ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានស្នើជាថ្មីឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ពន្លឿនអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានឲ្យបានមុនការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ ដើម្បីប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ដូចជាអ្នកសារព័ត៌មាន អាចស្នើសុំព័ត៌មានពីស្ថាប័នរដ្ឋ។
ក្រុមសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថា ការអនុម័តច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានឲ្យបានឆាប់ស្របតាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិ នឹងធានាបាននូវសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការទទួលបានព័ត៌មាន ក្នុងការលើកកម្ពស់សេវាសាធារណៈ និងដំណោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមនានាលើគ្រប់វិស័យ។ នេះបើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលសរុបចំនួន២៤។
ពួកគេកត់សម្គាល់ថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាននេះ បានអូសបន្លាយពេលជាយូរឆ្នាំមកហើយ ដែលមកដល់ពេលនេះមានរយៈពេលប្រមាណ ៥ ឆ្នាំហើយ។ ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលគួរតែអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់មួយនេះ ឲ្យក្លាយទៅជាច្បាប់សម្រាប់ប្រើប្រាស់។
លោក ឡាំ សុជាតិ នាយកវិទ្យាស្ថានតស៊ូមតិ និងគោលនយោបាយកម្ពុជា (API) ដែលជាអង្គការចូលរួមស្នើសុំទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីដែរនោះ បានលើកឡើងថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាននេះ បើទោះបីជាមានការជំរុញលើកទឹកចិត្តពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏ដោយ ក៏សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះគឺមិនទាន់ឃើញអនុម័តនៅឡើយ។ ដូច្នេះលោកយល់ថា ច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាននេះគួរតែអនុម័តឲ្យបានមុនការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិខាងមុខ ដើម្បីដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ ព្រោះវាមានសារៈសំខាន់ដែលអាចឲ្យពលរដ្ឋប្រើប្រាស់សិទ្ធិស្នើសុំព័ត៌មាន និងទទួលបានព័ត៌មានពេញលេញពីមន្ត្រីព័ត៌មានតាមស្ថាប័នរដ្ឋ ព្រមទាំងមានសារៈសំខាន់ដល់អ្នកវិនិយោគ បូករួមរដ្ឋាភិបាលផ្ទាល់ទៅលើផែនការអភិវឌ្ឍន៍របស់ជាតិ ប្រកបដោយតម្លាភាព និងចីរភាព។
លោកប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃសុក្រនេះថា៖ «សង្គមស៊ីវិលយើងចង់ឃើញច្បាប់ហ្នឹងអនុម័តឲ្យបានឆាប់មុនបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២៣ ហ្នឹង។ ហើយការអនុម័តច្បាប់ហ្នឹងឲ្យមានស្តង់ដារអន្តរជាតិផងដែរ ព្រោះច្បាប់ហ្នឹងចំណាយពេលពិគ្រោះយោបល់តាក់តែងយូរឆ្នាំហើយ»។
បើតាមលោក ឡាំ សុជាតិ ច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាននេះគឺទាំងពលរដ្ឋ និងអ្នកសារព័ត៌មានអាចស្នើសុំព័ត៌មាននានា ដែលមិនមែនជាព័ត៌មានសម្ងាត់របស់ជាតិ ពីមន្ត្រីផ្តល់ព័ត៌មាននៅតាមស្ថាប័នរដ្ឋ។ ការណ៍នេះនឹងជួយឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ អាចទទួលបានព័ត៌មានពិត និងធ្វើឲ្យពលរដ្ឋអាចចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍជាតិបានល្អប្រសើរ។
