បើទោះបីជាប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលសន្តិភាពជិត២០ឆ្នាំមកហើយក្តី ក្រុមអ្នកជំនាញខាងបង្ការអំពើឃោរឃៅនៅតែជំរុញឲ្យអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល និងក្រុមជំទាស់ផ្តល់តម្លៃដល់ការពិភាក្សាគ្នា ប្រសើរជាងការប្រឈមមុខដាក់គ្នាដែលនាំដល់ការប៉ះទង្គិច ដែលអាចកើតជាអំពើហិង្សាទ្រង់ទ្រាយធំ។
ក្រុមអ្នកជំនាញខាងបង្ការអំពើឃោរឃៅ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ បានទទូចស្នើឲ្យមានការជជែកគ្នាសម្រាប់ស្វែងរកច្រកបំបែកស្ថានភាពប្រឈមមុខដាក់គ្នានៃសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងអាជ្ញាធរ ខណៈដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ ស្នើឲ្យមានការផ្តល់តម្លៃទៅដល់សេចក្តីស្រឡាញ់ និងយោគយល់គ្នាទៅវិញទៅមកដើម្បីបញ្ចៀសអំពើហិង្សានានា ដែលអាចបង្កសោកនាដកម្មដល់ប្រទេសកម្ពុជាជាថ្មីម្តងទៀត។
ការស្នើឲ្យមានការជជែកគ្នាជាជាងប្រើកម្លាំងចាប់ចងក្រុមអ្នកជំទាស់នឹងរដ្ឋាភិបាលនោះ បានកើតមានឡើង នៅក្រោយពីអាជ្ញាធរខ័ណ្ឌដូនពេញចាប់ឃុំខ្លួនសកម្មជនសិទ្ធិលំនៅដ្ឋាននៅសហគមន៍បឹងកក់ចំនួនពីររូបគឺលោកស្រី ទេព វន្នី ជ័យលាភីរង្វាន់ស្រ្តីជាអ្នកដឹកនាំរបស់អង្គការ Vital Voices និងសកម្មជនដីធ្លីក្នុងតំបន់បឹងកក់ម្នាក់ទៀតគឺអ្នកស្រីបូវ សោភា។
ពួកគេទាំងពីរ ក្រោយមក ត្រូវតុលាការរាជធានីភ្នំពេញសម្រេចឃុំខ្លួនកាលពីថ្ងៃពុធម្សិលមិញពីបទ«ញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទមជ្ឈឹម និងបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍»។
លោកពូ សុធីរៈ នាយកប្រតិបត្តិនៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព បានប្រាប់ VOA នៅក្នុងពេលសម្រាកនៃការសន្ទនាថ្នាក់ជាតិជាលើកដំបូងស្តីពី«ទំនួលខុសត្រូវក្នុងការការពារ និងការបង្ការអំពើឃោរឃៅ» ដែលរៀបចំឡើងនៅរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា ដើម្បីបញ្ចៀសការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងអ្នកតវ៉ាសម្តែងមតិ និងអាជ្ញាធរនោះ ការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាដ៏មានប្រសិទ្ធិភាពគួរតែត្រូវបានធ្វើឡើងដោយភាគីអ្នកតវ៉ា និងភាគីអាជ្ញាធរ។
លោកថ្លែងថា ប្រសិនបើពុំមានការទំនាក់ទំនងគ្នាល្អរវាងពលរដ្ឋ និងអាជ្ញាធរ ក្នុងគ្រាមានការរៀបចំការបញ្ចេញមតិនោះទេ ការភាន់ច្រឡំនឹងកើតមានឡើងដែលនាំដល់ការមិនយោគយល់គ្នា ហើយអាចនាំឲ្យកើតមានបញ្ហាជាច្រើន។
«សុំការដោះលែងហ្នឹង កុំធ្វើអ្វីឲ្យជ្រុល លើសជ្រុលពីការបញ្ចេញមតិ មានន័យថា កុំឲ្យមើលឃើញជារូបភាព បង្កឲ្យមានការបង្កើននូវភាពចលាចល ឬមួយក៏ធ្វើឲ្យមានប៉ះពាល់ដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម ឬយ៉ាងណានោះ។ អានេះ ការអំពាវនាវផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំយល់ឃើញថា បើមិនអញ្ចឹងទេ វាមានការមិនយល់គ្នា»។
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមអំពីការមិនយល់គ្នានេះថា៖
