ភាពយន្តឯកសារថ្មីមួយអំពីគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីដនសាហុងក្នុងប្រទេសលាវត្រូវបានចាក់បញ្ចាំងជាលើកដំបូងនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីពេលថ្មីៗនេះ។
ទំនប់វារីអគ្គិសនីដ៏ចម្រូងចម្រាស់នោះត្រូវគេគ្រោងសាងសង់នៅលើច្រកមួយនៃទន្លេមេគង្គ ចម្ងាយប្រមាណតែ២គីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះពីព្រំដែនខ្មែរ។
លោកសាយ មុន្នីនៃវីអូអេបានជួបសន្ទនាជាមួយផលិតករភាពយន្តឯកសារនេះគឺលោក Tom Fawthrop អំពីភាពយន្តរបស់លោកដែលមានចំណងជើងថា៖ «ល្បែងដ៏អស្ចារ្យនៅលើទន្លេមេគង្គ៖ តើយើងសម្លាប់ទន្លេមេគង្គដោយទំនប់ម្តងមួយៗឬ?»
តទៅនេះ គឺជាភាគទី២និងជាភាគបញ្ចប់នៃបទសម្ភាសន៍រវាងលោកសាយ មុន្នី និងលោក Tom Fawthrop អំពីភាពយន្តឯកសាររបស់លោក និងបញ្ហាទំនប់ដនសាហុងរបស់ប្រទេសលាវ។
សំណួរ៖ ដូចលោកបានដឹងហើយថា រដ្ឋាភិបាលលាវតែងតែនិយាយថា ខ្លួនត្រូវការថាមពលបន្ថែមទៀតដើម្បីអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិរបស់ខ្លួន ហើយថាប្រទេសលាវគ្មានជម្រើសអ្វីផ្សេងក្រៅពីសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការថាមពលរបស់ខ្លួននោះទេ? តើលោកឆ្លើយតបយ៉ាងដូចម្តេចចំពោះការលើកឡើងនេះ?
ចម្លើយ៖ អ្វីម្យ៉ាងដែលចាំបាច់ត្រូវតែនិយាយឲ្យបានច្បាស់នោះគឺថា មានវិធីជាច្រើនទៀតដែលអាចជំនួសបានក្នុងការផលិតថាមពល។ អ្នកមិនចាំបាច់ត្រូវសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅចំកណ្តាលអ្វីមួយដែលគួរតែជាតំបន់ការពារនោះទេ ពីព្រោះប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីដ៏អស្ចារ្យនៅជុំវិញតំបន់ស៊ីផាន់ដន(Siphandon) កន្លែងដែលគេគ្រោងសាងសង់ទំនប់នោះ វាមានសោភណ្ឌភាពស្រស់ត្រកាលដែលគួរតែត្រូវបានការពារក្រោមអនុសញ្ញារ៉ាមសារដ៏ពិសេស។ យើងមានតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកសម្រាប់បុរាណវត្ថុ និងតំបន់ផ្សេងទៀត។ យើងមានសួនអន្តរជាតិសម្រាប់ការពារសត្វ និងរុក្ខជាតិសមុទ្រ និងតំបន់ពិសេសដើម្បីការពារថ្មប៉ប្រះទឹកក្នុងសមុទ្រ និងនៅលើដីដែលគេហៅតំបន់ដីសើម ដែលត្រូវបានការពារដោយអនុសញ្ញារ៉ាមសារ។
សហភាពអន្តរជាតិដើម្បីអភិរក្សធម្មជាតិបានស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងលាវចុះហត្ថលេខាកំណត់តំបន់ពិសេសដែលជាប់ព្រំដែនជាមួយគ្នានេះដាក់ក្នុងអនុសញ្ញារ៉ាមសារ។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញានេះនៅឆ្នាំ១៩៩៩ ប៉ុន្តែជាអកុសល រដ្ឋាភិបាលលាវមិនដែលបានចុះហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញារ៉ាមសារនេះទេ ដូច្នេះហើយបានជាប្រទេសនេះមានសេរីភាពក្នុងការសាងសង់ទំនប់នៅចំកណ្តាលតំបន់ដីសើមដ៏ស្រស់បំព្រងនេះ។
សំណួរ៖ រហូតមកដល់ពេលនេះ យើងដឹងហើយឬនៅថា តើគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីដនសាហុងនឹងចំណាយថវិកាអស់ប៉ុន្មាន ហើយថា តើអគ្គិសនីបានពីទំនប់នោះនឹងត្រូវយកទៅណា?
