ភ្នំពេញ —
នៅថ្ងៃព្រហស្បត៍ទី ៣១ ខែតុលា អតីតមេមនោគមវិជ្ជានិងអតីតប្រមុខរដ្ឋខ្មែរក្រហម បានធ្វើសេចក្តីថ្លែងនៅចំពោះមុខតុលាការ នៅទីបញ្ចប់វគ្គទីមួយនៃការវិនិច្ឆ័យទោសដ៏យូររបស់គេ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ក្នុងខណៈដែលក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាបានសុំចៅក្រមឲ្យពិន័យទោសចុងចោទវ័យចាស់ទាំងពីររូប ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារមួយជីវិត ក្រុមមេធាវីការពារក្តីរបស់អ្នកទាំងពីរបាននិយាយថា កូនក្តីរបស់ខ្លួនគួរទទួលបានសាលក្រមឲ្យរួចទោស ហើយដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ។
ក្រុមមេធាវីការពារក្តីបានពណ៌នាពាក្យបណ្តឹងប្រឆាំងនឹងកូនក្តីរបស់ខ្លួនថាជាឆាកល្ខោនមួយដែលគេបានសម្រេចលទ្ធផលទុកជាមុនរួចទៅហើយ។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ ២លាននាក់បានស្លាប់នៅក្រោមស្ថានភាពដ៏ឃោរឃៅរបស់របបគ្រប់គ្រងខ្មែរក្រហមនៅក្នុងទសវត្សរ៍ ១៩៧០។
នួន ជា ដែលគេស្គាល់ថាជាបងធំទីពីរ សម្រាប់មុខនាទីរបស់គាត់ជាភូឈួយរបស់សពមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ប៉ុល ពត បានតវ៉ាថា គាត់មិនបានទទួលការវិនិច្ឆ័យទោសដោយយុត្តិធម៌ទេ ហើយថាគាត់គ្មានការជំពាក់ទាក់ទិននៅក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្មដែលតុលាការបានចោទប្រកាន់មកលើគាត់នោះឡើយ។
អ្នកបកប្រែភាសារបស់តុលាការបានអានពាក្យរបស់ចុងចោទ វ័យ ៨៧ ឆ្នាំ នួន ជា៖ «តាមរយៈអង្គជំនុំជំរះនេះ ភស្តុតាងបានបង្ហាញច្បាស់ណាស់ថា ខ្ញុំមិនបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មណាមួយ ដូចដែលសហចៅក្រមបានចោទនោះទេ។ និយាយឲ្យខ្លីទៅ ខ្ញុំមិនបានធ្វើអ្វីខុសទេ ទាក់ទងនឹងការចោទប្រកាន់ទាំងនោះ»។
ក្នុងសេចក្តីថ្លែងអស់រយៈជាង ១ ម៉ោង នៅលើកៅអីជនពីការ នួន ជា បាននិយាយថា គាត់ស្រឡាញ់ប្រជាពលរដ្ឋគាត់ណាស់ ហើយមិនអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេរងទុក្ខវេទនាទេ។ គាត់បញ្ជាក់ថា ការសម្លាប់រង្គាល ទុរ្ភឹក្ស និងការបង្ខំឲ្យធ្វើការបាក់កម្លាំង ភាគច្រើនគឺជាស្នាដៃរបស់ភ្នាក់ងារវៀតណាមនិងអាមេរិកាំង ដែលចង់បំផ្លាញបដិវត្តន៍។ នួន ជា នៅតែទទូចថា គាត់គ្មានអំណាចនិតិប្រតិបត្តិនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមទេ ហើយថាគាត់បានដឹងរឿងពិតអំពីសម័យនោះ នៅក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ តែប៉ុណ្ណោះ៖
«ទោះបីជាដូច្នេះក៏ដោយ ខ្ញុំសូមចូលរួមកាន់មរណៈទុក្ខ និងទទួលខុសត្រូវជាលក្ខណៈសីលធម៌ ចំពោះជនរងគ្រោះ និងប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់ដែលបានរងទុក្ខវេទនានៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ»។
