ប្រទេសកម្ពុជាដែលជាប្រធានប្តូរវេនរបស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) នឹងរៀបចំកិច្ចប្រជុំចង្អៀតរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេស នៅសប្តាហ៍ក្រោយ ដែលជាកិច្ចប្រជុំមួយកើតឡើងបន្ទាប់ពីមានភាពចម្រូងចម្រាសលើវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ានិងត្រូវបានមើលឃើញថានឹងជាចំណុចក្តៅមួយនៃកិច្ចពិភាក្សាក្នុងកិច្ចប្រជុំជាបន្តបន្ទាប់។
កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ាន គ្រោងនឹងធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី១៦ និងទី១៧ ខែកុម្ភៈ នៅរាជធានីភ្នំពេញ ដោយមិនមានការចូលរួមពីរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសនៃរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាឡើយ។ នេះជាកិច្ចប្រជុំលើកដំបូង ដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំម្តង បន្ទាប់ពីបានលើកពេលម្តងរួចមកហើយកាលពីខែមករា ក្រោយមានភាពចម្រូងចម្រាសលើការអញ្ជើញរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសមីយ៉ាន់ម៉ាចូលរួមកិច្ចប្រជុំ ដែលមេដឹកនាំអាស៊ានមួយចំនួនជំទាស់នឹងវត្តមានរបស់មន្រ្តីថ្នាក់នយោបាយមីយ៉ាន់ម៉ា។ អាស៊ានអនុញ្ញាតឲ្យតែតំណាងមិនមែននយោបាយប៉ុណ្ណោះ។
លោក ជុំ សុន្ទរី អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានប្រាប់វីអូអេថារហូតមកដល់ថ្ងៃទី៩ ខែកុម្ភៈ ភាគីមីយ៉ាន់ម៉ាមិនទាន់បានបញ្ជាក់អំពីការបញ្ជូនមន្រ្តីមិនមែនថ្នាក់នយោបាយដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំនៅឡើយទេ។
ប្រធានវិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី (Asian Vision Institute) លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ ថ្លែងថាវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា នៅតែជា«បញ្ហាស្មុគស្មាញ» និងមានការខ្វែងគំនិតគ្នាក្នុងចំណោមសមាជិកអាស៊ាន។ លោកបន្ថែមថាកម្ពុជាក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានមានតួនាទីសំខាន់មួយ គឺការសម្របសម្រួលធានាគោលការណ៍មូលមតិគ្នា ឬកុងសង់ស៊ីសសម្រាប់ការសម្រេចចិត្ត។
លោក វណ្ណារិទ្ធិ បានប្រាប់វីអូអេថា៖ «សំខាន់គឺយើងឲ្យអាស៊ានជាចម្បងផង មជ្ឈភាពអាស៊ាន សាមគ្គីភាពអាស៊ានជាចម្បង ហើយយើងធ្វើជាប្រធានអាស៊ានគឺជាអ្នកសម្របសម្រួល ធ្វើម៉េចឲ្យមាន consensus [កុងសង់ស៊ីស]នៅក្នុងអាស៊ានហ្នឹង»។
អ្នកវិភាគមើលឃើញថាមេរៀនសម្រាប់ធ្វើជាប្រធានអាស៊ានលើកនេះ គឺ«សាមញ្ញបំផុត» គឺកម្ពុជាត្រូវតែបញ្ចៀសសកម្មភាពទាំងឡាយណា ដែលងាយរងការរិះគន់ថាធ្វើឲ្យចុះខ្សោយការរួបរួមរបស់អាស៊ាន។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកស្រីបណ្ឌិត AstridNorén-Nilsson អ្នកជំនាញកិច្ចការកម្ពុជានៅសាកលវិទ្យាល័យ Lund ប្រទេសស៊ុយអែត។
រូបឯកសារ៖ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន (ឆ្វេង) ថតរូបជាមួយនឹងប្រធានក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋបាលមីយ៉ាន់ម៉ា លោកឧត្តមសេនីយ៍ Min Aung Hlaing នៅមុនជំនួបនៅរដ្ឋធានីណៃពិដោ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២។ (An Khoun SamAun/National Television of Cambodia via AP)
