លោកអគ្គលេខាធិការអ.ស.ប. Ban Ki-moon បានតាមដានបញ្ហាវិវាទព្រំដែនរវាងកម្ពុជានិងវៀតណាមដែលបង្កឲ្យមានអំពើហិង្សានិងបង្ករបួសដល់ភាគីទាំងសងខាងជាង១០នាក់កាលពីសប្តាហ៍កន្លងទៅ។
កម្ពុជាបានយល់ព្រមបង្កើតក្រុមការងារចម្រុះមួយដើម្បីពិនិត្យនិងបំភ្លឺលើករណី ប៉ះទង្គិចគ្នារវាងពលរដ្ឋ សកម្មជនព្រំដែនដែលដឹកនាំដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាមួយនឹងឆ្មាំព្រំដែននិងកសិករវៀតណាមដែលបណ្តាលឲ្យភាគីទាំងពីររង របួសរហូតដល់ជាង១០នាក់ រួមទាំងអ្នកតំណាងរាស្ត្ររៀល ខេមរិន្រ្ទ តំណាង រាស្ត្រនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិផងដែរ។
អ្នកនាំពាក្យរបស់អ.ស.ប.ម្នាក់គឺលោកស្រី Eri Kaneko បានប្រាប់វីអូអេខេមរ ភាសាអំពីការយកចិត្តទុកដាក់របស់លោកអគ្គលេខាធិការអ.ស.ប.ទៅលើបញ្ហា វិវាទព្រំដែន។ អ្នកស្រីនិយាយថា៖
«លោកអគ្គលេខាធិការអ.ស.ប.បានតាមដានការវិវត្តនានាចំពោះបញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា និងវៀតណាម ហើយសម្តែងការស្វាគមន៍ឲ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងនៃប្រទេសទាំងពីរក្នុងការបង្កើតក្រុមការងារចម្រុះដើម្បីពិនិត្យមើលនិងបញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់ពីបញ្ហាដែលបានកើតឡើង។
ភាគីទាំងពីរនៃគណៈកម្មការព្រំដែនចម្រុះវៀតណាមនិងកម្ពុជានឹងជួបប្រជុំគ្នា ក្នុងទីក្រុងសៀមរាបពីថ្ងៃទី៦ដល់ថ្ងៃទី៩ខែកក្កដាខាងមុខដើម្បីដោះស្រាយវិវាទព្រំដែនដែលអូសបន្លាយរាប់ទសវត្សរ៍មកហើយនោះ។
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សង្គ្រោះជាតិគឺលោក អ៊ុំ សំអានបានដាក់ពាក្យស្នើសុំជាផ្លូវ ការទៅកាន់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនដើម្បីប្តឹងវៀតណាមទៅតុលាការ យុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ របស់អ.ស.ប.ក្នុងក្រុងឡាអេពីការរំលោភចូលទឹកដីកម្ពុជា។
លោកថ្លែងដូចនេះប្រាប់លោកហ៊ុន សែនក្នុងលិខិតរបស់លោកដែលវីអូអេទទួលបាននៅថ្ងៃនេះ ដោយលោកសរសេរយោងថា មានការរំលោភរបស់វៀតណាមមកលើទឹកដីកម្ពុជាតាមព្រំដែន ដោយវៀតណាមបានសាងសង់ប៉ុស្តិ៍យោធានៅភូមិព្រែកស្បូវ ឃុំសំពៅលូន ស្រុកកោះធំ ខេត្តកណ្តាល ហើយនឹងការជីកស្រះទឹក៨កន្លែងនៅក្នុងភូមិឡំ ឃុំប៉ក់ញ៉ៃ ស្រុកអូយ៉ាដាវ ខេត្តរតនគីរី ដោយមិនព្រមឆ្លើយតបនឹងការផ្ញើរកំណត់ទូតរបស់កម្ពុជា ឬមិនបានលុបស្រះនោះទេ។
គ្មានការឆ្លើយតបពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនយ៉ាងណាទេចំពោះការប្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិអំពីបញ្ហាព្រំដែនដែលអ្នកនយោបាយអាចកេងយកចំណេញប្រជាប្រិយភាពបានរៀងៗខ្លួននោះ។ តែលោកវ៉ា គីមហុងបានអះអាងថា ភាគីទាំងពីរកំពុងបន្តដោះស្រាយ។ លោកចោទសួរថា តើកម្ពុជាយកអ្វីទៅតុលាការអន្តរជាតិរបស់អ.ស.ប.ដែលតម្រូវមានលក្ខខណ្ឌច្រើននោះ។