នៅពេលចាប់ផ្តើមការវិនិច្ឆ័យទោស កាលពី ២ ឆ្នាំមុន ចៅក្រមបានបែងចែកដីកាចោទប្រកាន់ដ៏ស្មុគស្មាញនេះ ទៅជាការកាត់ក្តីវគ្គតូចៗ ៣ ដែលមានរួមការប្រល័យពូជសាសន៍ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។
ការកាត់សេចក្តីវគ្គតូចទីមួយបានស្តាប់ភស្តុតាងអំពីបទចោទក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្ម ៣ប្រភេទ៖ ទី១) ការជម្លៀសមនុស្សដោយបង្ខំចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ នៅខែមេសាឆ្នាំ ១៩៧៥ នៅពេលពួកខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាច ទី២) ការជម្លៀសមនុស្សដោយបង្ខំក្នុងវគ្គទី ២ ពាសពេញប្រទេសក្នុងពេល ២ ឆ្នាំបន្ទាប់ និង ទី៣) ការសម្លាប់រង្គាលនៃទាហាននិងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល លន់ ណុល ជាច្រើនរយនាក់ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥។
ចំពោះពាក្យចោទជាក់លាក់នៅក្នុងការកាត់សេចក្តីវគ្គតូចទីមួយនេះ លោក Victor Koppe(វិកទ័រ គូពេ) មេធាវីរបស់ នួន ជា បានប្រាប់វីអូអេថា សេចក្តីសម្រេចអំពីការជម្លៀសមនុស្សចេញពីក្រុងភ្នំពេញ បានធ្វើដោយសារហេតុផលយោធានិងឲ្យស្រួលគ្រប់គ្រង ហើយមិនមានគោលបំណងឧក្រឹដ្ឋណាមួយទេ៖
«ហើយឧក្រិដ្ឋកម្មដែលត្រូវបានចោទថាបានប្រព្រឹត្តធ្វើ នៅក្នុងការជម្លៀសមនុស្សចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញនោះ គឺមិនបានធ្វើក្រោមគោលនយោបាយណាមួយឡើយ។ ជាការជាក់ច្បាស់ណាស់ គឺពួកគេចង់ឲ្យពលរដ្ឋទាំងអស់នោះប្តូរទៅនៅក្នុងសហករណ៍ ដើម្បីធ្វើការនៅទីនោះនិងផលិតស្រូវឲ្យបានច្រើនតាមដែលអាចធ្វើបាន ដូច្នេះមិនមានគោលបំណងដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋទាំងអស់នេះ ត្រូវគេសម្លាប់តាមរបៀបណាមួយទេ»។
ក្រុមមេធាវីរបស់ នួន ជា ក៏បានអះអាងដែរថា ការជម្លៀសមនុស្សដោយបង្ខំក្នុងវគ្គទី ២ ក្រោយមកទៀត គឺធ្វើតាមមេបញ្ជាការថ្នាក់ភូមិភាគ មិនមែនតាមមេដឹកនាំកំពូលទេ។ មេធាវី Koppe ថ្លែងថា ពាក្យចោទទី ៣ អំពីការសម្លាប់រង្គាលនៃទាហាននិងមន្រ្តី លន់ ណុល ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ គឺជាលទ្ធផលនៃការសងសឹករបស់ក្រុមកម្មាភិបាលក្នុងតំបន់ មិនមែនជាគោលនយោបាយរបស់របបគ្រប់គ្រងទេ។ ជាលទ្ធផល លោក Koppe បានសុំឲ្យតុលាការសម្រេចឲ្យកូនក្តីលោក បានរួចទោស និងមានសេរីភាពឡើងវិញ។
ក្រុមមេធាវីរបស់ចុងចោទ ខៀវ សំផន បានពណ៌នាអំពីកូនក្តីរបស់ខ្លួនថា គាត់ជាបុរសម្នាក់ដែលបានចូលរួមក្នុងបដិវត្តន៍ ដោយមានគោលបំណងដ៏ល្អបំផុត តែត្រូវគេឆបោក។ ព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិ លោក William Smith(វីល្យាំ ស្ម៊ីត) ដែលបាននិយាយចំអកនៅក្នុងតុលាការដល់សេចក្តីតវ៉ារបស់ ខៀវ សំផន ដែលថា «គាត់ជាមនុស្សតែម្នាក់គត់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល ដែលមិនដឹង មិនឃើញ មិនឮអ្វីសោះនោះ» បានច្រានចោលសេចក្តីអះអាងដែលថា បុរសចុងចោទទាំង ២ រូប មិនបានទទួលការកាត់សេចក្តីដោយយុត្តិធម៌នោះទេ។
