ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ និងស្រាវជ្រាវវ័យក្មេង នឹងដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្មនៅកម្ពុជា ដែលនៅប្រឈមបញ្ហាក្នុងការផលិត និងការស្វែងរកទីផ្សារ។ នេះបើយោងតាមការលើកឡើង របស់ លោក William Heidt ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា និង លោក វេង សាខុន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់និងនេសាទ។
ថ្លែងទៅកាន់ក្រុមនិស្សិតនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្មក្នុងពិធីផ្តល់អាហារូបករណ៍ និងមូលនិធិស្រាវជ្រាវនៃមជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមភាពប្រពលវប្បកម្មកសិកម្មនិរន្តរភាព និងអាហារូបបត្ថម្ភ (Center of Excellence for Sustainable Agricultural Intensification and Nutrition) ហៅកាត់ថា CE SAIN នៅព្រឹកថ្ងៃពុធនេះ លោក William Heidt ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា កសិកម្ម គឺដូចជា ជំនួញ ហើយមិនខុសគ្នាខ្លាំងពីបច្ចេកវិទ្យា ដែលទាមទារឲ្យមនុស្សវ័យក្មេងចូលរួមចំណែក ដើម្បីធ្វើឲ្យផលិតផលកម្ពុជា ភ្ជាប់ជាមួយទីផ្សារអន្តរជាតិ។លោក William Heidt បានថ្លែង ដោយមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរយ៉ាងដូច្នេះ៖
«ជាការពិតការធ្វើចំការ ពុំមែនត្រឹមតែជាការ ដាំដុះបន្លែ និងស្រូវប៉ុណ្ណោះទេ ហើយក៏ពុំមែនជាគម្រោងស្រាវជ្រាវដែរ វាគឺជាជំនួញមួយ ដែលផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងទីផ្សារអន្តរជាតិ និងពឹងផ្អែកទៅលើកម្លាំងនៃទីផ្សារអន្តរជាតិ។ ក្នុងទិដ្ឋភាពនេះ វិស័យកសិកម្ម ក៏មិនខុសពីវិស័យផលិតកម្ម ទេសចរណ៍ ឬក៏បច្ចេកវិទ្យាផងដែរ គឺដើម្បីទទួលបានជោគជ័យក្នុងវិស័យនេះ កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវមានប្រជាជន វ័យក្មេងឈ្លាសវៃ និងប្រកបដោយការលះបង់ ដូចអ្នកទាំងអស់គ្នា»។
លោក William Heidt ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា កម្ពុជាជាប្រទេសកសិកម្ម តែប្រទេសនេះនៅប្រឈមកង្វះបន្លែផ្លែឈើ សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុក ខណៈដែលពលរដ្ឋជាង ៧០ភាគរយនៃបន្លែផ្លែឈើត្រូវបាននាំចូល។ លោកថា ទោះបីវិស័យឧស្សាហកម្មបានកំពុងរីកចម្រើនគួរឲ្យកត់សម្គាល់ក្តីតែជាង ៧០ភាគរយកំពុងពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្មសម្រាប់ការរស់នៅ។ លោកបន្ថែមថា ការធ្វើច្បារដំណាំគឺជា ចំណុចស្នូលដែលត្រូវអភិវឌ្ឍ ឲ្យស្របទៅតាមការធ្វើពិពិធកម្មកសិកម្មទូទៅ។
