អ្នកសង្កេតការណ៍នៅកម្ពុជា និយាយថា សេរីភាពសម្តែងមតិដោយអហិង្សានៅកម្ពុជាកាន់តែត្រូវបានរឹតបន្តឹងទៅៗ ខណៈដែលអាជ្ញាធររបស់រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបន្តឃាត់ខ្លួនអ្នកធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅ ក្នុងបុព្វហេតុស្វែងរកយុត្តិធម៌ដល់អ្នករងការវាយប្រហារខាងផ្លូវច្បាប់ ដោយសារតែពួកគេធ្វើសកម្មភាពជួយសង្គម។ យុទ្ធនាការនេះបានឈានចូលសប្តាហ៍ទី១៥ហើយ គិតមកដល់ថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦នេះ។
ការឃាត់ខ្លួនអ្នកធ្វើ«យុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅ»បានបន្តកើតឡើងដដែល ដោយនៅព្រឹកថ្ងៃច័ន្ទនេះអាជ្ញាធរនៅក្នុងខណ្ឌ៧មករាបានឃាត់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរបួននាក់នៅក្នុងសហគមន៍បូរីកីឡា និងអ្នកស្រី ទេព វន្នី ខណៈដែលពួកគេនិងប្រជាពលរដ្ឋផ្សេងទៀតត្រៀមធ្វើយុទ្ធនាការ ដែលមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនយល់ថា អាចជាសញ្ញាណនៃការធ្វើបដិវត្តន៍ពណ៌។
អ្នកដែលត្រូវបានឃាត់ខ្លួនទាំងបួននាក់គឺជាប្រជាពលរដ្ឋស្ថិតក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋជាង១០គ្រួសារ ដែលមានទំនាស់ដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនផានអ៊ីមិច របស់ អ្នកស្រី ស៊ុយ សុផាន។ អ្នកទាំងបួននាក់នោះ រួមមានអ្នកស្រី ស ស៊ន អ្នកស្រី ភោគ សុភីន លោក នូ សាទ និងស្រ្តីម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ណាក់។
សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិលំនៅដ្ឋានបានប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃច័ន្ទនេះថា ការឃាត់ខ្លួនសកម្មភាពសម្តែងមតិអហិង្សានេះបានបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា សិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិនៅប្រទេសដែលពុំទាន់មាននីតិរដ្ឋពេញលេញនេះកំពុងតែរួញតូចទៅៗ។
ពួកគេនិយាយថា សកម្មភាពឃាត់ខ្លួននេះក៏កំពុងតែធ្វើឲ្យខូចមុខមាត់របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលអះអាងថា ប្រទេសកម្ពុជាជានីតិរដ្ឋនោះ។
លោក អំ សំអាត ប្រធានការិយាល័យបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានថ្លែងថា សិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរបានធ្លាក់ចុះដុនដាបទៅៗ នៅពេលដែលអាជ្ញាធរមិនបញ្ឈប់សកម្មភាពរបស់ខ្លួនក្នុងការឃាត់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋដែលគ្រាន់តែចង់សម្តែងមតិដោយអហិង្សាប្រឆាំងនឹងអំពីអំពើអយុត្តិធម៌នោះ។
