របាយការណ៍របស់វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជាដែលសរសេរអំពីការវិភាគស្ថិតិវិវាទដីធ្លីនៅកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៤ បានឲ្យដឹងថា មូលហេតុចម្បងនៃវិវាទដីធ្លីគឺសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ដែលមានទំហំប្រមាណជា៣១% នៃទំនាស់ដីធ្លីសរុប។ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលអំពាវនាវឲ្យមានការសហការគ្នារវាងភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងការពន្លឿនដំណោះស្រាយវិវាទដីធ្លីទាំងនោះ។
របាយការណ៍ ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃអង្គារនេះ បានរកឃើញថា ប្រជាជនជាង១៧.០០០គ្រួសារទូទាំងប្រទេសបានទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីទំនាស់ដីធ្លីនាឆ្នាំ២០១៤ ដែលធ្វើឲ្យជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋទាំងនោះវិលទៅរកភាពក្រីក្រឡើងវិញ។
តាមរបាយការណ៍មួយដែលធ្វើឡើង ដោយវេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជា ហៅកាត់ថា NGO Forum បានឲ្យដឹងផងដែរថា បើទោះជាចំនួនវិវាទដីធ្លីក្នុងឆ្នាំ២០១៤មានចំនួនទាបជាងឆ្នាំកន្លងទៅក៏ដោយ ក៏រាជធានីភ្នំពេញនៅតែជាកន្លែងដែលមានវិវាទដីធ្លីខ្ពស់ជាងគេ ហើយខេត្តរតនគីរីស្ថិតក្នុងលំដាប់ថ្នាក់ទី២។
ក្នុងនោះមូលហេតុចម្បងនៃវិវាទដីធ្លីគឺសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ដែលមានទំហំប្រមាណជា៣១%នៃដីទំនាស់សរុប។ ប្រជាពលរដ្ឋចំនួនប្រហែល១៧.០០០គ្រួសារក្នុង២៤ខេត្ត និងរាជធានី ត្រូវរងផលប៉ះពាល់ដោយសារសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ដែលអូសបន្លាយពេលច្រើនឆ្នាំ ព្រមទាំងបានធ្វើឲ្យមានការប៉ះទង្គិចដល់ជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅតាមសហគមន៍មូលដ្ឋានផងដែរ។
អ្នកស្រី យ៉ុង រ៉ាន់ ជាជនរងគ្រោះមួយរូបក្នុងចំណោមជនរងគ្រោះជាច្រើននាក់ដែលបានចូលរួមក្នុងសិក្ខាសាលាកាលពីព្រឹកថ្ងៃអង្គារនេះ បានឲ្យដឹងថា សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចបានធ្វើឲ្យអ្នកស្រី និងពលរដ្ឋដទៃទៀតក្នុងសហគមន៍បាត់បង់លំនៅដ្ឋាន និងមុខរបរស្រែចម្ការ ដែលពួកគេធ្លាប់ធ្វើពីមុន។ អ្នកស្រីថ្លែងទាំងទឹកភ្នែកយ៉ាងដូច្នេះ៖
«ខ្លះគ្នាដើរជ្រកតាមវត្ត វេទនាណាស់! ខ្លះគ្នាដើរជ្រកតាមផ្ទះគេ។ ដូចគ្រួសារខ្ញុំ ម៉ែខ្ញុំចាស់ខ្វិននៅឯផ្ទះ។ ប្តីខ្ញុំពិការជាន់មីន។ តាំងពីក្រុមហ៊ុនចូលមកយកដីខ្ញុំ ខ្ញុំលែងបានធ្វើចម្ការលើដីរបស់ខ្លួនឯងទៀតទេ។ ខ្ញុំសូមឲ្យបញ្ឈប់ការឈូសឆាយ ឈប់ដាំដំណាំលើដីប្រជាពលរដ្ឋ។ សូមឲ្យអាជ្ញាធរជួយឆ្វៀលដីពួកខ្ញុំពីដីសម្បទាន»។
តំណាងសហគមន៍មកពីខេត្តពោធិសាត់រូបនេះ បានអំពាវនាវឲ្យមានអន្តរាគមន៍ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលចំពោះវិវាទដីធ្លីក្នុងសហគមន៍អ្នកស្រី ដែលមានជម្លោះដីធ្លីតាំងពីឆ្នាំ២០១០មកម្ល៉េះ។
