ភ្នំពេញ —
កម្មវិធីវាស់វែងដីនៃយុវជនស្ម័គ្រចិត្តរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលត្រូវគេមើលឃើញថា ត្រូវបង្កើតឡើងក្នុងគោលដៅនយោបាយសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនោះ បានផ្អាកសកម្មភាពរបស់ខ្លួនទៅវិញក្នុងពេលនេះ ក្រោយពីដំណើរការអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំរួចមក។
ជាលទ្ធផល ក្រុមយុវជនស្ម័គ្រចិត្តដែលសុទ្ធសឹងជានិសិ្សតមកពីសាកលវិទ្យាល័យផ្សេងៗ បានរងការរិះគន់ផង និងការលើកទឹកចិត្តផង។
ទទួលរងការរិះគន់ ពីព្រោះក្រុមនិស្សិតនេះហាក់ដូចជាមិនមានសមត្ថភាពសម្រេចក្នុងការវាស់វែងដោយខ្លួនឯងនោះទេ។
រីឯការទទួលបានការលើកទឹកចិត្តគឺដោយសារតែក្រុមនិស្សិតទាំងនេះបានរួមចំណែកកាត់បន្ថយនូវជម្លោះដីធ្លីដ៏ចម្រូងចម្រាស់យ៉ាងរ៉ាំរ៉ៃ។
តួយ៉ាង មកត្រឹមដើមឆ្នាំ២០១៣មានយ៉ាងហោចណាស់ពលរដ្ឋ១៧សហគមន៍បានប្តឹងមកអង្គការអាដហុកពាក់ព័ន្ធហ្នឹងការវាស់វែងដីរបស់ក្រុមយុវជន។ នេះបើតាមលោកចាន់ សុវ៉េត អនុប្រធានផ្នែកដីធ្លីរបស់អង្គការនេះ។
លោកប៊ូ ឌី អាយុ៤៥ឆ្នាំ ពលរដ្ឋស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង ថ្លែងថា ក្រុមយុវជនមិនបានវាស់វែងដីដល់ពលរដ្ឋចំនួន១២គ្រួសារក្នុងសហគមន៍របស់លោកទេ ដោយអះអាងថា ព្រោះមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុន។
លោកនិយាយថា៖ «ដោយសារគេថា ដីហ្នឹងប៉ះពាល់ជាមួយក្រុមហ៊ុនហេងហ៊ុយ។ ប៉ុន្តែនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជាយើងនៅរតនគីរី នៅមណ្ឌលគីរីអី ដីដែលប៉ះពាល់ជាមួយក្រុម ហ៊ុនគេវាស់ឱ្យ។ ចំណែកឯនៅកោះកុង គេអត់វាស់ឱ្យទេ។ ពេលក្រុមនិស្សិតចុះទៅវាស់វែងហ្នឹង ពួកយើងខ្ញុំបានទៅសួរដល់ក្រុមនិស្សិតទៀត ក្រុមនិស្សិតថា លុះត្រាតែអាជ្ញាធរដែនដីគេថា អាចវាស់បាន ទើបគេវាស់»។
រីឯពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតនៅស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សត្វ អ្នកស្រីខួច ទេពធីតា អាយុ២៥ឆ្នាំក៏បានអះអាងដែរថា សហគមន៍របស់អ្នកស្រីមានពលរដ្ឋ២៣គ្រួសារម្ចាស់ផ្ទៃដី១៥០ហិចតាមិនទាន់បានទទួលបណ្ណកម្មសិទ្ធិទេ ព្រោះផ្ទៃដីនោះកំពុងមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុន។
គាត់និយាយថា៖ «ចំពោះក្រុមនិស្សិតចុះវាស់វែងហ្នឹង គាត់អត់បានវាស់វែងឱ្យក្រុមពួកខ្ញុំទេ ព្រោះដីពួកខ្ញុំដែលនៅក្នុងក្រវាត់ក្រុមហ៊ុនដែលពាក់ព័ន្ធហ្នឹងក្រុមហ៊ុនមិនទាន់បានវាស់វែងឱ្យទេ»។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១២ បានចេញអនុក្រឹត្យលេខ០១ ស្តីពី«គោលនយោបាយចាស់សកម្មភាពថ្មី» ដោយសម្រេចផ្អាកជាបណ្តោះអាសន្ននូវការផ្តល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ហើយបង្កើតក្រុមយុវជនស្ម័គ្រចិត្តវាស់វែងដីជំនួសឲ្យក្រុមជំនាញរបស់រដ្ឋាភិបាលដើម្បីដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋដែលកំពុងរស់នៅដោយគ្មានឯកសារនិងការអនុញ្ញាតតាមច្បាប់ត្រឹមត្រូវ ដែលស្ថិតក្នុងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដីព្រៃសម្បទានរបស់រដ្ឋ និងប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅលើដីរដ្ឋ។
តាមគោលការណ៍ ក្នុងមួយគ្រួសារមិនអាចទទួលបានការវាស់ដីឱ្យលើសពី៥ហិចតានោះទេ ប្រសិនបើពុំមានការដាំដុះជាក់ស្តែង។ ដីដែលលើសនឹងចែកជូនពលរដ្ឋដែលខ្វះដី ឬទុកបម្រុង។
កម្មវិធីវាស់វែងដីនេះមានពីរដំណាក់កាល ដែលមានយុវជនស្ម័គ្រចិត្តសរុបជាង៤ពាន់នាក់។ ដំណាក់កាលទី១ ពីខែមិថុនាដល់ខែធ្នូឆ្នាំ២០១២ រីឯដំណាក់កាលទី២ ចាប់ពីខែមករាឆ្នាំ២០១៣ ហើយរំពឹងថា នឹងបញ្ចប់នៅក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត។
តាមស្ថិតិក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់នៅខែឧសភាឆ្នាំ២០១៣ ការវាស់វែងដីធ្លី និងចែកបណ្ណដល់ប្រជាពលរដ្ឋរួមមាន៖ តំបន់ប្រកាសវិនិច្ឆ័យចំនួន៣២២ឃុំ ដែលក្នុងនោះ២៤០ឃុំបានកំពុងបិទផ្សាយ វាស់វែងដីបាន៦២ម៉ឺនក្បាលដី និងចែកបណ្ណជូនប្រជាពលរដ្ឋបានជិត២៦ម៉ឺនបណ្ណ។
អង្គការយូមេនរាយវ៉ច (Human Rights Watch)បានចេញរបាយការណ៍ចុងក្រោយរបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមិថុនា ដោយបានចោទប្រកាន់ថា យុទ្ធនាការដែលគាំទ្រដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះគឺខ្វះតម្លាភាពនិងគណនេយ្យភាព(ការទទួលខុសត្រូវ) ដែលអាចធ្វើឱ្យពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារបាត់បង់សិទ្ធិកាន់កាប់ដីរបស់ពួកគេ។
អង្គការ HRW ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងឡុងដ៍ ប្រទេសអង់គ្លេស ឱ្យដឹងថាមានពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ៧សែននាក់កំពុងរងការប៉ះពាល់ដោយការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតធំឲ្យក្រុមហ៊ុនវិនិយោគបរទេស និងក្រុមហ៊ុនក្នុងស្រុកដែលមានទំនាក់ទំនងស្និទ្ធនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
អង្គការនេះបានអំពាវនាវឲ្យប្រទេសអ្នកផ្តល់ជំនួយ ធនាគារពិភពលោក និងអង្គការសហប្រជាជាតិធានាថា ការវាស់វែងដីរបស់ក្រុមយុវជននេះ«ត្រូវបានពិនិត្យដោយហ្មត់ចត់ វាយតម្លៃដោយឯករាជ្យ និងសំណងសមរម្យដល់ពលរដ្ឋរងផលប៉ះពាល់»។
អង្គការនេះបានគូសបញ្ជាក់ថា ពលរដ្ឋមូលដ្ឋានត្រូវបានបដិសេដការវាស់វែងដីដោយកងយុវជន ព្រោះពួកគេត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង ឬពួកគេមិនព្រមសូកប៉ាន់។