លោកថ្លែងថា៖ «អ៊ីចឹងច្បាប់ហ្នឹងវាជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាល មន្ត្រីផ្តល់ព័ត៌មាន [ទៅ]ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ គាត់មានភាពច្បាស់លាស់ថា ព័ត៌មានអ្វីសម្ងាត់ [និង]ព័ត៌មានអ្វីសាធារណៈ ដែលប្រជាពលរដ្ឋអាចមកស្នើសុំផ្ទាល់បានដោយផ្ទាល់ពីស្ថាប័នរដ្ឋនៅគ្រប់កម្រិត ដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់អ្នកសារព័ត៌មានផ្សព្វផ្សាយ ឬដោយរដ្ឋាភិបាលបើកចំហជាប្រចាំក្នុងយន្តការរបស់រដ្ឋតែម្តង ឬក៏តាមរយៈអ្នកសារព័ត៌មានសុំ ហើយគាត់បានយកមកផ្សព្វផ្សាយបន្តដល់ពលរដ្ឋ ជាប្រចាំផងដែរ»។
រូបឯកសារ៖ ស្ត្រីម្នាក់កំពុងស្តាប់ព័ត៌មានផ្សាយតាមវិទ្យុ នៅខេត្តបាត់ដំបង កាលពីថ្ងៃទី ១១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៩។ (ខាន់ សុគុំមនោ/VOA Khmer)
លោក ឡាំ សុជាតិ បន្ថែមថា ធាតុចូលក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ដែលដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ និងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានពិភាក្សាចូលគ្នា កាលពីឆ្នាំ ២០១៨ ទាក់ទងការកំណត់នូវអ្វីជាព័ត៌មានសម្ងាត់នោះ ត្រូវតែរក្សាទុកធាតុចូលនោះក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដដែល ដោយមិនត្រូវដកចេញនោះទេ ព្រោះដើម្បីធ្វើឲ្យច្បាប់មួយនេះមានស្តង់ដារខ្ពស់ និងស្របតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ។
ការស្នើរបស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលកើតឡើង ស្របពេលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នឹងជួបជាមួយអ្នកសារព័ត៌មានក្នុងស្រុក នៅថ្ងៃទី ១៤ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២៣ នេះ។
សង្គមស៊ីវិលទាំងនោះក៏បានស្នើចំណុចមួយចំនួនទៀត ដូចជាសូមឲ្យនៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានមានការបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់អំពីព័ត៌មានណាខ្លះ ជាប្រភេទព័ត៌មានសម្ងាត់។ ក្រសួង មន្ទីរ និងអង្គភាពនានារបស់រដ្ឋត្រូវបើកចំហព័ត៌មានសាធារណៈឲ្យបានទូលំទូលាយ ជាពិសេសតម្លៃសេវាកម្មនីតិវិធីក្នុងការទទួលបានសេវា និងពេលវេលាកំណត់ដោយច្បាប់នៅកម្រិតថ្នាក់ជាតិ កិច្ចសន្យាដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ធំៗ គម្រោងលទ្ធកម្មសាធារណៈថ្នាក់ជាតិ បញ្ហាដីធ្លី ការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ និងវិវាទដទៃទៀត។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍។
បន្ថែមពីនោះ ពួកគេស្នើរដ្ឋាភិបាលផ្សព្វផ្សាយឲ្យបានទូលំទូលាយអំពីសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាន និងលើកទឹកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសយុវជនឲ្យចូលរួមស្វែងរកព័ត៌មានសាធារណៈទាំងឡាយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ពង្រឹង និងបង្កើតនូវយន្តការយកចិត្តទុកដាក់ផ្សព្វផ្សាយតាមប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាដើម្បីធានាថា ប្រជាពលរដ្ឋ ក្រុមយុវជន ជនមានពិការភាព និងជនជាតិដើមភាគតិច ទទួលបាននូវព័ត៌មានពេញលេញ និងនៅមានចំណុចមួយចំនួនទៀត ដែលពួកគេស្នើសុំ។
