ក្រុមហ៊ុន Hoang Anh Gia Lai (HAGL) នៃវៀតណាមដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដើម្បីដាំដំណាំកៅស៊ូ បានព្រមព្រៀងថា នឹងមិនឈូសឆាយដីព្រៃសម្បទានរបស់ខ្លួនក្នុងភូមិជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន១៤នៅខេត្តរតនគីរីដើម្បីអភិវឌ្ឍ ហើយនឹងបន្តធ្វើការជាមួយអ្នកភូមិលើការសងសំណងខូចខាត។ ការព្រមព្រៀងនេះកើតឡើងក្រោយពេលមានកិច្ចប្រជុំ កាលពីសប្តាហ៍មុន ដែលមានការចូលរួមពីភាគីពាក់ព័ន្ធជាច្រើន។
ការបន្តការតស៊ូមតិយ៉ាងស្វិតស្វាញទាំងថ្នាក់ជាតិ និងអន្តរជាតិក្រោមការ ជួយគាំទ្រពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល ប្រឆាំងនឹងក្រុមហ៊ុនវៀតណាមមួយដែលបានរំលោភបំពានដីធ្លីពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចនោះ នៅទីបំផុតបានធ្វើឲ្យក្រុមហ៊ុនសុខចិត្តបញ្ឈប់ការឈូសឆាយទាំងស្រុង ហើយព្រមផ្តល់សំណងដល់ពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងខេត្តរតនគីរីចំនួន១៤ភូមិ និងសន្យាគោរពសិទ្ធិពួកគេឡើងវិញ។
ក្រុមហ៊ុនវៀតណាមហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ (Hoang Anh Gia Lai) ដែលបានទទួលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដាំដំណាំកៅស៊ូពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានប្រកាសថា ខ្លួននឹងមិនឈូសឆាយ និងមិនអភិវឌ្ឍលើដីពលរដ្ឋចំនួន១១ភូមិហើយនឹងភូមិចំនួន៣ទៀតរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចនោះទេ។ ការសន្យានេះធ្វើឡើងក្នុងកិច្ចប្រជុំដែលមានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមពីរលើក ហើយមានការសន្យារវាងតំណាងអ្នកភូមិនិងតំណាងក្រុមហ៊ុន។
បើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយចេញពីកិច្ចប្រជុំកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ទី១៩ខែ កញ្ញាឆ្នាំ២០១៥ ក្រុមហ៊ុន ហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ (Hoang Anh Gia Lai) បានបញ្ជាក់ថា៖
«អ្នកតំណាងក្រុមហ៊ុនហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ (Hoang Anh Gia Lai) បានបញ្ជាក់ជាផ្លូវការនូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនក្នុងលិខិតចុះថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១៥ ដែលនាយកប្រតិបត្តិក្រុមហ៊ុនបានចុះហត្ថលេខាថា ក្រុមហ៊ុននឹងមិនបន្តការឈូសឆាយបន្ថែមទៀត ឬក៏មិនអភិវឌ្ឍសម្បទានរបស់ខ្លួនហើយនឹងមិនបង្កឲ្យមានការប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដល់ភូមិទាំង១១ឡើយ»។
លោកអៀង វុទ្ធី នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសមធម៌កម្ពុជា ដែលបានជួយផ្នែកការតស៊ូមតិ បានសាទរចំពោះភាពជឿនលឿនដែលឈានដល់ដំណោះស្រាយយ៉ាងសំខាន់នេះ។
«នេះជាគម្រូមួយ ទោះបីថា ដំណោះស្រាយមិនទាន់បានល្អ១០០ភាគរយ តែជាគម្រូមួយបង្ហាញថា ភាគីទាំងអស់សុខចិត្តអង្គុយដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាជាមួយគ្នា ហើយយកបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹងមកដាក់លើតុ ហើយជជែកគ្នា ព្រោះថា បើសិនជាយើងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងបន្តធ្វើសកម្មភាពបែបហ្នឹងទៀត វាមិនអាចដើរទៅមុខបានទេ។ អញ្ចឹងអាជីវកម្មរបស់យើងប្រាកដជាមានបញ្ហា»។
លោកថា បើមិនមានការដោះស្រាយតាមគោលការយុត្តិធម៌ទេ នោះប្រជាពលរដ្ឋមិនអាចនៅស្ងៀមចាំស្លាប់ទេ។ ពួកគាត់នឹងតវ៉ា ហើយវានឹងប៉ះពាល់ដល់ក្រុមហ៊ុន និងមុខមាត់ប្រទេស។
«ភាគីទាំងអស់គួរតែជជែកគ្នាដោយសន្តិវិធី ហើយដោយស្មោះត្រង់ ហើយដោយមានការចូលរួមគ្រប់ភាគី រួមទាំងអាជ្ញាធរផងដែរ ទើបយើងអាចធ្វើការដោះស្រាយបញ្ហាដោយតម្លាភាព»។
លោកសាល់ ហ្នើយ តំណាងពលរដ្ឋរងគ្រោះម្នាក់ ដែលចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំដែរ បានថ្លែងថា ទោះជាមានការដោះស្រាយមែន តែមិនទាន់មានចំណាត់ការតទៅមុខទៀតទេ ហើយពលរដ្ឋនៅរង់ចាំមើលលទ្ធផលនៅឡើយ។