ចម្លើយ៖ អ្ហូ ក្រុមហ៊ុនម៉ាឡេស៊ី មេហ្គាហ្វើស (Mega First) នោះមិនបានប្រាប់យើងទេអំពីរឿងនេះ។ ពួកគេពូកែនិយាយណាស់ថា តើទំនប់របស់ពួកគេល្អប៉ុណ្ណានោះ ប៉ុន្តែនៅមានចម្លោះប្រហោងព័ត៌មានដ៏ធំសម្បើមអំពីបញ្ហាជលផល និងការសិក្សាពីឥរិយាបទត្រី។ ពួកគេមិនបានធ្វើរឿងទាំងអស់នេះទេ ហើយចំណែកឯគម្រោងផែនការលម្អិតអំពីរបៀបដែលពួកគេនឹងប្រើប្រាស់ថាមពលអគ្គិសនីនោះក៏ពុំត្រូវបានបង្ហាញឲ្យគេដឹងជាសាធារណៈដែរ។
ផែនទីទន្លេមេគង្គ
សំណួរ៖ នៅក្នុងខ្សែភាពយន្តឯកសារថ្មីរបស់លោក គេឃើញមានទិដ្ឋភាពបាតុកម្មជាច្រើនពីសំណាក់ប្រជាសហគមន៍ដែលរស់នៅដងទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេសថៃ កម្ពុជា និងវៀតណាមប្រឆាំងនឹងទំនប់ដនសាហុងរបស់ប្រទេសលាវ។ តើលោកចង់បង្ហាញថា នោះគឺជារបៀបមួយដែលប្រជាពលរដ្ឋដែលមិនពេញចិត្តនឹងទំនប់នេះ គួរធ្វើដើម្បីបញ្ឈប់គម្រោងសាងសង់ទំនប់នេះឬ?
ចម្លើយ៖បាទ របៀបដូចគ្នាទៅនឹងគម្រោងគ្រប់ប្រភេទនៅជុំវិញពិភពលោក ដែលប្រឆាំងនឹងផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋ គឺនឹងមានការតវ៉ាដូចទឹកបាក់ទំនប់ ដែលបង្ខំឲ្យក្រុមហ៊ុនត្រូវដកថយ។ យើងមានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលប្រឆាំងនឹងទំនប់នេះ ប្រជាជនកម្ពុជាប្រឆាំងនឹងវា ហើយនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាមគឺដូចគ្នា។ អ្នកនេសាទ ប្រជាសហគមន៍តំបន់ដីសណ្ត គណៈកម្មាធិការជាតិទន្លេមេគង្គវៀតណាម និងរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមទាំងអស់គ្នានាំគ្នាប្រាប់ប្រទេសលាវថា៖ «សូមបញ្ឈប់ការសាងសង់ទំនប់នេះទៅ។ នឹងគ្មានការសាងសង់ទំនប់ណាទាំងអស់នៅលើទន្លេមេគង្គ ដរាបណាការស្រាវជ្រាវ និងការសិក្សាបែបវិទ្យាសាស្ត្រមិនទាន់បានបញ្ចប់នោះ។
តើពួកគេអាចធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលលាវពិចារណាសារនេះយ៉ាងដូចម្តេចបាន? ជាបឋមគឺតាមរយៈការបង្កើនទំហំនៃការតវ៉ារបស់ពួកគេ។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀតណាមចាំបាច់ត្រូវតែនិយាយឲ្យ ឮនិងច្បាស់ជាងមុន និងគាត់ត្រូវតែនិយាយជាសាធារណៈនៅក្នុងវេទិកានានារបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ហើយបញ្ឈប់ល្បែងនៃការធ្វើហាក់ដូចជាមានសាមគ្គីភាពនៃស្មារតីសហប្រតិបត្តិអន្តរជាតិរវាងប្រជាជាតិទាំងបួនតទៅទៀត។ នៅក្នុងបញ្ហាទំនប់នេះ គ្មានទេស្មារតីសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិនោះ។ គ្មានឯកភាពនៃការសាង់សង់ទំនប់បន្ថែមទៀតនោះទេ។