«ប្រទេសកម្ពុជា គួរមានមោទនភាពថា ខ្លួនបានផលិតអង្ករគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ ប្រជាជនខ្លួនសម្រាប់រយៈពេល ២០ឆ្នាំមកហើយ នេះគឺជាសមិទ្ធិផលមួយដ៏មានសារៈសំខាន់ ប៉ុន្តែកម្ពុជា នៅតែនាំចូលបន្លែផ្លែឈើប្រមាណ ៧០ភាគរយ ដូច្នេះបញ្ហាប្រឈមគន្លឹះមួយទៀត គឺការអភិវឌ្ឍវិស័យសាកវប្បកម្ម [ការធ្វើច្បារដំណាំ] ដែលជាមួយផ្នែក ជាផ្នែកមួយ នៃការធ្វើពិពិធកម្មកសិកម្មទាំង មូល»។
យោងតាមការប៉ាន់ប្រមាណរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមភាពប្រពលវប្បកម្មកសិកម្មនិរន្តរភាព និងអាហារូបត្ថម្ភ ដែលទទួលបានការឧបត្ថម្ភពីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍អន្តជាតិប្រចាំនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា (USAID) បានឲ្យដឹងថា ៨០ភាគរយនៃប្រជាជនសរុបនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានធ្វើការដោយផ្ទាល់ និងដោយប្រយោលជាមួយកសិកម្ម។ ៦៥ភាគរយ នៃមុខរបររបស់ប្រជាជន គឺពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យកសិកម្ម ហើយវិស័យនេះបានចូលរួមចំណែក ៣២ភាគរយ នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៣។ ប្រទេសកម្ពុជាមានផ្ទៃដីប្រមាណ ៣,៧ លានហិចតា សម្រាប់ការងារដំាដុះ។
លោក វេង សាខុន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម ដែលមានវត្តមានក្នុងពិធីប្រគល់អាហារូបករណ៍នោះ បានលើកពីបទពិសោធរបស់ថៃ ដែលបានចាត់ទុកយុវជនជាចលកររស់រវើក ក្នុងការអភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្ម។
«ឥឡូវនេះ គឺគេមានការផ្លាស់ប្តូរ ទៅរបៀបបរិបទថ្មី ដែលគេផ្តោតផ្ចង់ទៅលើ យុវជនឆ្លាតវ័យ របស់ថៃនេះ ដើម្បីធ្វើការអភិវឌ្ឍ លើវិស័យកសិកម្ម ដោយគេយល់ឃើញថា ការបណ្តុះបណ្តាលតាមរយៈកសិករ ដែលមានវ័យចំណាស់ ហាក់បីដូចជាមានការយឺតយ៉ាវ ដូច្នេះគេបញ្ចេញនូវ យុវជនដែលមានភាពឆ្លាតវៃ ទៅធ្វើដែលមានគំនិត ចង់អភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្ម រុញឲ្យទៅធ្វើកសិកម្ម ដើម្បីឈានទៅដល់បង្កើតឧត្តមភាព ទាំងគុណភាព ទាំងសុវត្ថិភាព និងការនាំចេញរបស់ នូវផលិតផលកសិកម្មរបស់ថៃ។ នេះជាការចាប់ផ្តើមរបស់ថៃក្នុងបរិបទថ្មី»។
លោកវេង សាខុនបានបន្តថា រដ្ឋាភិបាលប្រទេសថៃ បានធ្វើកំណែទម្រង់លើផលិតកម្មក្នុងវិស័យកសិកម្មជាច្រើន ក្រោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃអ្នកស្រី Yingluck Shinawatra បានជួបបញ្ហាប្រឈមក្នុងការស្វែងរកទីផ្សារជូនកសិករថៃសម្រាប់ផលិតកម្មស្រូវ។ លោកបានពន្យល់ថា បញ្ហាប្រឈមសម្រាប់ទីផ្សារស្រូវរបស់កសិករថៃបានធ្វើឲ្យអ្នកស្រី Yingluck ធ្វើការឧបត្ថម្ភទុន ឬក៏បង្កើនតម្លៃក្នុងការប្រមូលផលស្រូវ។
លោកបានបន្តថា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះ រដ្ឋាភិបាលថៃបច្ចុប្បន្ន បានផ្លាស់ប្តូរបែបផែននៃផលិតកម្មកសិកម្ម ដោយការបង្វែរតំបន់ណា ដែលផ្តល់ផលស្រូវទាបជាង៣តោន ទៅជាការចិញ្ចឹមសត្វ និងដំណាំផ្សេងៗដូចជា អំពៅ។ លោកថាការណ៍នេះ បានជួយលើកកម្ពស់ជីវភាពកសិករ ហើយឈប់ធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលឈឺក្បាលចំពោះបញ្ហាធ្លាក់ចុះតម្លៃកសិផលក្នុងទីផ្សារ ដែលកម្ពុជាមានការប្រឈមផងដែរ។ លោកយល់ថា យុវជនកម្ពុជានឹងដើរតួសំខាន់ក្នុងការរកដំណោះស្រាយលើបញ្ហាប្រឈមដូចអ្វីដែលលោកបានលើកឡើង។