លោក Smith ថ្លែងថា ឯកសារជាច្រើនបានបង្ហាញថា ពួកខ្មែរក្រហមមានគោលនយោបាយដើម្បីសម្លាប់អតីតសមាជិកនៃរបបគ្រប់គ្រង លន់ ណុល ហើយថាគោលនយោបាយនេះបានចេញមកពីថ្នាក់កំពូល។ ចំពោះការជម្លៀសពលរដ្ឋទាំងមូលចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញដោយបង្ខំ លោក Smith បានថ្លែងជាអាទិថា៖
«ទស្សនៈរបស់យើងគឺថា ការបង្ខំឲ្យពលរដ្ឋចេញពីទីក្រុង ដោយមិនបានត្រៀមលក្ខណៈជាមុន ឬប្រាប់ឲ្យដឹងជាមុន នៅក្នុងខែដែលមានអាកាសធាតុក្តៅបំផុតនោះ ពួកគេដឹងហើយថា ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន នឹងត្រូវស្លាប់។ ទោះបីជា ពួកគេមិនចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ស្លាប់ក៏ដោយ ក៏ពួកគេដឹងថា ការណ៍នេះ វានឹងកើតឡើង។ ខ្ញុំចង់និយាយថា នេះជាសុភនិច្ឆ័យដ៏សាមញ្ញតែប៉ុណ្ណោះ»។
ក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាបានកាក់ស្មានថា ដោយគិតតែនៅក្នុងការជម្លៀសប្រជាជនចេញដោយបង្ខំទាំងពីរលើកតែប៉ុណ្ណោះ មានប្រជាពលរដ្ឋ ប្រមាណ ២ ម៉ឺននាក់បានបាត់បង់ជីវិត៖
«ហើយនៅពេលដែលយើងក្រឡេកមើលចំនួនមនុស្សស្លាប់ ដោយគ្រាន់តែយកចំនួនយ៉ាងតិចបំផុតនោះគឺមានរាប់ពាន់នាក់ទៅហើយ ហើយនៅពេលដែលយើងក្រឡេកមើលទៅមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ដែលត្រូវបានសម្លាប់ដោយចេតនា ដោយមេដឹកនាំដែលជាអ្នករចនាផែនការនិងជាអ្នកគ្រប់គ្រងលើអ្វីៗដែលបានកើតឡើង របៀបដែលប្រជាពលរដ្ឋត្រូវបានបង្ខំឲ្យចេញពីទីក្រុងទៅជនបទ ហើយពួកគេជាអ្នកគ្រប់គ្រងលើគោលនយោបាយដែលលើកទឹកចិត្តឲ្យកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមសម្លាប់មន្រ្តី និងទាហានរបស់លោក លន់ ណុល នោះ ការដាក់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារមួយជីវិត ចំពោះអ្នកប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋទាំងនេះ គឺជាកំរិតទោសដ៏អប្បរិមាប៉ុណ្ណោះ»។
គេរំពឹងថា តុលាការនឹងប្រកាសសាលក្រមនៃការកាត់សេចក្តីវគ្គតូចទី ១ នៅឆ្នាំក្រោយ។
ការកាត់សេចក្តីវគ្គតូចទីពីរ ដែលមិនទាន់បានកំណត់ថ្ងៃចាប់ផ្តើមនៅឡើយនោះ នឹងពិនិត្យមើលការចោទប្រកាន់អំពីបទប្រល័យពូជិសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ នៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីធានាឲ្យតុលាការធ្វើការវាយតម្លៃអំពីប្រភេទនៃបទចោទប្រកាន់ ឲ្យបានសមស្របល្អទៅតាមទុក្ខវេទនារបស់ប្រជារាស្រ្តខ្មែរ នៅក្រោមរបបដែលក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាបានសំគាល់លក្ខណៈថាជារដ្ឋទាសកម្មមួយ។