អ្នកស្រី AstridNorén-Nilsson បញ្ជាក់ក្នុងសារអ៊ីម៉ែលថា៖ «មិនមានអ្នកណារំពឹងថាកម្ពុជានឹងទទួលជោគជ័យលើកិច្ចការធំក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ ដូចជាដោះស្រាយវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ាឡើយ។ សមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀតមានទស្សនៈថាការទទួលបានជោគជ័យធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន ក្លាយជាបញ្ហាមួយដែលកម្ពុជាត្រូវបង្ហាញភាពស្មោះត្រង់ទៅកាន់អាស៊ាន ដែលជាប្លុកមួយ»។
អ្នកស្រី AstridNorén-Nilsson យល់ថាយុទ្ធសាស្រ្តរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ដែលបានជួបជាមួយមេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា លោក Min Aung Hlaingកាលពីដើមខែមករានៅក្រោយពីក្លាយជាប្រធានអាស៊ានភ្លាម គឺដើម្បីស្វះស្វែងកសាងនូវ«រូបភាពលើឆាកអន្តរជាតិដែលមានលក្ខណៈវិជ្ជមានមួយ» និង«ជាកេរដំណែល»សម្រាប់ធ្វើជាប្រធានអាស៊ានចុងក្រោយរបស់លោក។
ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវបានរិះគន់ថាមិនបានពិគ្រោះយោបល់ជាមួយសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀត និងបង្ហាញការទទួលស្គាល់មេដឹកនាំយោធាដែលបានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់អ្នកស្រីអោង សានស៊ូជីកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
ក្រៅពីបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា អ្នកវិភាគក៏បារម្ភអំពីឥទ្ធិពលរបស់ប្រទេសចិនលើកម្ពុជា ដូចដែលបានកើតឡើងកាលពីឆ្នាំ២០១២ នៅពេលដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលដែរ។
អ្នកស្រី AstridNorén-Nilsson ថ្លែងថាប្រទេសចិនទំនងនឹងដាក់សម្ពាធច្រើនមកលើកម្ពុជា ដើម្បីពង្រីកនូវរបៀបវារៈរបស់គេ រួមមានបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលចិនមានជម្លោះជាមួយសមាជិកមួយចំនួនរបស់អាស៊ាន រួមមានវៀតណាម ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ីនិងព្រុយណេ និងវិបត្តិក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «អាទិភាពចម្បងរបស់កម្ពុជា គឺនៅតែមិនប្រឆាំងនឹងទីក្រុងប៉េកាំង ដែលវាអាចធ្វើឲ្យឃ្លាតឆ្ងាយពីការរួបរួមរបស់អាស៊ានជាថ្មីទៀត»។
មេដឹកនាំអាស៊ានខិតខំជំរុញនិងលើកកម្ពស់គោលការណ៍មជ្ឈភាពរបស់ខ្លួនខណៈភាពតានតឹងរវាងមហាអំណាចសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិនបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងតាំងពីរដ្ឋបាលរបស់លោកប្រធានាធិបតី Donald Trump រហូតមកដល់រដ្ឋបាលរបស់លោកប្រធានាធិបតី Joe Biden។ តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ត្រូវបានគេមើលឃើញកាន់តែខ្លាំងឡើងថាជាព្រំដែនយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ទាំងហេតុផលនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចនៃមហាអំណាចទាំងពីរ។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានការពារគោលជំហររបស់ខ្លួនដោយអះអាងថាការសម្រេចចិត្តរបស់អាស៊ាន ធ្វើឡើងតាមគោលការណ៍រួម ដែលមិនមានអ្នកណាអាចដាក់គំនាបបានឡើយ ហើយអាស៊ានឲ្យអាទិភាពទៅលើផលប្រយោជន៍អាស៊ានជាធំ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេថា៖ «ដូច្នេះគ្មានអ្នកណាដែលលម្អៀងទៅអ្នកណានោះទេ គឺអត់កើតទេ ពីព្រោះអ្វីៗដែលជាការសម្រេច ជាការសម្រេចឯកច្ឆន្ទទាំងអស់គ្នា»។