លោកសាស្ត្រាចារ្យច្បាប់អាមេរិកាំង Peter Maguire ដែលឃ្លាំមើលស្ថានការណ៍ កម្ពុជានិងក្នុងតំបន់បានថ្លែងថា លោកមិនសូវមានជំនឿថា អ.ស.ប.អាចបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យមានដំណោះស្រាយបានទេ។
«រឿងនេះមិនមែនជារឿងងាយស្រួលទេ។ ការមិនទុកចិត្តគ្នារវាងកម្ពុជានិង វៀតណាមបានចាក់ឫសយ៉ាងម៉ាំហើយ»។
លោកសុខ ទូច សាកលវិទ្យាធិការនៃសាកលវិទ្យាល័យខេមរៈនិងជាអ្នកវិភាគម្នាក់បានថ្លែងថា បញ្ហាកម្ពុជាគាំទ្រចិនក្នុងជម្លោះតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងអាច ជារឿងសំខាន់នៃវិវាទព្រំប្រទល់ដែននេះ។
«ចុះពីមុនម៉េចក៏មិនធ្វើត្រង់សេ ពីមុនម៉េចក៏មិនជីកស្រះ ហើយទើបតែមកជីក ឥឡូវ ហើយមកធ្វើត្រង់សេឥឡូវ ហើយមកធ្វើផ្លូវបន្តទៀតអញ្ចឹង គឺដោយសារ តែវៀតណាមបានដាក់សម្ពាធមកលើកម្ពុជា ហើយដើម្បីឲ្យគណបក្សប្រឆាំងចូលមកដើម្បីដាក់នយោបាយមួយ គាបសង្កត់រដ្ឋាភិបាល ឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កុំមានភាពស្និទ្ធស្នាលជាមួយចិនពេកគឺថា សេចក្តីសុខមិនមែនធ្វើតែជាមួយចិនទេ ត្រូវធ្វើទាំងសងខាង»។
លោកសុខ ទូចបានទទូចមិនឲ្យអ្នកនយោបាយកម្ពុជាយករឿងព្រំដែនដើម្បីកេងចំណេញនយោបាយ ហើយធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខ និងប្រយោជន៍ជាតិ។
ដោយឡែកលោកអ៊ូ វីរៈ ប្រធានអង្គការវិភាគ និងស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយមួយឈ្មោះ Future Forum បាននិយាយថា សម្ពាធក្នុងតំបន់ និងបញ្ហាព្រំដែននេះបានធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាស្តាប់តាមការចង់បានរបស់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ ដែលងាយនឹងឆាបឆេះកំហឹងអំពីបញ្ហាព្រំដែននេះ។
«យើងមើលទៅមានកត្តាពីរដែលធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលគាត់ចាប់ផ្តើមប្រតិកម្ម ឬមួយ យកចិត្តទុកដាក់ជាមួយនឹងរឿងទាក់ទងនឹងប្រទេសវៀតណាម ទី១គឺដោយសារ ប្រទេសកម្ពុជាចាប់ផ្តើមបានផលប្រយោជន៍ពីប្រទេសចិនច្រើន។ ដោយបាន ផលប្រយោជន៍ហ្នឹង ធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជា ហាក់ដូចជាងាកចេញពីវៀតណាម បន្តិចទៅគាំទ្រចិនវិញ ហើយគោលជំហររបស់កម្ពុជារឿងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ធ្វើឲ្យចិនសប្បាយចិត្ត តែធ្វើឲ្យវៀតណាមខឹងសម្បារ ខឹងខ្លាំងមែនទែនក្នុង នយោបាយជម្លោះតំបន់ហ្នឹង។ ទី២ គណបក្សកាន់អំណាចចាប់ផ្តើមស្វែងយល់ ហើយចាប់ផ្តើមយកចិត្តទុកដាក់ជាមួយនឹងប្រតិកម្មរបស់យុវជននៅក្នុងស្រុក ទាក់ទងនឹងរឿងព្រំដែន»។