មនុស្សប្រមាណ ២ លាននាក់បានស្លាប់ដោយសារការប្រហារជីវិត ទុរ្ភឹក្ស ជម្ងឺ និងការបង្ខំឲ្យធ្វើការបាក់កម្លាំង ក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ទៅ ១៩៧៩៕
ប្រែសម្រួលដោយ កែរ យ៉ាន
ក្រុមមេធាវីការពារក្តីបានពណ៌នាពាក្យបណ្តឹងប្រឆាំងនឹងកូនក្តីរបស់ខ្លួនថាជាឆាកល្ខោនមួយដែលគេបានសម្រេចលទ្ធផលទុកជាមុនរួចទៅហើយ។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ ២លាននាក់បានស្លាប់នៅក្រោមស្ថានភាពដ៏ឃោរឃៅរបស់របបគ្រប់គ្រងខ្មែរក្រហមនៅក្នុងទសវត្សរ៍ ១៩៧០។
នួន ជា ដែលគេស្គាល់ថាជាបងធំទីពីរ សម្រាប់មុខនាទីរបស់គាត់ជាភូឈួយរបស់សពមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ប៉ុល ពត បានតវ៉ាថា គាត់មិនបានទទួលការវិនិច្ឆ័យទោសដោយយុត្តិធម៌ទេ ហើយថាគាត់គ្មានការជំពាក់ទាក់ទិននៅក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្មដែលតុលាការបានចោទប្រកាន់មកលើគាត់នោះឡើយ។
អ្នកបកប្រែភាសារបស់តុលាការបានអានពាក្យរបស់ចុងចោទ វ័យ ៨៧ ឆ្នាំ នួន ជា៖ «តាមរយៈអង្គជំនុំជំរះនេះ ភស្តុតាងបានបង្ហាញច្បាស់ណាស់ថា ខ្ញុំមិនបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មណាមួយ ដូចដែលសហចៅក្រមបានចោទនោះទេ។ និយាយឲ្យខ្លីទៅ ខ្ញុំមិនបានធ្វើអ្វីខុសទេ ទាក់ទងនឹងការចោទប្រកាន់ទាំងនោះ»។
ក្នុងសេចក្តីថ្លែងអស់រយៈជាង ១ ម៉ោង នៅលើកៅអីជនពីការ នួន ជា បាននិយាយថា គាត់ស្រឡាញ់ប្រជាពលរដ្ឋគាត់ណាស់ ហើយមិនអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេរងទុក្ខវេទនាទេ។ គាត់បញ្ជាក់ថា ការសម្លាប់រង្គាល ទុរ្ភឹក្ស និងការបង្ខំឲ្យធ្វើការបាក់កម្លាំង ភាគច្រើនគឺជាស្នាដៃរបស់ភ្នាក់ងារវៀតណាមនិងអាមេរិកាំង ដែលចង់បំផ្លាញបដិវត្តន៍។ នួន ជា នៅតែទទូចថា គាត់គ្មានអំណាចនិតិប្រតិបត្តិនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមទេ ហើយថាគាត់បានដឹងរឿងពិតអំពីសម័យនោះ នៅក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ តែប៉ុណ្ណោះ៖
«ទោះបីជាដូច្នេះក៏ដោយ ខ្ញុំសូមចូលរួមកាន់មរណៈទុក្ខ និងទទួលខុសត្រូវជាលក្ខណៈសីលធម៌ ចំពោះជនរងគ្រោះ និងប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់ដែលបានរងទុក្ខវេទនានៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ»។
នៅពេលចាប់ផ្តើមការវិនិច្ឆ័យទោស កាលពី ២ ឆ្នាំមុន ចៅក្រមបានបែងចែកដីកាចោទប្រកាន់ដ៏ស្មុគស្មាញនេះ ទៅជាការកាត់ក្តីវគ្គតូចៗ ៣ ដែលមានរួមការប្រល័យពូជសាសន៍ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។