«នេះជាចំណុចខ្វះខាត ដែលសង្ឃឹមថា យុវជនវ័យក្មេង ហើយឆ្លាតវៃ ខាងវិស័យកសិកម្មយើងនេះ នឹងចេញមុខនៅពេលខាងមុខ ក្នុងការដឹកនាំវិស័យកសិកម្មរបស់យើង ដើម្បីជោគជ័យ ទាំងការផលិត និងដណ្តើមទីផ្សារនៅពេលខាងមុខ»។
លោក ពិន ធីរ៉ា វ័យ ៣០ ឆ្នាំ ដែលទទួលបានអាហារូបករណ៍កម្រិតបណ្ឌិតពី មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមភាពប្រពលវប្បកម្មកសិកម្មនិរន្តរភាព និងអាហារូបត្ថម្ភ ដើម្បីស្រាវជ្រាវលើប្រធានបទ «ការសិក្សាអំពីខ្សែសង្វាក់ផលិតសម្រាប់ការធ្វើឲ្យប្រសើរឡើង នៃការអភិវឌ្ឍកសិធុរកិច្ច សម្រាប់កសិករនៅតាមជនបទប្រទេសកម្ពុជា» ប្រាប់ VOA ថា ការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់លោកនឹងផ្តោតលើផលវិបាកនៃទីផ្សារកសិផល ដែលជាក្តីកង្វល់របស់ប្រជាកសិករខ្មែរ។
«តាមអ្វីដែលខ្ញុំបានដឹងកន្លងមកហ្នឹង មានន័យថា ប្រជាកសិករយើង គាត់ដាំហើយពេលខ្លះគាត់អាចថា មិនមានទីផ្សារសម្រាប់លក់។ អីចឹងអាហ្នឹង វាអាចបណ្តាលមកពីថា កសិផលរបស់គាត់ផលិតបានហ្នឹងហើយ គាត់ទាក់ទងទៅហ្នឹងរឿងគុណភាពរបស់គាត់ដែរ ទាក់ទងទៅហ្នឹងកសិករពេលខ្លះ ផលិតបាន ផលិតតាមបន្តៗ គ្នា។ ក៏ប៉ុន្តែគាត់អត់បានបង្កើតជាក្រុម ដូចឯកឧត្តមរដ្ឋមន្ត្រីលោកមានប្រសាសន៍ មុនហ្នឹងចឹង គាត់ថាពេលខ្លះ គាត់អត់មានបានចងក្រងជាក្រុមដើម្បីបង្កើតជាក្រុមស្វែងរកទីផ្សារដើម្បីឲ្យលក់ផលិតផលរបស់គាត់ហ្នឹងឲ្យបានទេ»។
លោក ពិន ធីរ៉ា ដែលជាប្រធានការិយាល័យផែនការ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្មបានថ្លែងបន្ថែមថា៖
«អីចឹង អ្វីទាំងអស់ហ្នឹង គឺជា ក៏ស្ថិតនៅក្នុងការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំ ដែលយើងអាចសិក្សាទៅលើថាតើ សហគមន៍កសិករមួយណាដែលគាត់ អាចថា មានក្រុមរបស់គាត់ មានបង្កើតជាក្រុម មានបង្កើតជាប្រព័ន្ធអីដើម្បីអាចលក់ផលិតផលរបស់គាត់បានជោគជ័យ? អីចឹងអាហ្នឹងបើសិនជាយើងរកឃើញអាហ្នឹងហើយ យើងនឹងផ្សព្វផ្សាយអ្វីដែលយើងបានរកឃើញ»។
ដោយឡែក អ្នកចូលរួមជួយពង្រឹងវិស័យកសិកម្មផ្សេងទៀតមើលឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជានៅបន្តពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំង លើការនាំចូលបន្លែ និងផលិតផលកសិកម្មមួយចំនួនពីប្រទេសក្បែរខាង ហើយសាធារណជនខ្មែរតែងតែសង្ស័យថា បន្លែទាំងនោះមានផ្ទុកសារធាតុគីមីយ៉ាងច្រើន បើទោះណាជាប្រទេសកម្ពុជា ជាប្រទេសកសិកម្ម ហើយរដ្ឋាភិបាលប្រទេសនេះតែងតែប្រកាសថា ផលិតផលស្រូវរបស់ខ្លួនលើសពីតម្រូវការក្នុងស្រុកជារៀងរាល់ឆ្នាំក៏ដោយ។