«ហើយតែមិនយល់គ្នា មានការចាត់វិធានការទៅ វាអាចប៉ះពាល់ដល់សុវត្ថិភាពផ្ទាល់របស់អ្នកបញ្ចេញមតិនោះ។ អញ្ចឹងបានន័យថា ទាំងសងខាងសូមមេត្តា អាធ្យាស្រ័យ ជជែកគ្នា ហើយយល់គ្នា។ មានតែមធ្យោបាយហ្នឹងមួយទេដើម្បីកុំឲ្យរឿងហ្នឹងវារឹតតែធំទៅ»។
ការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងអាជ្ញាធររបស់រដ្ឋាភិបាល និងក្រុមអ្នកតវ៉ាដែលកើតទុក្ខមិនសុខចិត្តនឹងអំពើអយុត្តិធម៌ ត្រូវបានក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍នយោបាយកម្ពុជាពណ៌នាថា អាចជាសញ្ញានៃការបង្កឲ្យមានការផ្ទុះអំពើហិង្សាសង្គម ដែលជាបច្ច័យនាំដល់ការបំផ្លិចបំផ្លាញការអភិវឌ្ឍសង្គម និងជីវិតប្រជារាស្ត្រខ្មែរ។
ឯកសាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិចេញផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០១៤ ដែលបង្ហាញពីកត្តាហានិភ័យដែលនាំទៅរកការប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សាឈានដល់ការកាប់សម្លាប់យ៉ាងរង្គាល បានឲ្យដឹងថា ការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស និងការវាយប្រហារនានាទៅលើក្រុមជំទាស់ គឺជាចលនាមួយនៃការនាំទៅរកការប្រពឹ្រត្តអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មឃោរឃៅ។
លោកសំបូរ ម៉ាណ្ណារ៉ា ជាសាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា និងជាអ្នកធ្លាប់ឆ្លងកាត់របបនយោបាយប្រាំមួយជំនាន់ គិតចាប់តាំងពីសម័យអាណានិគមបារាំង មកទល់នឹងរបបនយោបាយបច្ចុប្បន្ននេះ បាននិយាយប្រាប់ VOA ថា បើមើលទៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រសង្គម និងនយោបាយនៃប្រទេសកម្ពុជា ប្រជារាស្ត្រខ្មែរមិនទាន់មានគំនិតទទួលយកការបញ្ចេញមតិជំទាស់ ដោយគ្មានការគុំកួននោះទេ គឺមានន័យថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលមនសិការស្រឡាញ់ជាតិ ច្រើនយកគំនិតមកតទល់គ្នាបង្កើតជាទំនាស់។
លោកសាស្ត្រាចារ្យបន្តថា ដោយសារការយកសេចក្តីស្អប់ គុំកួនមកតទល់គ្នា ដើម្បីបង្កើតគោលនយោបាយតាមមនសិការខ្លួន ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរសង្គមនេះហើយ ទើបការកាប់សម្លាប់មិនស្គាល់បង មិនស្គាល់ប្អូនក្នុងជំនាន់ខ្មែរក្រហមបានកើតឡើង។
លោកបន្ថែមថា ក្នុងសម័យកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ឬអ្នកមានគំនិតគិតចង់ឲ្យប្រជាជាតិខ្មែរក្លាយជាសង្គមប្រកបដោយសុខដុមរមនា ត្រូវតែផ្លាស់ប្តូរការគិតពិចារណាតាមការគុំកួន និងពោរពេញដោយសេចក្តីស្អប់ មកជាការគិតពិចារណាតាមមធ្យោបាយសន្តិភាពនិយម ដើម្បីបញ្ចៀសការចងអាឃាតគ្នា និងធ្វើឲ្យកម្ពុជាគេចផុតពីវិនាសកម្មសង្គមដែលធ្លាប់កើតមានកាលពីអតីតកាល។
«យើងគួរតែនាំគ្នាយកចិត្តទុកដាក់ ដើម្បីនាំមកសន្តិភាពរបស់ជាតិពេញលេញ តាមរយៈនៃការសម្លឹងទៅអតីតកាលមួយ។ អតីតកាលដើម្បីគិតអំពីការផ្លាស់ប្តូរមួយ ទៅក្នុងអនាគត ហើយបើយើងគិតពីអនាគត មកត្រឹមពេលនោះ សូមមេត្តាយកចិត្តទុកដាក់ នាំគ្នាប្រឹងប្រែង ទាញយកសន្តិភាព ដោយមិនចាំចាច់ប្រើការស្អប់ និងខំប្រឹងបំពេញបន្ថែម និងដាំឲ្យដុះកាន់តែមានការលូតលាស់ផ្លែផ្កានៃសេចក្តីស្រឡាញ់»។