វីអូអេមិនទាន់អាចសុំការអត្ថាធិប្បាយពីស្ថានទូតចិនប្រចាំនៅកម្ពុជាបាននៅឡើយទេ។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃចន្ទ បានអះអាងថាលោកនឹងរង់ចាំមើលថាតើប្រធានសមាគមអាស៊ានក្រោយទៀត នឹងអាចដោះស្រាយបញ្ហានៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបាន ឬយ៉ាងណា ដោយលោកបានការពារវិធីសាស្រ្ត«ទន់»របស់លោកក្នុងការដោះស្រាយកាលពីកន្លងទៅ។
នៅក្នុងពិធីសម្ពោធផ្លូវមួយខ្សែនៅក្នុងខេត្តក្រចេះ លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងថា៖ «ហើយសភាពការណ៍នៅមីយ៉ាន់ម៉ាមានអ្នកយល់ព្រមទៅ មានអ្នកមិនយល់ព្រម។ អាហ្នឹងជាដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំក៏រង់ចាំមើលដែររវាងវិធីសាស្រ្តទន់ និងវិធីសាស្រ្តរឹង។ ខ្ញុំក៏រង់ចាំមើលដែរ។ ខ្ញុំនៅសល់អាណត្តិរបស់ខ្ញុំនៅត្រឹមតែជាង១១ខែទេតើ! អ៊ីចឹងអ្នកក្រោយ គេដោះស្រាយទៅ! ខ្ញុំមិនទៅឈឺក្បាលអីខ្ញុំណាពេក!»។
លោក អៀ សុផល អ្នកតាមដាននយោបាយកម្ពុជានិងជាព្រឹទ្ធបុរសរងទទួលបន្ទុកផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍នៅសាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ Arizonaប្រាប់វីអូអេតាមសារអ៊ីម៉ែលថាជាប្រធានអាស៊ាន កម្ពុជា«គួរតែស្តាប់ មិនមែនបញ្ជាឡើយ»។ លោកបន្ថែមថាកាលពីឆ្នាំ២០១២ កម្ពុជាបានប្រើប្រាស់តួនាទីជាប្រធានអាស៊ានក្នុងការរារាំងកុងសង់ស៊ីសអាស៊ាន ទាក់ទងនឹងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោកបន្ថែមថា៖ «កម្ពុជាមិនគួរអនុវត្តការទូត”cowboy” [ការទូតគឃ្លើន]ទេ»។
កិច្ចប្រជុំចង្អៀតរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ានគឺជាកិច្ចប្រជុំសំខាន់ដើម្បីកំណត់របៀបវារៈសម្រាប់កិច្ចប្រជុំផ្សេងទៀតរបស់សមាគមអាស៊ាន។
ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា លោក គិន ភា យល់ថាសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួននៅមាន«គំនិតអវិជ្ជមាន»ចំពោះតួនាទីរបស់កម្ពុជាក្នុងការសម្របសម្រួល និងមិនទាន់ផ្តល់តម្លៃឲ្យក្នុងនាមជាសមាជិកអាស៊ានស្មើភាព។
លោក គិន ភា បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា៖ «ជាក់ស្តែងដូចជាដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់សម្តេចតេជោទៅកាន់ប្រទេសភូមា ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយនយោបាយ ធ្វើឲ្យប្រទេសភូមាវិលទៅរកប្រក្រតីភាពវិញអីជាដើម អ៊ីចឹងហាក់ដូចជាប្រទេសមួយចំនួនហ្នឹង មិនមើលឃើញតម្លៃដុំកំភួននៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់កម្ពុជា»។
យ៉ាងណាក៏ដោយលោក គិន ភា បញ្ជាក់ថាកម្ពុជាត្រូវបង្ហាញជំហរអព្យាក្រឹតរបស់ខ្លួននៅលើបញ្ហាទាំងអស់។
សមាជិកអាស៊ានមានប្រទេសព្រុយណេ កម្ពុជា ឥណ្ឌូណេស៊ី ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី មីយ៉ាន់ម៉ា ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី ថៃនិងវៀតណាម៕