កាលពីពេលថ្មីៗនេះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្មែរលោក ហ៊ុន សែន ក៏បានស្តីបន្ទោសលើពលរដ្ឋខ្មែរ ថាជាដើមចមក្នុងការជំរុញឱ្យមានការនាំចូលបន្លែផ្ទុកជាតិគីមីជាច្រើនពីបរទេស ហើយណែនាំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋត្រួតពិនិត្យបន្លែគីមីដោយខ្លួនឯង មុននឹងដាក់ការស្តីបន្ទោសលើរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក។
លោករដ្ឋមន្ត្រីកសិកម្ម វេង សាខុន នៅព្រឹកថ្ងៃពុធនេះ មិនបានឆ្លើយទៅនឹងសំណួរ របស់ VOA ថាតើកម្ពុជា ពិតជាពឹងផ្អែកខ្លាំងលើការនាំចូលបន្លែពីប្រទេសក្បែរខាងនោះ ឬយ៉ាងណានោះទេ តែលោករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះបានលើកឡើងថា កម្ពុជាចាប់ផ្តើមមានជម្រើសផ្សេង ហើយថែមទាំងបានទាក់ទាញអតិថិជនពីប្រទេសវៀតណាមផងដែរ។
«ឥឡូវហ្នឹងមានជម្រើសហើយ ភាគច្រើនឥឡូវហ្នឹងយើងមួយចំនួន យើងជួនកាលយើងមិនដឹងនាំចូលមួយចំនួនដែរ ប៉ុន្តែឥឡូវហ្នឹង វៀតណាម គេចាប់ផ្តើមទិញរបស់របរពីកម្ពុជាទៅវិញ ដោយសារកម្ពុជា ហ្នឹងយើងផលិត ជាប្រភេទមួយដែលមិនមានជាតិពុល មិនធ្វើដូចគេដាក់ជីច្រើន លើសកម្រិត ហើយប្រើថ្នាំហួសហេតុ ហើយយើងនេះគឺប្រើជា របៀបប្រភេទសរីរាង្គ»។
បរិមាណបន្លែផ្គត់ផ្គង់នៅប្រទេសកម្ពុជាជារៀងរាល់ឆ្នាំមានចំនួនប្រមាណជិត១លានតោន ក្នុងនោះមានការផ្គត់ផ្គង់បន្លែក្នុងស្រុក ៤៤ភាគរយ និងបន្លែនាំចូល ៥៦ភាគរយ។ នេះបើយោងតាមការបញ្ជាក់ពីអង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មពិភពលោក ឬហៅកាត់ថា FAO។ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្សេងទៀតឲ្យដឹងថា បន្លែប្រមាណ២០០ ទៅ ៤០០តោនត្រូវបាននាំចូលពីប្រទេសក្បែរខាង មកក្នុងរាជធានីភ្នំពេញក្នុងមួយថ្ងៃៗ។
ក្នុងពិធីប្រគល់អាហារូបករណ៍ និងមូលនិធិស្រាវជ្រាវរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមភាពប្រពលវប្បកម្មកសិកម្មនិរន្តរភាព និងអាហារូបត្ថម្ភ ដែលជាផ្នែកមួយនៃសាកវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម លោករដ្ឋមន្ត្រីកសិកម្ម វេង សាខុន បាន ស្នើដល់សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្មធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវរកផលិតផលកសិកម្មខ្មែរទាំងឡាយដែលមានសក្តានុពលអាចដណើ្តមបានទីផ្សារអន្តរជាតិ។ លោកបានលើកយកចេកពងមាន់ មកធ្វើជាកសិផលដើម្បីការស្រាវជ្រាវ ដោយលោកបានផ្តល់យោបល់ថា អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវគួរធ្វើយ៉ាងណា ធ្វើឲ្យសំបកនៃចេកនេះ អាចធន់នឹងទឹកបានយូរ ដែលមិនអាចឡើងជាំខ្មៅបានសម្រាប់ការនំាចេញ។ ជាការលើកទឹកចិត្តដល់ការស្រាវជ្រាវនេះ លោកបានផ្តល់ថវិកាប្រមាណ ៥.០០០ដុល្លារអាមេរិក។ លោកបានបញ្ជាក់ថា ថវិកានេះ ជាការរួមចំណែកជាមួយភ្នាក់ងារ USAID៕