លោកអ៊ូ វីរៈក៏បានកត់សម្គាល់ពីប្រតិកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាលគណបក្សប្រជាជន កម្ពុជាដែរគឺការចាប់ខ្លួនជនអន្តោប្រវេសន៍វៀតណាមខុសច្បាប់និងចាប់ផ្តើមតវ៉ារឿងព្រំដែនជាសាធារណៈដើម្បីបង្ហាញពីការយកចិត្តទុកដាក់រឿងព្រំដែន។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោករៀល ខេមរិន្ទ្រ តំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលស្វាយរៀងបានថ្លែងថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាត្រូវការពារទឹកដីរបស់ខ្លួន ពេលមានការរំលោភបំពាន។ លោកគឺជាជនរងគ្រោះម្នាក់ក្នុងមានការប៉ះទង្គិចគ្នាដោយអំពើហិង្សាកាលពីចុងសប្តាហ៍កន្លងទៅ នៅពេលលោកដឹកនាំពលរដ្ឋទៅកាន់តំបន់ព្រំដែនតាមពាក្យបណ្តឹងពលរដ្ឋនោះ។ លោកបានធ្វើប្រតិកម្មទៅនឹងមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសវៀតណាម ដែលចាត់ទុកថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាជាអ្នកបង្កបញ្ហានៅព្រំដែន ពេលប្រទេសទាំងពីរកំពុងដំណើរការបោះបង្គោលព្រំដែន។
«ចំពោះស្ថានការណ៍ព្រំដែនឥឡូវនេះគឺមានភាពតានតឹង ពុំមែនមកពីប្រជា ពលរដ្ឋខ្មែរដែលជាតិនិយមទៅបង្កបញ្ហានោះទេ គឺដោយសារតែការឈ្លានពាន ដ៏ងងើលរបស់ជនជាតិវៀតណាមមកលើប្រទេសខ្មែរ។ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ លោកមានការបារម្ភភ័យព្រួយ គិតខ្លាចបាត់បង់ទឹកដីរបស់ខ្លួន ម្ល៉ោះហើយវាជាកាតព្វកិច្ចរបស់ប្រជាជាតិនិមួយៗ មិនមែនថា តែខ្មែរទេ។ សូម្បីតែប្រជាជាតិវៀតណាមហ្នឹង ប្រសិនបើមានអ្នកណាគេទៅបំពារបំពាននោះ ក៏មានការរើបម្រះ ឬក៏មានការតវ៉ា ឬក៏ត្រូវការពារអញ្ចឹងដែរ»។
លោកថ្លែងថា វៀតណាមមិនអាចបន្ទោសលើចលនាជាតិនិយម និងការស្រឡាញ់ទឹកដីរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរបានទេ នោះគឺដោយសារវៀតណាមមិនបានឆ្លើយតបនឹងកំណត់ទូតរបស់កម្ពុជា និងមិនបញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់ចំពោះបញ្ហាព្រំដែន។
ការកម្រើករឿងទឹកដីហើយនឹងកំសួលជាតិនិយមចុងក្រោយគឺការប្រឆាំងរបស់ប្រទេសកម្ពុជាលើការរំលោភបំពានរបស់ថៃរឿងប្រាសាទព្រះវិហារ។ វិវាទព្រំដែនរាប់ទសវត្សរ៍នេះបានធ្វើឲ្យមានភាពតានតឹងតាំងពីខែតុលាឆ្នាំ២០០៨ ហើយបានបង្កឲ្យមានការវាយប្រយុទ្ធគ្នា មានស្លាប់ និងរបួសទាំងសងខាងផងដែរ។ តែនៅទីបំផុត តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ កាលពីខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០១៣ បានបកសា្រយសាលក្រមតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដែលសម្តេចឪប្តឹងឈ្នះថៃ កាលពីឆ្នាំ១៩៦២នោះ ហើយបានឲ្យថៃដកថយពីការទាមទារដីក្បែរបរិវេណប្រាសាទនោះ៕