លោកអំ សំអាត អ្នកគ្រប់គ្រងបច្ចេកទេសឃ្លាំមើលការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការលីកាដូ គូសបញ្ជាក់ថា ពិតជាមានភាពមិនប្រក្រតីដូចនេះមែន ហើយមានពេលខ្លះ ក្រុមហ៊ុននៅតែបំពានលើដីដែលក្រុមយុវជនបានវាស់វែងឲ្យពលរដ្ឋទៀតផង។
លោកនិយាយថា៖ «ការវាស់បាន ឬមិនបាន វាកើតឡើងនៅដំណាក់កាលវាយតម្លៃរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានហ្នឹង។ មានមតិជាច្រើននៅតែមានមន្ទិលសង្ស័យ ដូចដែលប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនលើកឡើងថា ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនអត់នៅទីនោះទេ ហេតុអ្វីក៏បានទទួលបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីនៅទីនោះ។ អញ្ចឹង ប្រសិនបើមានអំពើពុករលួយ ឬក៏ភាពមិនប្រក្រតី វានៅដំណាក់កាលហ្នឹង»។
លោកចាន់ សុវ៉េតកត់សម្គាល់ឃើញថា យុវជនស្ម័គ្រចិត្តពុំមានសិទ្ធិវាស់វែងដីតាមការមើលឃើញជាក់ស្តែងនោះទេ ប៉ុន្តែធ្វើតាមតែការបង្គាប់បញ្ជាពីអាជ្ញាធរប៉ុណ្ណោះ។
លោកចាន់ សុវ៉េតសង្កេតឃើញថា អ្នកមានលុយនិងមានអំណាចតែងតែត្រូវបានផ្តល់អាទិភាពសម្រាប់ការវាស់វែងដីជាងពលរដ្ឋក្រីក្រ។
លោកនិយាយថា៖ «ដំណាក់កាលទីពីរនេះ យើងឃើញថា ប្រជាពលរដ្ឋនិងនិស្សិត ដូចជាលែងមានភាពទុកចិត្តគ្នា ដូច្នេះអ្វីដែលជាក្តីសង្ឃឹមរបស់ពលរដ្ឋដែលមានបញ្ហាដីធ្លី និងមិនមានបញ្ហាដីធ្លីក្តី ដែលសង្ឃឹមថា មិនបានបណ្ណកម្មសិទ្ធិនោះ ក្តីសង្ឃឹមនោះហាក់ដូចជាបាត់ទៅវិញ ព្រោះថា ការវាស់វែងដីនេះហាក់ដូចជាវាស់វែងឱ្យតែអ្នកមានលុយមានកាក់បានបណ្ណកម្មសិទ្ធិហ្នឹងកាន់តែច្រើនទៅវិញ។ រីឯអ្នកក្រីក្រដែលថា នេះជាដីគាត់នោះ គាត់អត់មានអ្នកណាយកចិត្តទុកដាក់ដើម្បីវាស់វែងឱ្យគាត់ទេ»។
ទោះបីវីអូអេបានព្យាយាមទាក់ទងលោកសរ សុវណ្ណ អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសុរិយោដី និងភូមិសាស្ត្រច្រើនដងក្តី តែមិនអាចទំនាក់ទំនងបានទេ។
លោកផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យនៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ថ្លែងដោយទូលាយ ដោយច្រានចោលការលើកឡើងទាំងនេះ។
លោកនិយាយថា៖ «ករណីទាំងឡាយណាដែលមិនប្រក្រតី ឬរំលោភ គួរតែយកទៅតុលាការ ឬក៏ក្រសួងដែនដីនគរូបនីយកម្ម ឬអង្គភាពយុវជនស្ម័គ្រចិត្ត។ តើមូលហេតុពិតប្រាកដនៃការមិនវាស់វែងដីរបស់ក្រុមយុវជនហ្នឹងវាមានមូលហេតុយ៉ាងម៉េច មិនមែនបង្ខំឱ្យគេធ្វើតាមការចង់បានរបស់ខ្លួនទេ ព្រោះយើងធ្វើតាមច្បាប់»។
ប៉ុន្តែពលរដ្ឋបានថ្លែងថា ពួកគេបានដាក់បណ្តឹងជាច្រើនរួចមកហើយ ប៉ុន្តែនៅតែពុំមានចំណាត់ការ។
ការដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយនេះត្រូវបានគេមើលឃើញថា កើតឡើង បន្ទាប់ពីមានការដាក់សំពាធនិងការរិះគន់ជាបន្តបន្ទាប់ពីបញ្ហាដីធ្លីពីសំណាក់អង្គការជាតិនិងអន្តរជាតិ និងប្រទេសអ្នកផ្តល់ជំនួយ រហូតដល់មានការបង្កកប្រាក់ជំនួយរបស់ធនាគារពិភពលោក។ លើសពីនេះ ការតវ៉ាកាន់តែខ្លាំងពីសំណាក់ពលរដ្ឋមូលដ្ឋានដែលរងគ្រោះ និងស្របពេលដែលការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិកាន់តែខិតចូលមកដល់ ប្រហែលជាកត្តាមួយសំខាន់ផងដែរ។
រដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចកាត់ដីជាង៥៤ម៉ឺនហិចតា ដែលក្នុងនោះជិត១៧,៥ម៉ឺនហិចតាកាត់ចេញពីក្រុមហ៊ុនដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួន៨៨ និងជិត១២,៥ម៉ឺនហិចតាពីក្រុមហ៊ុនព្រៃសម្បទានចំនួន១៦ និង២៤ម៉ឺនហិចតាពីដីរដ្ឋនិងដីព្រៃ ដើម្បីផ្តល់កម្មសិទ្ធិជូនប្រជាពលរដ្ឋ។
ទោះជាមានការរិះគន់កើនឡើងក្តី អ្នកតំណាងប្រទេសម្ចាស់ជំនួយខ្លះក៏បាន សរសើរការងារក្រុមយុវជនវាស់វែងនិងបែងចែកដីធ្លីនេះដែរ។
លោកហ្វ្រង់ វ៉ូលឃឺ ម៉ូឡឺ (Franz-Volker Muller) ប្រធានកម្មវិធីសិទ្ធិដីធ្លីរបស់ទីភ្នាក់ងារអភិវឌ្ឍរបស់អាឡឺម៉ង់ (GIZ) បានសរសេរក្នុងរបាយការណ៍មួយមានចំណងជើងថា«គំនិតផ្តួចផ្តើមនយោបាយដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើដើម្បីទទួលស្គាល់សិទ្ធិមនុស្សក្នុងកំណែទម្រង់ដីនៅកម្ពុជា» បានលើកឡើងថា៖ «ក្នុងរយៈពេលត្រឹមតែប៉ុន្មានខែ ពលរដ្ឋជិត២លាននាក់ដែលភាគច្រើនជាជនរងគ្រោះពីការរស់នៅដោយខុសច្បាប់លើដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋនឹងទទួលបានសិទ្ធិកាន់កាប់ដីដោយសុវត្ថិភាព។ នេះគឺជាជំហ៊ានវិជ្ជមានដ៏ធំមួយសម្រាប់ការទទួលបានសិទ្ធិមនុស្សរបស់ពលរដ្ឋក្រីក្រ និងងាយរងគ្រោះនៅជនបទកម្ពុជា»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ និស្សិតដែលស្ម័គ្រចិត្តចូលក្នុងក្រុមវាស់វែងដីធ្លីបានទទួលបានការអនុគ្រោះក្នុងការរៀនសូត្ររបស់ពួកគេ។
កញ្ញាជួង ជាតា និស្សិតឆ្នាំទី៤មកពីសាកលវិទ្យាល័យកសិកម្ម បានចុះទៅស្ម័គ្រចិត្តវាស់ដីចំនួន៦ខែ។ នាងបានទទួលប្រាក់ខែ៩០ម៉ឺន និងការអនុគ្រោះឱ្យព្យួរការសិក្សារយៈពេលវែងជាដើម។
នាងនិយាយថា៖«ខាងសាលា គេបានសហការគ្នាដោយឱ្យយើងព្យួរការសិក្សារយៈពេល៦ខែ មកវិញខ្ញុំប្រឡងបញ្ចប់ឆ្នាំទីបី»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ កម្មវិធីវាស់វែងដីរបស់ក្រុមយុវជននេះមិនបានគ្របដណ្តប់ការដោះស្រាយដីរបស់ពលរដ្ឋដែលកំពុងប្រឈមនឹងការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំនិងការរំលោភសិទ្ធិលំនៅឋានដែលបណ្តាលឲ្យមានជនរងគ្រោះជាច្រើនទៀតនោះទេ។ ជនរងគ្រោះទាំងនោះរាប់ទាំងពលរដ្ឋដែលរស់នៅតំបន់ជនបទ នៅទីក្រុង និងពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចជាដើម៕