ថ្លែងនៅក្នុងសិក្ខាសាលាផ្សព្វផ្សាយរបាយការណ៍នេះ លោក តឹក វណ្ណារ៉ា នាយកប្រតិបត្តិនៃវេទិកាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជា ហៅកាត់ថា NGO Forum បានលើកឡើងថា ការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីដ៏រ៉ាំរ៉ៃដែលនៅសេសសល់នេះ ទាមទារឲ្យមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីសំណាក់រាជរដ្ឋាភិបាលបន្ថែមទៀត ដើម្បីអាចពន្លឿនការដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនោះ។ មួយវិញទៀត លោក តឹក វណ្ណារ៉ា ក៏សំណូមពរឲ្យមានការយកចិត្តទុកដាក់ និងពិនិត្យឡើងវិញនូវបណ្តឹងវិវាទដីធ្លីនានា ដែលកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការដោះស្រាយរបស់តុលាការផងដែរ។
«ការធ្វើការងាររួមគ្នារវាងអង្គការសង្គមស៊ីវិល រវាងរាជរដ្ឋាភិបាលដែលមានសមត្ថកិច្ច ដៃគូអភិវឌ្ឍ ជាពិសេសជាមួយសហគមន៍ដែលគាត់ទទួលរងផលប៉ះពាល់ គឺជាយន្តការដ៏មានប្រសិទ្ធភាពបំផុតក្នុងការជំរុញករណីវិវាទ ដែលនៅសេសសល់នោះ ប្រកបដោយភាពជោគជ័យឲ្យប្រជាជន ដែលរងផលប៉ះពាល់ទទួលបានយុត្តិធម៌ទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីការអភិវឌ្ឍ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក អេ ប៊ុនធឿន ជាអនុប្រធានលេខាធិការដ្ឋានគណៈកម្មាធិការសុរិយោដីថ្នាក់ជាតិនៃក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ដែលជាវាគ្មិនមួយរូបនៅក្នុងសិក្ខាសាលានេះ បានលើកឡើងថា ក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរូបនីយកម្មសហការជាមួយក្រសួងពាក់ព័ន្ធនានា បាននិងកំពុងតែដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លី និងផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ដោយអនុវត្តតាមគោលនយោបាយចាស់ សកម្មភាពថ្មីរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
«ក្រសួងបានសម្រេចផ្តល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិដល់ប្រជាពលរដ្ឋលើដីជាង២លានហិកតាដែលយើងចុះទៅដោះស្រាយជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដោយផ្ទាល់។ តាមការចង្អុលពីរាជរដ្ឋាភិបាល យើងចុះបញ្ជីផ្តល់បណ្ណដល់ប្រជាពលរដ្ឋផង យើងដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីនៅក្នុងតំបន់មានទំនាស់នោះផង»។
កាលពីសប្តាហ៍កន្លងទៅ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានសម្រេចកាត់បន្ថយរយៈពេលវិនិយោគលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចមកនៅត្រឹម៥០ឆ្នាំវិញតែប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ពីមានភាពចម្រូងចម្រាសជុំវិញបញ្ហាដីធ្លីអស់ជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមក។ ជារឿយៗ ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរងគ្រោះដោយសារជម្លោះដីធ្លីដ៏រ៉ាំរ៉ៃនេះ តែងតែធ្វើការតវ៉ាទាមទារឲ្យមានដំណោះស្រាយពីសំណាក់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ក៏ប៉ុន្តែសេវារបស់រដ្ឋាភិបាលហាក់ដូចជាមិនទាន់បានឆ្លើយតបឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយទៅនឹងតម្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅឡើយនោះទេ៕
