៩នាក់រស់នៅក្នុងស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល ដែលតវ៉ារឿងដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនព្រលានយន្តហោះOCICរបស់ឧកញ៉ា ពង់ ឃាវសែ ត្រូវបានតុលាការចោទប្រកាន់ពីបទ«ហិង្សាមានស្ថានទម្ងន់ទោស ប្រឆាំងរាជការសាធារណៈមានស្ថានទម្ងន់ទោស និងញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ»ហើយឃុំខ្លួនពួកគេបណ្តោះអាសន្ន។ ប៉ុន្តែក្រោយមក ក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេបានធ្វើកិច្ចសន្យាជាមួយអាជ្ញាធរថាឈប់តវ៉ាតទៅទៀត ជាថ្នូរនឹងការដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ៕