សង្គមស៊ីវិលទាំងនោះកត់សម្គាល់ថា ដំណើរការនៃការផ្តល់ និងទទួលព័ត៌មាន និងសេវាសាធារណៈផ្សេងៗ មានការធ្លាក់ចុះគួរឲ្យកត់សម្គាល់ ដែលប៉ះពាល់ជាយថាហេតុដល់សិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍នានា។ ពួកគេក៏លើកឡើងថា រដ្ឋបាលថ្នាក់ជាតិ ថ្នាក់ក្រោមជាតិ នៅមានភាពស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការបើកចំហ ឬផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមួយចំនួន។
លោក ណុប វី នាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា ឬហៅកាត់ថា ខេមបូចា លើកឡើងថា ច្បាប់នេះមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ព្រោះខ្លឹមសារសំខាន់នៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាននេះលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទទួលបានព័ត៌មានសាធារណៈ ដែលបានពីស្ថាប័នរដ្ឋ ដែលនឹងធ្វើឲ្យពលរដ្ឋមានភាពសកម្មច្រើនជាងពេលបច្ចុប្បន្ន ក្នុងការចូលរួមផ្តល់យោបល់ផ្សេងៗទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ។
លោកបន្ថែមថា ច្បាប់នោះក៏មានការកំណត់តួនាទីដល់មន្ត្រីផ្តល់ព័ត៌មានក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ ដែលត្រូវផ្តល់ព័ត៌មានដល់អ្នកស្នើសុំព័ត៌មាន ដែលការណ៍នេះនឹងនាំឱ្យមានភាពល្អប្រសើរ ព្រោះថាបច្ចុប្បន្ននេះ ការស្នើសុំព័ត៌មានពីស្ថាប័នរដ្ឋ មន្ត្រីរដ្ឋមិនទាន់ផ្តល់ព័ត៌មានឲ្យបានទូលំទូលាយដល់អ្នកស្នើសុំនៅឡើយទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «នៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ យើងឃើញថា នៅពេលមានការស្នើសុំព័ត៌មានគឺថា ស្ថាប័នមួយចំនួន ក៏លោកបានផ្តល់ព័ត៌មាន ហើយស្ថាប័នជាច្រើនទៀតក៏មិនបានផ្តល់ព័ត៌មានជូនទៅដល់អ្នកស្នើសុំ។ អ៊ីចឹងកន្លែងហ្នឹង វាមានប្រយោជន៍ជាទូទៅនៅក្នុងខ្លឹមសារច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលព័ត៌មាន ទាំងអ្នកសារព័ត៌មាន ទាំងសាធារណៈជនទូទៅ កម្មករ កសិករ ពលករគ្រប់គ្នា ដែលគាត់មានតម្រូវការក្នុងការស្នើសុំព័ត៌មាន គឺគាត់អាចស្នើសុំបាន»។
រូបឯកសារ៖ ស្ត្រីវ័យចំណាស់ម្នាក់កាន់កាសែតមួយបង្ហាញដល់អ្នកសារព័ត៌មានវីអូអេ នៅខេត្តសៀមរាប កាលពីថ្ងៃទី ៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៩។ (ខាន់ សុគុំមនោ/VOA Khmer)
លោក មាស សុភ័ណ្ឌ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន ប្រាប់វីអូអេតាមប្រព័ន្ធតេឡេក្រាមនៅថ្ងៃសុក្រនេះថា ក្រសួងព័ត៌មាននៅបន្តការរៀបចំបញ្ចប់លើខ្លឹមសារ និងនីតិវិធីផ្សេងៗ ដើម្បីដាក់ស្នើសុំការអនុម័តលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់មួយនេះទៅតាមនីតិវិធី។ ប៉ុន្តែលោកមិនបានបញ្ជាក់ទេថា តើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះអាចនឹងបញ្ចប់ និងអនុម័តក្នុងពេលឆាប់ៗ ឬយ៉ាងណានោះទេ ដោយលោកបញ្ជាក់ត្រឹមតែថា ក្រសួងកំពុងពិនិត្យមតិយោបល់របស់ភាគីពាក់ព័ន្ធមួយចំនួនទៀត។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំក៏សូមបញ្ជាក់ផងដែរថា