ផ្ទុយទៅវិញ សមាជិកភាគច្រើននៃគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គប្រឆាំងមិនឲ្យបន្តគម្រោងទំនប់នេះទៅមុខទៀតទេក្នុងដំណាក់កាលនេះ។ ប្រតិភូវៀតណាមម្នាក់បាននិយាយថា គួរតែមានពេលពី៥ទៅ១០ឆ្នាំក្នុងការសិក្សានិងត្រួតពិនិត្យមើលឲ្យបានសមស្របនូវដំណើរការចរាចរត្រី ពូជត្រីផ្សេងៗនិងឥរិយាបទរបស់ត្រី ហើយពិនិត្យមើលថា តើវាអាចមានបច្ចេកវិទ្យាប្រភេទណាខ្លះដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់នៃការសាងសង់ទំនប់នោះ។ ប៉ុន្តែពិតណាស់ ភស្តុតាងនៅពេលនេះបានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា វាគ្មាននិរន្តរភាពនិងមិនអាចកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់បានទេ។ ហេតុដូច្នេះហើយ បានជាក្រុមអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលបានអំពាវនាវឲ្យលុបចោលគម្រោងទំនប់នេះ។
សំណួរ៖ ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងបួនគឺថៃ លាវ កម្ពុជា និងវៀតណាម ដែលជាសមាជិកនៃគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គនោះ តើលោកគិតថា ប្រទេសមួយណាមានឥទ្ធិពលខ្លាំងជាងគេក្នុងការអំពាវនាវឲ្យមានការផ្អាកគម្រោងសាងសង់ទំនប់ដនសាហុងនេះ? ហេតុអ្វី?
ចម្លើយ៖ គឺប្រទេសវៀតណាម ពីព្រោះហានិភ័យមានលក្ខណៈធំធេងណាស់សម្រាប់ប្រទេសវៀតណាម។ ប្រសិនបើវៀតណាមមិនអាចបញ្ឈប់ទំនប់នេះបានទេ នោះដែនដីសណ្តរបស់ខ្លួននឹងត្រូវបំផ្លាញជាមិនខាន។ ការរួមផ្សំគ្នារវាងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ការជ្រាបទឹកប្រៃចូលនៅពេលដែលកម្រិតទឹកសមុទ្រកាន់តែកើនឡើង គួបនឹងការសាងសង់ទំនប់ផងនោះ ក្រុមអ្នកជំនាញការវៀតណាមសុទ្ធតែនិយាយថា នៅក្នុងរយៈពេលពី២០ទៅ៣០ឆ្នាំទៀត ប្រទេសវៀតណាមនឹងលែងជាប្រទេសនាំចេញអង្ករធំជាងគេទី២ក្នុងពិភពលោកទៀតហើយ។
នេះមិនមែនគ្រាន់តែជាការធាក់ថយក្រោយដ៏មហន្តរាយសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចវៀតណាមប៉ុណ្ណោះទេ តែវាក៏ជាការធ្លាក់ដុនដាបដ៏ធំជាសកលផងដែរ ពីព្រោះវាមានន័យថា តម្លៃអង្ករនៅលើទីផ្សារពិភពលោកនឹងកើនឡើង។ ដូច្នេះក្នុងរយៈពេល២០ទៅ៣០ឆ្នាំនេះ នៅពេលដែលទីភ្នាក់ងារនានារបស់អង្គការសហប្រជាជាតិព្យាយាមទិញអង្ករដើម្បីចិញ្ចឹមពលរដ្ឋនៃប្រទេសណាមួយដែលកំពុងស្រេកឃ្លាននោះ វាមានន័យថា អវត្តមានរបស់វៀតណាមក្នុងការចូលរួមចំណែកផ្គត់ផ្គង់អង្ករដល់ទីផ្សារអន្តរជាតិ និងមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរជាសកល។