ជាលទ្ធផល ក្រុមយុវជនស្ម័គ្រចិត្តដែលសុទ្ធសឹងជានិសិ្សតមកពីសាកលវិទ្យាល័យផ្សេងៗ បានរងការរិះគន់ផង និងការលើកទឹកចិត្តផង។
ទទួលរងការរិះគន់ ពីព្រោះក្រុមនិស្សិតនេះហាក់ដូចជាមិនមានសមត្ថភាពសម្រេចក្នុងការវាស់វែងដោយខ្លួនឯងនោះទេ។
រីឯការទទួលបានការលើកទឹកចិត្តគឺដោយសារតែក្រុមនិស្សិតទាំងនេះបានរួមចំណែកកាត់បន្ថយនូវជម្លោះដីធ្លីដ៏ចម្រូងចម្រាស់យ៉ាងរ៉ាំរ៉ៃ។
តួយ៉ាង មកត្រឹមដើមឆ្នាំ២០១៣មានយ៉ាងហោចណាស់ពលរដ្ឋ១៧សហគមន៍បានប្តឹងមកអង្គការអាដហុកពាក់ព័ន្ធហ្នឹងការវាស់វែងដីរបស់ក្រុមយុវជន។ នេះបើតាមលោកចាន់ សុវ៉េត អនុប្រធានផ្នែកដីធ្លីរបស់អង្គការនេះ។
លោកប៊ូ ឌី អាយុ៤៥ឆ្នាំ ពលរដ្ឋស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង ថ្លែងថា ក្រុមយុវជនមិនបានវាស់វែងដីដល់ពលរដ្ឋចំនួន១២គ្រួសារក្នុងសហគមន៍របស់លោកទេ ដោយអះអាងថា ព្រោះមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុន។
លោកនិយាយថា៖ «ដោយសារគេថា ដីហ្នឹងប៉ះពាល់ជាមួយក្រុមហ៊ុនហេងហ៊ុយ។ ប៉ុន្តែនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជាយើងនៅរតនគីរី នៅមណ្ឌលគីរីអី ដីដែលប៉ះពាល់ជាមួយក្រុម ហ៊ុនគេវាស់ឱ្យ។ ចំណែកឯនៅកោះកុង គេអត់វាស់ឱ្យទេ។ ពេលក្រុមនិស្សិតចុះទៅវាស់វែងហ្នឹង ពួកយើងខ្ញុំបានទៅសួរដល់ក្រុមនិស្សិតទៀត ក្រុមនិស្សិតថា លុះត្រាតែអាជ្ញាធរដែនដីគេថា អាចវាស់បាន ទើបគេវាស់»។
រីឯពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតនៅស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សត្វ អ្នកស្រីខួច ទេពធីតា អាយុ២៥ឆ្នាំក៏បានអះអាងដែរថា សហគមន៍របស់អ្នកស្រីមានពលរដ្ឋ២៣គ្រួសារម្ចាស់ផ្ទៃដី១៥០ហិចតាមិនទាន់បានទទួលបណ្ណកម្មសិទ្ធិទេ ព្រោះផ្ទៃដីនោះកំពុងមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុន។
គាត់និយាយថា៖ «ចំពោះក្រុមនិស្សិតចុះវាស់វែងហ្នឹង គាត់អត់បានវាស់វែងឱ្យក្រុមពួកខ្ញុំទេ ព្រោះដីពួកខ្ញុំដែលនៅក្នុងក្រវាត់ក្រុមហ៊ុនដែលពាក់ព័ន្ធហ្នឹងក្រុមហ៊ុនមិនទាន់បានវាស់វែងឱ្យទេ»។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១២ បានចេញអនុក្រឹត្យលេខ០១ ស្តីពី«គោលនយោបាយចាស់សកម្មភាពថ្មី» ដោយសម្រេចផ្អាកជាបណ្តោះអាសន្ននូវការផ្តល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ហើយបង្កើតក្រុមយុវជនស្ម័គ្រចិត្តវាស់វែងដីជំនួសឲ្យក្រុមជំនាញរបស់រដ្ឋាភិបាលដើម្បីដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋដែលកំពុងរស់នៅដោយគ្មានឯកសារនិងការអនុញ្ញាតតាមច្បាប់ត្រឹមត្រូវ ដែលស្ថិតក្នុងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដីព្រៃសម្បទានរបស់រដ្ឋ និងប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅលើដីរដ្ឋ។