ពាក់ព័ន្ធនឹងដំណើរនៃការរៀបចំច្បាប់សិទ្ធទទួលព័ត៌មានមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន ក្រុមការងារបច្ចេកទេសនៃក្រសួងព័ត៌មាន និងក្រសួងយុត្តិធម៌បានបញ្ចប់នូវការប្រជុំពិគ្រោះយោបល់លើជំពូកទោសបញ្ញត្តិរួចហើយ ប៉ុន្ដែនៅមានចំណុចសេសសល់តិចតួច ដែលត្រូវស្នើសុំការសម្រេចពីថ្នាក់ដឹកនាំនៃក្រសួងទាំងពីរ ហើយក្រសួងក៏កំពុងពិនិត្យលើមតិយោបល់មួយចំនួនលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះរបស់ភាគីពាក់ព័ន្ធផងដែរ»។
លោកបន្ថែមថា បើទោះបីជាសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមិនទាន់បានអនុម័តក៏ដោយ ក៏រាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវយន្តការចាំបាច់នានាតាមរយៈការបង្កើតអង្គភាពច្រកចេញចូលតែមួយ ទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និងនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ និងការបង្កើតអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល អ្នកនាំពាក្យតាមក្រសួងស្ថាប័ន និងមន្ត្រីព័ត៌មាននៅគ្រប់រាជធានី ខេត្ត ក្នុងការលើកកម្ពស់ និងធ្វើឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើងបន្ថែមទៀតនូវការផ្តល់សេវាសាធារណៈ និងសិទ្ធិទទួលព័ត៌មានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
មាត្រា ៣ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាន ដែលវីអូអេទទួលបាន ចែងថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិទទួលព័ត៌មានមានវិសាលភាពអនុវត្តចំពោះព័ត៌មានគ្រប់ប្រភេទ ដែលត្រូវផ្តល់ដោយស្ថាប័នសាធារណៈ ទាំងរដ្ឋបាលថ្នាក់ជាតិ ទាំងរដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិ លើកលែងតែព័ត៌មានសម្ងាត់ដែលស្ថិតក្នុងបទបញ្ញត្តិហាមឃាត់។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ឲ្យដឹងថា ព័ត៌មានសម្ងាត់ដែលស្ថាប័នសាធារណៈអាចបដិសេធមិនផ្តល់ឲ្យមានដូចជា ព័ត៌មានបណ្តាលឲ្យអន្តរាយ និងប៉ះពាល់ដល់វិស័យសាធារណៈ និងឯកជន ដូចជាអន្តរាយដល់វិស័យការពារជាតិ និងសន្តិសុខជាតិ ដូចជាការនាំចូល ការផលិត ការរក្សាទុក និងការប្រើប្រាស់គ្រឿងសព្វាវុធគ្រប់ប្រភេទជាដើម ព្រមទាំងព័ត៌មានដែលបណ្តាលឲ្យអន្តរាយដល់ទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋបរទេស ឬអន្តរជាតិ ព័ត៌មានធ្វើឲ្យអន្តរាយដល់សេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុជាតិ។ ព័ត៌មានបណ្តាលឲ្យរាំងស្ទះដល់ដំណើរការស៊ើបអង្កេតបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ការអនុវត្តច្បាប់ និងការសម្ងាត់របស់តុលាការ ដែលត្រូវយកមកអនុវត្ត។ ព័ត៌មានដែលបណ្តាលឲ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពឯកជន ព័ត៌មានសម្ងាត់ដែលទាក់ទងទៅនឹងកិច្ចប្រជុំផ្ទៃក្នុង និងដំណើរនៃការតែងតាំងរបស់ស្ថាប័នសាធារណៈ និងព័ត៌មានសម្ងាត់ដទៃទៀត ដែលបទបញ្ញត្តិហាមឃាត់។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះក៏មានចែងការដាក់ទោសទណ្ឌលើមន្ត្រីទទួលបន្ទុកសារព័ត៌មាន ឬមន្ត្រីស្ថាប័នសាធារណៈ ដែលអាក់ខាន ឬក៏មិនបានបំពេញតួនាទីភារកិច្ចតាមខ្លឹមសារនៃច្បាប់នេះផងដែរ៕