ការកាត់សេចក្តីវគ្គតូចទីមួយបានស្តាប់ភស្តុតាងអំពីបទចោទក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្ម ៣ប្រភេទ៖ ទី១) ការជម្លៀសមនុស្សដោយបង្ខំចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ នៅខែមេសាឆ្នាំ ១៩៧៥ នៅពេលពួកខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាច ទី២) ការជម្លៀសមនុស្សដោយបង្ខំក្នុងវគ្គទី ២ ពាសពេញប្រទេសក្នុងពេល ២ ឆ្នាំបន្ទាប់ និង ទី៣) ការសម្លាប់រង្គាលនៃទាហាននិងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល លន់ ណុល ជាច្រើនរយនាក់ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥។
ចំពោះពាក្យចោទជាក់លាក់នៅក្នុងការកាត់សេចក្តីវគ្គតូចទីមួយនេះ លោក Victor Koppe(វិកទ័រ គូពេ) មេធាវីរបស់ នួន ជា បានប្រាប់វីអូអេថា សេចក្តីសម្រេចអំពីការជម្លៀសមនុស្សចេញពីក្រុងភ្នំពេញ បានធ្វើដោយសារហេតុផលយោធានិងឲ្យស្រួលគ្រប់គ្រង ហើយមិនមានគោលបំណងឧក្រឹដ្ឋណាមួយទេ៖
«ហើយឧក្រិដ្ឋកម្មដែលត្រូវបានចោទថាបានប្រព្រឹត្តធ្វើ នៅក្នុងការជម្លៀសមនុស្សចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញនោះ គឺមិនបានធ្វើក្រោមគោលនយោបាយណាមួយឡើយ។ ជាការជាក់ច្បាស់ណាស់ គឺពួកគេចង់ឲ្យពលរដ្ឋទាំងអស់នោះប្តូរទៅនៅក្នុងសហករណ៍ ដើម្បីធ្វើការនៅទីនោះនិងផលិតស្រូវឲ្យបានច្រើនតាមដែលអាចធ្វើបាន ដូច្នេះមិនមានគោលបំណងដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋទាំងអស់នេះ ត្រូវគេសម្លាប់តាមរបៀបណាមួយទេ»។
ក្រុមមេធាវីរបស់ នួន ជា ក៏បានអះអាងដែរថា ការជម្លៀសមនុស្សដោយបង្ខំក្នុងវគ្គទី ២ ក្រោយមកទៀត គឺធ្វើតាមមេបញ្ជាការថ្នាក់ភូមិភាគ មិនមែនតាមមេដឹកនាំកំពូលទេ។ មេធាវី Koppe ថ្លែងថា ពាក្យចោទទី ៣ អំពីការសម្លាប់រង្គាលនៃទាហាននិងមន្រ្តី លន់ ណុល ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ គឺជាលទ្ធផលនៃការសងសឹករបស់ក្រុមកម្មាភិបាលក្នុងតំបន់ មិនមែនជាគោលនយោបាយរបស់របបគ្រប់គ្រងទេ។ ជាលទ្ធផល លោក Koppe បានសុំឲ្យតុលាការសម្រេចឲ្យកូនក្តីលោក បានរួចទោស និងមានសេរីភាពឡើងវិញ។
ក្រុមមេធាវីរបស់ចុងចោទ ខៀវ សំផន បានពណ៌នាអំពីកូនក្តីរបស់ខ្លួនថា គាត់ជាបុរសម្នាក់ដែលបានចូលរួមក្នុងបដិវត្តន៍ ដោយមានគោលបំណងដ៏ល្អបំផុត តែត្រូវគេឆបោក។ ព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិ លោក William Smith(វីល្យាំ ស្ម៊ីត) ដែលបាននិយាយចំអកនៅក្នុងតុលាការដល់សេចក្តីតវ៉ារបស់ ខៀវ សំផន ដែលថា «គាត់ជាមនុស្សតែម្នាក់គត់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល ដែលមិនដឹង មិនឃើញ មិនឮអ្វីសោះនោះ» បានច្រានចោលសេចក្តីអះអាងដែលថា បុរសចុងចោទទាំង ២ រូប មិនបានទទួលការកាត់សេចក្តីដោយយុត្តិធម៌នោះទេ។