តាមគោលការណ៍ ក្នុងមួយគ្រួសារមិនអាចទទួលបានការវាស់ដីឱ្យលើសពី៥ហិចតានោះទេ ប្រសិនបើពុំមានការដាំដុះជាក់ស្តែង។ ដីដែលលើសនឹងចែកជូនពលរដ្ឋដែលខ្វះដី ឬទុកបម្រុង។
កម្មវិធីវាស់វែងដីនេះមានពីរដំណាក់កាល ដែលមានយុវជនស្ម័គ្រចិត្តសរុបជាង៤ពាន់នាក់។ ដំណាក់កាលទី១ ពីខែមិថុនាដល់ខែធ្នូឆ្នាំ២០១២ រីឯដំណាក់កាលទី២ ចាប់ពីខែមករាឆ្នាំ២០១៣ ហើយរំពឹងថា នឹងបញ្ចប់នៅក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត។
តាមស្ថិតិក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់នៅខែឧសភាឆ្នាំ២០១៣ ការវាស់វែងដីធ្លី និងចែកបណ្ណដល់ប្រជាពលរដ្ឋរួមមាន៖ តំបន់ប្រកាសវិនិច្ឆ័យចំនួន៣២២ឃុំ ដែលក្នុងនោះ២៤០ឃុំបានកំពុងបិទផ្សាយ វាស់វែងដីបាន៦២ម៉ឺនក្បាលដី និងចែកបណ្ណជូនប្រជាពលរដ្ឋបានជិត២៦ម៉ឺនបណ្ណ។
អង្គការយូមេនរាយវ៉ច (Human Rights Watch)បានចេញរបាយការណ៍ចុងក្រោយរបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមិថុនា ដោយបានចោទប្រកាន់ថា យុទ្ធនាការដែលគាំទ្រដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះគឺខ្វះតម្លាភាពនិងគណនេយ្យភាព(ការទទួលខុសត្រូវ) ដែលអាចធ្វើឱ្យពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារបាត់បង់សិទ្ធិកាន់កាប់ដីរបស់ពួកគេ។
អង្គការ HRW ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងឡុងដ៍ ប្រទេសអង់គ្លេស ឱ្យដឹងថាមានពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ៧សែននាក់កំពុងរងការប៉ះពាល់ដោយការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតធំឲ្យក្រុមហ៊ុនវិនិយោគបរទេស និងក្រុមហ៊ុនក្នុងស្រុកដែលមានទំនាក់ទំនងស្និទ្ធនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
អង្គការនេះបានអំពាវនាវឲ្យប្រទេសអ្នកផ្តល់ជំនួយ ធនាគារពិភពលោក និងអង្គការសហប្រជាជាតិធានាថា ការវាស់វែងដីរបស់ក្រុមយុវជននេះ«ត្រូវបានពិនិត្យដោយហ្មត់ចត់ វាយតម្លៃដោយឯករាជ្យ និងសំណងសមរម្យដល់ពលរដ្ឋរងផលប៉ះពាល់»។
អង្គការនេះបានគូសបញ្ជាក់ថា ពលរដ្ឋមូលដ្ឋានត្រូវបានបដិសេដការវាស់វែងដីដោយកងយុវជន ព្រោះពួកគេត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង ឬពួកគេមិនព្រមសូកប៉ាន់។