«នេះមិនមែនជាដំណោះស្រាយដ៏ល្អទេ ហើយវាធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងកាន់តែមានកំហឹងជាមួយនឹងអាជ្ញាធរ ហើយយើងឃើញថា អានេះផ្ទុយអំពីគោលការណ៍របស់រដ្ឋាភិបាល ផ្ទុយអំពីសកម្មភាព និងការងាររបស់សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលប្រឹងប្រែងដើម្បីជួយប្រជាពលរដ្ឋ និងទាញប្រជាប្រិយភាពពីប្រជាពលរដ្ឋ ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានបែរជាធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងមានការខឹងសម្បារ ជាមួយអាជ្ញាធរ ឬក៏រដ្ឋាភិបាលហ្នឹងទៅវិញ បាទ»។
នៅគ្រាចាប់ផ្តើមធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅនេះជាលើកដំបូង យុទ្ធនាការនេះ មានគោលដៅធំពីរ គឺទាមទារឲ្យមានការដោះលែងអ្នកជាប់ចោទចំនួនប្រាំរូប ដែលជាសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក និងអគ្គលេខាធិការរងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) និងប្រឆាំងការឃុំខ្លួនអ្នកទាំងនេះ។
ប៉ុន្តែអ្នកធ្វើយុទ្ធនាការនេះជាប្រចាំបានឲ្យដឹងថា យុទ្ធនាការធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងពីរផ្សេងទៀតគឺការទាមទារយុត្តិធម៌ដល់លោក កែម ឡី អ្នកវិភាគនយោបាយដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជា ដែលត្រូវខ្មាន់កំាភ្លើងបាញ់ឲ្យស្លាប់កាលពីថ្ងៃទី ១០ ខែកក្កដា និងការទាមទារឲ្យមានដំណោះស្រាយដល់រាល់ទំនាស់ដីធ្លីទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
មុនពេលអ្នកស្រីត្រូវបានចាប់ខ្លួន អ្នកស្រី ទេព វន្នី ជ័យលាភីរង្វាន់ស្ត្រីជាអ្នកដឹកនាំរបស់អង្គការ Vital Voices និងជាសកម្មជនដីធ្លីក្នុងតំបន់បឹងកក់ បានហៅការបន្តចាប់ខ្លួនអ្នកធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅនេះ បង្ហាញការព្រួយបារម្ភរបស់រដ្ឋាភិបាលអំពីការរីករាលដាលនៃយុទ្ធនាការនេះ។
អ្នកស្រីពន្យល់ថា មានមន្ត្រីមួយចំនួនក្នុងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនសប្បាយចិត្តឃើញការរៀបចំយុទ្ធនាការនេះទេ ដោយហេតុតែពួកគេនៅមានមន្ទិលសង្ស័យថា យុទ្ធនាការនេះអាចវិវត្តខ្លួនទៅជាចលនាបដិវត្តន៍ពណ៌ខ្មៅ ដែលផ្ទុយពីការចង់បានរបស់យុទ្ធនាការនេះ ក្នុងការប្រឆាំងនឹងអំពើអយុត្តិធម៌សង្គម។
«ពួកខ្ញុំដែលជាអ្នកធ្វើយុទ្ធនាការអាវខ្មៅ ដូចជាអ្នកបូរីកីឡាអីដែរនេះ គឺយើងអត់ដែលមានគម្រោងណាមួយដែលថា ធ្វើយុទ្ធនាការអាវខ្មៅដើម្បីធ្វើជាបដិវត្តន៍ពណ៌ ដើម្បីទម្លាក់រដ្ឋាភិបាល ឬផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលគឺអត់មានទាល់តែសោះ»។
លោកស្រីបានបន្តថា ការភ័យខ្លាចរបស់រដ្ឋាភិបាលនេះគឺផ្តើមចេញពីការដឹងខ្លួនជាមុនរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលដឹងពីកម្សោយរបស់ខ្លួនក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រទេស ដោយបណ្តោយឲ្យមានការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយស្ទើរគ្រប់ស្ថាប័នរដ្ឋ និងការបង្កឲ្យមានអំពើអយុត្តិធម៌សង្គមជាច្រើន ដូចជាការធ្វើឲ្យបាត់បង់ដីធ្លី ផ្ទះសម្បែងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដោយសារការអភិវឌ្ឍរបស់ក្រុមហ៊ុនឯកជន។