«នៅបន្តការចរចាគ្នាតទៅទៀត មិនទាន់យកជម្រើសណាមួយ ដែលត្រូវគ្នានោះទេ»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរវាងតំណាងក្រុមហ៊ុន និងតំណាងពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិច បានឲ្យដឹងថា ក្រុមហ៊ុននឹងធ្វើការសងសំណងពីរយ៉ាង បើរកឃើញថា ការឈូសឆាយមានការប៉ះពាល់ដល់អ្នកភូមិ គឺសងជាថវិកា ឬដី ផោយយល់ព្រមធ្វើប្លង់កម្មសិទ្ធ ប្រើប្រាស់គីមីដែលស្របតាមលិខិតបទដ្ឋានបរិស្ថាន ជួសជុល និងថែទាំផ្លូវ និងស្ពានដែលប៉ះពាល់ដោយប្រតិបត្តិការរបស់ក្រុមហ៊ុន កំណត់ព្រំប្រទល់របស់ក្រុមហ៊ុន ស្តាប្រភពទឹករួមទាំងធនធានត្រីឡើងវិញ និងធ្វើការសុំទោសជាសារធារណៈដោយផ្តល់គោមួយក្បាលទម្ងន់៤០០គីឡូក្រាមក្នុងមួយភូមិ និងលុយ៥០០ដុល្លារ សម្រាប់ធ្វើពិធីសែនអារក្សតាមទំនៀមទម្លាប់ជាដើម។ នេះជាកិច្ចការសន្យារបស់ក្រុមហ៊ុនចំពោះភូមិចំនួន១១។ ដោយឡែកក្រុមហ៊ុនយល់ព្រមថា នឹងមិនឈូសឆាយ មិនអភិវឌ្ឍ មិនជ្រៀតជ្រែក មិនទន្ទ្រានយក ឬមិនប៉ះពាល់ដល់ដីរបស់អ្នកភូមិកាជូត ភូមិកេត និងភូមិណាយ រួមមានដីដែលសហគមន៍ទាំងនេះ ប្រើប្រាស់ និងចេញចូល តាមទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី ទោះដោយវិធីណាក៏ដោយ នាពេលបច្ចុប្បន្ន ឬអនាគត។
លោកស្រីចូស៊ី ខូហេន (Josie Cohen) មន្ត្រីយុទ្ធនាការជាន់ខ្ពស់ផ្នែកបញ្ហាដីធ្លីនៃអង្គការ Global Witness បានរីករាយ ដែលបានដឹងអំពីការឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងជាសំខាន់។
«ក្រុមហ៊ុនហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ (Hoang Anh Gia Lai) ត្រូវតែគោរពតាមកិច្ចសន្យារបស់ខ្លួនទាំងអស់ ដែលបានធ្វើជាមួយសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចទាំង១៤ភូមិ។ ក្រុមហ៊ុនត្រូវតែចាប់ផ្តើមផងដែរនូវដំណើរការប្រគល់ដីធ្លីស្រដៀងគ្នានេះទៅដល់សហគមន៍ផ្សេងទៀតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងឡាវ ដែលនៅបន្តរងការប៉ះពាល់ដោយសារការបំផ្លិចបំផ្លាញដំណាំរបស់ពួកគេ»។
កិច្ចព្រមព្រៀងទាំងពីរបានធ្វើឡើងក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយនៅខេត្តសៀមរាប ចាប់ពីថ្ងៃទី១៥ដល់ថ្ងៃ១៩ខែកញ្ញា ដែលមានតំណាងក្រុមហ៊ុន អង្គការអង្កេតការណ៍ តំណាងសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ (IFC)របស់ធនាគារពិភព លោក និងតំណាងពលរដ្ឋ បានចូលរួមផងនោះ។
ក្រុមហ៊ុនវៀតណាមហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ (Hoang Anh Gia Lai)បានចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការឈូសឆាយលើដីសម្បទាន៤ម៉ឺន៧ពាន់ហិចតាក្នុងខេត្តរតនគីរី ក្រោយពីទទួលបានអាជ្ញាបណ្ណពីរដ្ឋាភិបាលនៅឆ្នាំ២០១០ ដែលក្រុមអង្គការឃ្លាំមើល បានអះអាងថា បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ និងដោយមិនផ្ទាល់ដល់ពលរដ្ឋយ៉ាងតិច២ពាន់គ្រួសារ។
ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន១៧ក្នុងខេត្តរតនគីរី ភាគឦសានប្រទេសកម្ពុជា និងអង្គការអន្តរជាតិមួយចំនួន បានដាក់ពាក្យប្តឹងរួមគ្នាទៅកាន់សាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ(IFC)ជាផ្នែកមួយរបស់ធនាគារពិភពលោកក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។ ស្ថាប័ននេះត្រូវបានគេរកឃើញថា មានការវិនិយោគជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនវៀតណាមមួយឈ្មោះហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ (Hoang Anh Gia Lai) ទាក់ទងនឹងការរំលោភបំពានដីធ្លី បំផ្លាញជីវភាពពលរដ្ឋ វប្បធម៌ និងបរិស្ថាន។ ស្ថាប័ន IFC បានចុះត្រួតពិនិត្យនិងបានដោះស្រាយ បញ្ហានេះដែរកន្លងមក។
ពលរដ្ឋបានរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងណាស់ ដូចជាបាត់បង់ព្រៃឈើ ព្រៃអារក្សដែលជនជាតិដើមភាគតិចពឹងផ្នែកសម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ កន្លែងកប់ខ្មោចតាមប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពួកគេ។ អ្នកខ្លះបាត់បង់ដីស្រែចម្ការវិលជុំរបស់គេ បាត់បង់ដីធ្លីពួកគេ រីឯសហគមន៍ខ្លះបាត់បង់ដីទាំងស្រុងក៏មាន ដោយសារក្រុមហ៊ុនហ៊ងអាញ់យ៉ាឡាយ (Hoang Anh Gia Lai) និងក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរឹបអូសយក៕