ការកែប្រែសេចក្តីស្អប់ដើម្បីបញ្ចៀសពីការកើតឡើងនៃអំពើហិង្សាសង្គមគឺជាផ្នែកមួយនៃកត្តាបន្ថូរបន្ថយហានិភ័យនៃការប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សានានា។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់ពីលោកបណ្ឌិត Noel M. Moradaនាយកនៃមជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកសម្រាប់ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការការពារ និងការបង្ការអំពើឃោរឃៅ ដែលមានទីតាំងនៅប្រទេសអូស្ត្រាលី។
លោកបណ្ឌិត Noel M. Morada និយាយថា ការផ្តោតទៅលើឥរិយាបទនៃការទប់ស្កាត់នេះគឺរឿងម្យ៉ាង តែអ្នកចូលរួមក្នុងយុទ្ធនាការនៃការរារាំងអំពើហិង្សានោះក៏ត្រូវមើលទៅលើប្រជាពលរដ្ឋដែលងាយរងគ្រោះ នៅក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ផងដែរ។
លោកនិយាយថា ប្រសិនបើមានប្រជាពលរដ្ឋងាយរងគ្រោះដោយអំពើអយុត្តិធម៌ យន្តការនានាដែលអាចជួយឲ្យពួកគេទទួលបានយុត្តិធម៌ គួរតែបង្កើតឡើង ដើម្បីបញ្ចៀសកត្តាហានិភ័យផ្សេងៗ ហើយប្រជាពលរដ្ឋដែលងាយរងគ្រោះនោះទៀតសោតត្រូវតែទទួលបាននូវការការពារ។
«ឥឡូវនេះ ប្រជាពលរដ្ឋដែលងាយរងគ្រោះគឺជាជនរងគ្រោះនៃអំពើអយុត្តិធម៌។ នៅពេលដែលពួកគេជាជនរងគ្រោះនៃអំពើអយុត្តិធម៌ ពួកគេជាការណ៍ពិតចាំបាច់ត្រូវតែទទួលបានយុត្តិធម៌ តាមការស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយវិធីផ្សេងៗ»។
ប្រជាជនកម្ពុជាគឺជាប្រជាជនដែលធ្លាប់មានពិសោធន៍ឆ្លងកាត់របបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម ហើយរបបនេះបានធ្វើឲ្យប្រជាជននៃប្រទេសនេះស្លាប់បាត់បង់ជីវិតចំនួនប្រមាណ១,៧លាននាក់។ របបកុម្មុយនីស្តជ្រុលនិយមខ្មែរក្រហម បានចាប់កំណើតចេញពីគម្លាតខុសឆ្ងាយគ្នានៃជីវភាពប្រជាជនក្នុងសង្គមដែលនាំឲ្យកើតជាការចងកំហឹងវណ្ណៈ ឈានដល់ការកាប់សម្លាប់គ្នាយ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃ។ នេះបើយោងទៅតាមការថ្លែងបញ្ជាក់ពីក្រុមអ្នកតាមដានស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស។
ឯកសាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីកត្តាហានិភ័យដែលនាំទៅរកការប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សាឈានដល់ការកាប់សម្លាប់យ៉ាងរង្គាល បានបង្ហាញថា ប្រទេសកម្ពុជានៅតែប្រឈមមុខនឹងសញ្ញា ដែលអាចក្លាយជាកត្តាហានិភ័យនាំទៅរកការកើតមានអំពើហិង្សាសារជាថ្មី ខណៈដែលប្រជាជនរស់នៅក្នុងប្រទេស ដែលនៅពឹងផ្អែកលើជំនួយបរទេសនេះ កំពុងប្រឈមនឹងកង្វះខាតប្រព័ន្ធតុលាការឯករាជ្យ អំពើពុករលួយដែលមានកម្រិតខ្ពស់ អភិបាលកិច្ចដែលនៅទន់ខ្សោយ និងភាពគ្មានទោសពៃរ៍ជាដើម។
លើសពីនេះទៅទៀត ឯកសារដែលជាឧបករណ៍បង្ការការកើតមានអំពើហិង្សា និងបទឧក្រិដ្ឋកម្មឃោរឃៅដដែលនេះ បានបញ្ជាក់ទៀតថា ការវាយប្រហារមិនឈប់ឈរទៅលើសមាជិក ឬមេដឹកនាំក្រុមជំទាស់គឺស្ថិតនៅក្នុងកត្តាហានិភ័យមួយ ដែលនាំឲ្យកើតមានអំពើហិង្សា និងអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មឃោរឃៅ។
ក្នុងពេលដែលស្ថានភាពនយោបាយកម្ពុជាកំពុងមានភាពតានតឹង ដោយសារមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង មន្ត្រី និងសកម្មជននយោបាយនៃគណបក្សនេះរងការវាយប្រហារជាបន្តបន្ទាប់តាមផ្លូវច្បាប់នោះ ការជួបសន្ទនាគ្នារវាងអ្នកនយោបាយ គណបក្សប្រឆាំង និងគណបក្សកាន់អំណាចមិនទាន់កើតមានឡើងនៅឡើយនោះទេ៕