ដូច្នេះអាចមានរបៀបមួយទៀតក្នុងការបញ្ឈប់ទំនប់នោះគឺធ្វើឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិឈ្វេងយល់ពីផលវិបាកនៃទំនប់ចំនួន១១ដែលកំពុងស្ថិតក្នុងដំណើរការសាងសង់តាមដងទន្លេមេគង្គ។ ការបំផ្លាញដែនដីសណ្តទន្លេមេគង្គនឹងមានផលប៉ះពាល់ជាសកល។ នៅពេលនេះ យើងមិនទាន់ឮសំឡេងព្រួយបារម្ភឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ចេញពីទីភ្នាក់ងារអន្តរជាតិសំខាន់ៗនៅឡើយទេ។ ដូច្នេះនៅក្នុងតំបន់ ប្រទេសវៀតណាមមានសំឡេងខ្លាំងគេក្នុងការប្រឆាំងនឹងទំនប់នេះ ក្នុងគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ដែលមានរដ្ឋជាសមាជិកទាំងបួន ប៉ុន្តែប្រទេសនោះត្រូវការការគាំទ្រពីអន្តរជាតិច្រើនថែមទៀត ដើម្បីអាចទទួលបានជោគជ័យក្នុងការបញ្ចុះបញ្ចូលប្រទេសលាវឲ្យគិតគូរឡើងវិញ អំពីផលប្រយោជន៍អន្តរជាតិដ៏ធំទំលាយជាងនេះ។
សំណួរ៖ ជាទីបញ្ចប់ តើលោករំពឹងថា ភាពយន្តឯកសាររបស់លោកនេះនឹងអាចជួយផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាពនៃគម្រោងសាងសង់ទំនប់ដនសាហុងនេះបានយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ?
ចម្លើយ៖ ខ្សែភាពយន្តមួយនឹងមិនអាចផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាពនេះបានទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំសង្ឃឹមថា ភាពយន្តឯកសាររបស់ខ្លុំនេះនឹងចូលរួមចំណែកដល់យុទ្ធនាការអប់រំ និងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងនៅក្នុងតំបន់។ វាក៏រួមចំណែកដល់អ្វីមួយដែលប្រជាពលរដ្ឋមិនទាន់បានដឹងអំពីអយុត្តិធម៌នៃរបៀបដែលទំនប់ទាំងនេះត្រូវបានដាក់មកលើប្រជាជននៃតំបន់នេះ និងការឈឺចាប់ ហើយនឹងការខូចខាតដែលទំនប់នឹងបង្កដល់ជីវិតរបស់ពួកគេ។ តាមរយៈការលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងនេះនឹងមានសម្ពាធកាន់តែច្រើនឡើងទៅលើរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងតំបន់ និងសម្ពាធកាន់តែខ្លាំងឡើងទៅលើអង្គការសហប្រជាជាតិព្រមទាំងទីភ្នាក់ងារអន្តរជាតិផ្សេងៗទៀតនៅក្រៅតំបន់។
ដូច្នេះ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ខ្សែភាពយន្តរបស់ខ្ញុំនឹងចូលរួមចំណែកបន្តិចបន្តូចក្នុងការបង្កើនកម្លាំងអង្គការអន្តរជាតិ ឬការតវ៉ាជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ ដែលគេត្រូវការ ដើម្បីឲ្យមានស្មារតីស្វាហាប់ក្នុងការសម្រេចចិត្តថា តើទំនប់នោះគួរត្រូវបានសាងសង់ ឬអត់ និងការទទួលបានឯកភាពជាអន្តរជាតិគឺថា គ្មានការសាងសង់ទំនប់ណាមួយឡើយ លុះណាតែមានភស្តុតាងតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រដ៏រឹងមាំថា វាអាចត្រូវបានគេធ្វើតាមរបៀបមួយដែលនឹងមិនបំផ្លាញជលផល។ ប៉ុន្តែបើគ្មានវិទ្យាសាស្ត្រ និងគ្មានគោលបំណងច្បាស់លាស់ទេនោះ គេមិនត្រូវសាងសង់ទំនប់នេះឡើយ។
សំណួរ៖ បាទ សូមអរគុណសម្រាប់ពេលវេលារបស់លោក។
ចម្លើយ៖ បាទមិនអីទេ។ សូមអរគុណ៕