លោកអំ សំអាត អ្នកគ្រប់គ្រងបច្ចេកទេសឃ្លាំមើលការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការលីកាដូ គូសបញ្ជាក់ថា ពិតជាមានភាពមិនប្រក្រតីដូចនេះមែន ហើយមានពេលខ្លះ ក្រុមហ៊ុននៅតែបំពានលើដីដែលក្រុមយុវជនបានវាស់វែងឲ្យពលរដ្ឋទៀតផង។
លោកនិយាយថា៖ «ការវាស់បាន ឬមិនបាន វាកើតឡើងនៅដំណាក់កាលវាយតម្លៃរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានហ្នឹង។ មានមតិជាច្រើននៅតែមានមន្ទិលសង្ស័យ ដូចដែលប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនលើកឡើងថា ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនអត់នៅទីនោះទេ ហេតុអ្វីក៏បានទទួលបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីនៅទីនោះ។ អញ្ចឹង ប្រសិនបើមានអំពើពុករលួយ ឬក៏ភាពមិនប្រក្រតី វានៅដំណាក់កាលហ្នឹង»។
លោកចាន់ សុវ៉េតកត់សម្គាល់ឃើញថា យុវជនស្ម័គ្រចិត្តពុំមានសិទ្ធិវាស់វែងដីតាមការមើលឃើញជាក់ស្តែងនោះទេ ប៉ុន្តែធ្វើតាមតែការបង្គាប់បញ្ជាពីអាជ្ញាធរប៉ុណ្ណោះ។
លោកចាន់ សុវ៉េតសង្កេតឃើញថា អ្នកមានលុយនិងមានអំណាចតែងតែត្រូវបានផ្តល់អាទិភាពសម្រាប់ការវាស់វែងដីជាងពលរដ្ឋក្រីក្រ។
លោកនិយាយថា៖ «ដំណាក់កាលទីពីរនេះ យើងឃើញថា ប្រជាពលរដ្ឋនិងនិស្សិត ដូចជាលែងមានភាពទុកចិត្តគ្នា ដូច្នេះអ្វីដែលជាក្តីសង្ឃឹមរបស់ពលរដ្ឋដែលមានបញ្ហាដីធ្លី និងមិនមានបញ្ហាដីធ្លីក្តី ដែលសង្ឃឹមថា មិនបានបណ្ណកម្មសិទ្ធិនោះ ក្តីសង្ឃឹមនោះហាក់ដូចជាបាត់ទៅវិញ ព្រោះថា ការវាស់វែងដីនេះហាក់ដូចជាវាស់វែងឱ្យតែអ្នកមានលុយមានកាក់បានបណ្ណកម្មសិទ្ធិហ្នឹងកាន់តែច្រើនទៅវិញ។ រីឯអ្នកក្រីក្រដែលថា នេះជាដីគាត់នោះ គាត់អត់មានអ្នកណាយកចិត្តទុកដាក់ដើម្បីវាស់វែងឱ្យគាត់ទេ»។
ទោះបីវីអូអេបានព្យាយាមទាក់ទងលោកសរ សុវណ្ណ អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសុរិយោដី និងភូមិសាស្ត្រច្រើនដងក្តី តែមិនអាចទំនាក់ទំនងបានទេ។
លោកផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យនៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ថ្លែងដោយទូលាយ ដោយច្រានចោលការលើកឡើងទាំងនេះ។
លោកនិយាយថា៖ «ករណីទាំងឡាយណាដែលមិនប្រក្រតី ឬរំលោភ គួរតែយកទៅតុលាការ ឬក៏ក្រសួងដែនដីនគរូបនីយកម្ម ឬអង្គភាពយុវជនស្ម័គ្រចិត្ត។ តើមូលហេតុពិតប្រាកដនៃការមិនវាស់វែងដីរបស់ក្រុមយុវជនហ្នឹងវាមានមូលហេតុយ៉ាងម៉េច មិនមែនបង្ខំឱ្យគេធ្វើតាមការចង់បានរបស់ខ្លួនទេ ព្រោះយើងធ្វើតាមច្បាប់»។
ប៉ុន្តែពលរដ្ឋបានថ្លែងថា ពួកគេបានដាក់បណ្តឹងជាច្រើនរួចមកហើយ ប៉ុន្តែនៅតែពុំមានចំណាត់ការ។
ការដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយនេះត្រូវបានគេមើលឃើញថា កើតឡើង បន្ទាប់ពីមានការដាក់សំពាធនិងការរិះគន់ជាបន្តបន្ទាប់ពីបញ្ហាដីធ្លីពីសំណាក់អង្គការជាតិនិងអន្តរជាតិ និងប្រទេសអ្នកផ្តល់ជំនួយ រហូតដល់មានការបង្កកប្រាក់ជំនួយរបស់ធនាគារពិភពលោក។ លើសពីនេះ ការតវ៉ាកាន់តែខ្លាំងពីសំណាក់ពលរដ្ឋមូលដ្ឋានដែលរងគ្រោះ និងស្របពេលដែលការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិកាន់តែខិតចូលមកដល់ ប្រហែលជាកត្តាមួយសំខាន់ផងដែរ។
រដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចកាត់ដីជាង៥៤ម៉ឺនហិចតា ដែលក្នុងនោះជិត១៧,៥ម៉ឺនហិចតាកាត់ចេញពីក្រុមហ៊ុនដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួន៨៨ និងជិត១២,៥ម៉ឺនហិចតាពីក្រុមហ៊ុនព្រៃសម្បទានចំនួន១៦ និង២៤ម៉ឺនហិចតាពីដីរដ្ឋនិងដីព្រៃ ដើម្បីផ្តល់កម្មសិទ្ធិជូនប្រជាពលរដ្ឋ។
ទោះជាមានការរិះគន់កើនឡើងក្តី អ្នកតំណាងប្រទេសម្ចាស់ជំនួយខ្លះក៏បាន សរសើរការងារក្រុមយុវជនវាស់វែងនិងបែងចែកដីធ្លីនេះដែរ។
លោកហ្វ្រង់ វ៉ូលឃឺ ម៉ូឡឺ (Franz-Volker Muller) ប្រធានកម្មវិធីសិទ្ធិដីធ្លីរបស់ទីភ្នាក់ងារអភិវឌ្ឍរបស់អាឡឺម៉ង់ (GIZ) បានសរសេរក្នុងរបាយការណ៍មួយមានចំណងជើងថា«គំនិតផ្តួចផ្តើមនយោបាយដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើដើម្បីទទួលស្គាល់សិទ្ធិមនុស្សក្នុងកំណែទម្រង់ដីនៅកម្ពុជា» បានលើកឡើងថា៖ «ក្នុងរយៈពេលត្រឹមតែប៉ុន្មានខែ ពលរដ្ឋជិត២លាននាក់ដែលភាគច្រើនជាជនរងគ្រោះពីការរស់នៅដោយខុសច្បាប់លើដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋនឹងទទួលបានសិទ្ធិកាន់កាប់ដីដោយសុវត្ថិភាព។ នេះគឺជាជំហ៊ានវិជ្ជមានដ៏ធំមួយសម្រាប់ការទទួលបានសិទ្ធិមនុស្សរបស់ពលរដ្ឋក្រីក្រ និងងាយរងគ្រោះនៅជនបទកម្ពុជា»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ និស្សិតដែលស្ម័គ្រចិត្តចូលក្នុងក្រុមវាស់វែងដីធ្លីបានទទួលបានការអនុគ្រោះក្នុងការរៀនសូត្ររបស់ពួកគេ។
កញ្ញាជួង ជាតា និស្សិតឆ្នាំទី៤មកពីសាកលវិទ្យាល័យកសិកម្ម បានចុះទៅស្ម័គ្រចិត្តវាស់ដីចំនួន៦ខែ។ នាងបានទទួលប្រាក់ខែ៩០ម៉ឺន និងការអនុគ្រោះឱ្យព្យួរការសិក្សារយៈពេលវែងជាដើម។
នាងនិយាយថា៖«ខាងសាលា គេបានសហការគ្នាដោយឱ្យយើងព្យួរការសិក្សារយៈពេល៦ខែ មកវិញខ្ញុំប្រឡងបញ្ចប់ឆ្នាំទីបី»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ កម្មវិធីវាស់វែងដីរបស់ក្រុមយុវជននេះមិនបានគ្របដណ្តប់ការដោះស្រាយដីរបស់ពលរដ្ឋដែលកំពុងប្រឈមនឹងការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំនិងការរំលោភសិទ្ធិលំនៅឋានដែលបណ្តាលឲ្យមានជនរងគ្រោះជាច្រើនទៀតនោះទេ។ ជនរងគ្រោះទាំងនោះរាប់ទាំងពលរដ្ឋដែលរស់នៅតំបន់ជនបទ នៅទីក្រុង និងពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចជាដើម៕