VOA ព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពីមន្ត្រីខណ្ឌ៧មករា ទាក់ទងនឹងការឃាត់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋសហគមន៍បូរីកីឡាចំនួនបួនរូប តែពុំមានមន្ត្រីរូបណាផ្តល់ការអធិប្បាយនោះទេ។ មន្ត្រីទាំងនោះរួមមានលោក នេត ស៊ីធុន អធិការនគរបាលខណ្ឌ៧មករា និងលោក លីម សុភា អភិបាលខណ្ឌ៧មករា។ លោក នេត ស៊ីធុនបដិសេធមិនធ្វើអធិប្បាយទេ នៅរសៀលថ្ងៃច័ន្ទនេះ។ VOA បានទាក់ទងលោកលីម សុភា តាមទូរស័ព្ទ តែអ្នកទទួលបានទម្លាក់ទូរស័ព្ទចុះវិញ មិននិយាយជាមួយអ្នកយកព័ត៌មាន។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក មាន ចាន់យ៉ាដា អ្នកនាំពាក្យសាលារាជធានីភ្នំពេញ បានប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃច័ន្ទនេះថា អាជ្ញាធរបានឃាត់ខ្លួនអ្នកធ្វើយុទ្ធនាការទាំងបួននាក់មកពីតំបន់បូរីកីឡានោះដើម្បីធ្វើការសាកសួរ ដោយសារពួកគេបានបំពានការណែនាំរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលបានហាមមិនឲ្យប្រមូលផ្តុំគ្នាធ្វើយុទ្ធនាការនេះ។
«បាទ! គឺក្រសួងមហាផ្ទៃបានចេញសេចក្តីណែនាំយ៉ាងច្បាស់ហើយគឺថា ណែនាំដល់អាជ្ញាធររាជធានីខេត្ត ទូទាំង២៥ រាជធានីខេត្តគឺមិនឲ្យមានការប្រមូលផ្តុំ ការជួបជុំនៅក្នុងការធ្វើយុទ្ធនាការអាវខ្មៅនោះទេ»។
លោកបានបន្តថា ការដោះលែងអ្នកទាំងបួននេះអាចធ្វើទៅបាន ឬយ៉ាងណាគឺអាស្រ័យលើការសម្រេចចិត្តរបស់មន្ត្រីនគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ និងខណ្ឌ៧មករា។ រហូតមកទល់នឹងម៉ោង៦ល្ងាចថ្ងៃច័ន្ទនេះ មនុស្សទាំងបួននាក់ដែលត្រូវឃាត់ខ្លួននោះមិនត្រូវបានដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពវិញនោះទេ។
នៅគ្រាដែលមានការឃាត់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋសហគមន៍បូរីកីឡានាថ្ងៃច័ន្ទនេះ ក្រុមមន្ត្រីនៃគណបក្សប្រឆាំង ក្នុងនោះមានទាំងអ្នកតំណាងរាស្ត្រផងដែរ ក៏បានចូលរួមធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅនេះដែរ ទោះបីជាកាលពីថ្ងៃសៅរ៍កន្លងទៅនេះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រឆាំងគឺលោក យឹម សុវណ្ណ បានប្រកាសថា គណបក្សមិនមានផែនការរៀបចំការសម្តែងមតិតាមរយៈការស្លៀកពាក់ខោអាវខ្មៅនៅតាមទីធ្លាសាធារណៈក៏ដោយ។
លោក អេង ឆៃអ៊ាង អ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានបង្ហោះរូបចំនួនបួនសន្លឹកនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោក ដែលបង្ហាញពីរូបភាពដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ដោយមានទាំងរូបលោក និងលោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សប្រឆាំង ហើយនិងតំណាងរាស្ត្រ និងសមាជិកគណបក្សផ្សេងទៀតស្លៀកពាក់ឈុតខ្មៅ។ រូបថតទាំងបួននោះ គឺមានតែរូបលោក សម រង្សី តែប៉ុណ្ណោះ ដែលថតម្នាក់ឯងពេលឈប់កង់នៅទីសាធារណៈមួយស្ថិតនៅក្រៅប្រទេស។