លោក Smith ថ្លែងថា ឯកសារជាច្រើនបានបង្ហាញថា ពួកខ្មែរក្រហមមានគោលនយោបាយដើម្បីសម្លាប់អតីតសមាជិកនៃរបបគ្រប់គ្រង លន់ ណុល ហើយថាគោលនយោបាយនេះបានចេញមកពីថ្នាក់កំពូល។ ចំពោះការជម្លៀសពលរដ្ឋទាំងមូលចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញដោយបង្ខំ លោក Smith បានថ្លែងជាអាទិថា៖
«ទស្សនៈរបស់យើងគឺថា ការបង្ខំឲ្យពលរដ្ឋចេញពីទីក្រុង ដោយមិនបានត្រៀមលក្ខណៈជាមុន ឬប្រាប់ឲ្យដឹងជាមុន នៅក្នុងខែដែលមានអាកាសធាតុក្តៅបំផុតនោះ ពួកគេដឹងហើយថា ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន នឹងត្រូវស្លាប់។ ទោះបីជា ពួកគេមិនចង់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ស្លាប់ក៏ដោយ ក៏ពួកគេដឹងថា ការណ៍នេះ វានឹងកើតឡើង។ ខ្ញុំចង់និយាយថា នេះជាសុភនិច្ឆ័យដ៏សាមញ្ញតែប៉ុណ្ណោះ»។
ក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាបានកាក់ស្មានថា ដោយគិតតែនៅក្នុងការជម្លៀសប្រជាជនចេញដោយបង្ខំទាំងពីរលើកតែប៉ុណ្ណោះ មានប្រជាពលរដ្ឋ ប្រមាណ ២ ម៉ឺននាក់បានបាត់បង់ជីវិត៖
«ហើយនៅពេលដែលយើងក្រឡេកមើលចំនួនមនុស្សស្លាប់ ដោយគ្រាន់តែយកចំនួនយ៉ាងតិចបំផុតនោះគឺមានរាប់ពាន់នាក់ទៅហើយ ហើយនៅពេលដែលយើងក្រឡេកមើលទៅមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ដែលត្រូវបានសម្លាប់ដោយចេតនា ដោយមេដឹកនាំដែលជាអ្នករចនាផែនការនិងជាអ្នកគ្រប់គ្រងលើអ្វីៗដែលបានកើតឡើង របៀបដែលប្រជាពលរដ្ឋត្រូវបានបង្ខំឲ្យចេញពីទីក្រុងទៅជនបទ ហើយពួកគេជាអ្នកគ្រប់គ្រងលើគោលនយោបាយដែលលើកទឹកចិត្តឲ្យកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមសម្លាប់មន្រ្តី និងទាហានរបស់លោក លន់ ណុល នោះ ការដាក់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារមួយជីវិត ចំពោះអ្នកប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋទាំងនេះ គឺជាកំរិតទោសដ៏អប្បរិមាប៉ុណ្ណោះ»។
គេរំពឹងថា តុលាការនឹងប្រកាសសាលក្រមនៃការកាត់សេចក្តីវគ្គតូចទី ១ នៅឆ្នាំក្រោយ។
ការកាត់សេចក្តីវគ្គតូចទីពីរ ដែលមិនទាន់បានកំណត់ថ្ងៃចាប់ផ្តើមនៅឡើយនោះ នឹងពិនិត្យមើលការចោទប្រកាន់អំពីបទប្រល័យពូជិសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ នៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីធានាឲ្យតុលាការធ្វើការវាយតម្លៃអំពីប្រភេទនៃបទចោទប្រកាន់ ឲ្យបានសមស្របល្អទៅតាមទុក្ខវេទនារបស់ប្រជារាស្រ្តខ្មែរ នៅក្រោមរបបដែលក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាបានសំគាល់លក្ខណៈថាជារដ្ឋទាសកម្មមួយ។
មនុស្សប្រមាណ ២ លាននាក់បានស្លាប់ដោយសារការប្រហារជីវិត ទុរ្ភឹក្ស ជម្ងឺ និងការបង្ខំឲ្យធ្វើការបាក់កម្លាំង ក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ទៅ ១៩៧៩៕
ប្រែសម្រួលដោយ កែរ យ៉ាន