ទំព័រហ្វេសប៊ុកនោះបានសរសេរថា៖
«រៀងរាល់ថ្ងៃច័ន្ទ ពួកយើងគាំទ្រ និងចូលរួមយុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅ ដើម្បីទាមទារឲ្យមានការដោះលែងអ្នកទោសមនសិការ ព្រមទាំងឲ្យមានការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើសកម្មជនគណបក្សនយោបាយ និងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស»។
អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សចំនួនបួននាក់នៃសមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ដែលកំពុងជាប់ឃុំឃាំង រួមមានលោក នី សុខា លោក យី សុខសាន្ត លោក ណៃ វង់ដា និងលោកស្រី លឹម មុន្នី ដែលសុទ្ធតែជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ផ្នែកស៊ើបអង្កេតនៃសមាគមនេះ។ តុលាការក្រុងភ្នំពេញបានចោទប្រកាន់អ្នកទាំងបួនពីបទសូកប៉ាន់សាក្សី។ រីឯលោក នី ចរិយា អគ្គលេខាធិការរងគ.ជ.ប.ត្រូវបានតុលាការចោទពីបទផ្សំគំនិតសូកប៉ាន់សាក្សី។ ការចោទប្រកាន់លើអ្នកទាំងប្រាំគឺផ្តើមចេញពីសំណុំរឿងដែលគួរឲ្យសង្ស័យអំពីស្នេហាលួចលាក់របស់លោក កឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ អ្នកទាំងប្រាំនាក់ត្រូវបានតុលាការឃុំឃាំងបណ្តោះអាសន្នរង់ចាំការកាត់ទោស។
ការបន្តចាប់ខ្លួននេះមិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងក្រុមមន្ត្រីនៃគណបក្សប្រឆាំងមិនពេញចិត្តនោះទេ តែសកម្មភាពគាបសង្កត់សិទ្ធិសេរីភាពនេះក៏បានទទួលរងការរិះគន់ពីក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។
ជាក់ស្តែង កាលពីខែឧសភាកន្លងទៅ អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍អំពាវនាវឲ្យអាជ្ញាធរកម្ពុជាបញ្ឈប់នូវការយារយីទៅលើសង្គមស៊ីវិល ក្រោយពីតុលាការបានសម្រេចឃុំខ្លួនមន្ត្រីរបស់សមាគមអាដហុកបួនរូប និងអគ្គលេខាធិការរងរបស់គ.ជ.ប.។ បន្ទាប់មក អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់យុទ្ធនាការកាត់បន្ថយការឃ្លាំមើលសិទ្ធិក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ការយកមកកាត់ទោស ដែលមានការជាប់ទាក់ទងនឹងនយោបាយបានគំរាមកំហែងដល់រាល់កិច្ចការសិទ្ធិមនុស្ស។
ដោយឡែក អាជ្ញាធរខណ្ឌដូនពេញបានឃាត់ខ្លួនលោកស្រី ទេព វន្នី នៅម៉ោងប្រមាណជា៦និង៣០នាទីយប់ ថ្ងៃច័ន្ទនេះ ខណៈដែលលោកស្រីដឹកនាំសកម្មជនដីធ្លីធ្វើយុទ្ធនាការថ្ងៃច័ន្ទពណ៌ខ្មៅនេះដែរ។ នេះបើយោងទៅតាមការបញ្ជាក់ពី អ្នកចូលរួមផ្សេងទៀតនៃយុទ្ធនាការដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះ។ លោកស្រីត្រូវបានអាជ្ញាធរបញ្ជូនខ្លួនទៅអធិការដ្ឋាននគរបាលខណ្ឌដូនពេញភ្លាមៗ បន្ទាប់ពីការចាប់ខ្លួននោះ៕
រាយការណ៍បន្ថែមដោយ កញ្ញា ឡេង ឡែន
