ការវាយប្រហាររបស់ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ ទៅលើស្ថាប័នប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ មានប្រសិទ្ធភាពធ្វើឲ្យចុះខ្សោយនូវកិត្តិនាមនៃស្ថាប័ននេះ ហើយធ្វើឲ្យខ្វះឯកភាពគ្នារវាងស្ថាប័នសារព័ត៌មាននៅពេលដែលជំងឺឆ្លងរាតត្បាតកូវីដ១៩ នៅតែបន្តឆក់យកជីវិតពលរដ្ឋអាមេរិកាំងរាប់រយនាក់ក្នុងមួយថ្ងៃៗ។ នេះបើយោងតាមការសិក្សាថ្មីមួយដែលចេញផ្សាយដោយគណៈកម្មាធិការការពារអ្នកកាសែតCommittee to Protect Journalists (CPJ)។
អង្គការការពារសេរីភាពសារព័ត៌មានដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងទីក្រុងញូវយ៉កនេះ បានកត់ត្រាករណីកើនឡើងនូវការប្តឹងផ្តល់ប្រភពព័ត៌មាន ករណីប្តឹងផ្តល់ពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញអ្នកកាសែតដែលចុះបំពេញការងារ និងនៅតាមច្រកព្រំដែនសហរដ្ឋអាមេរិក។
អង្គការនេះ ក៏បានស្រង់សម្តីដើមរបស់អ្នកកាសែតជាង៤០នាក់ អ្នកជំនាញខាងច្បាប់ស្តីពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ អ្នកសិក្សានិងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកផងដែរ។
ការសិក្សាដែលពិនិត្យមើលអំពីរបៀបដែលការវាយប្រហារ«បានផ្តល់អំណាចដល់មេដឹកនាំផ្តាច់ការបរទេស ក្នុងការបង្ខូចកិត្តិនាម និងរឹតត្បិតសារព័ត៌មានក្នុងប្រទេសរបស់ពួកគេ» បានសរសេរថា៖ «អ្នកជំនាញមួយចំនួនដែលឃ្លាំមើលការវាយប្រហារនេះ បារម្ភអំពីការគំរាមកំហែងដែលមានស្រាប់ចំពោះសេរីភាពសារព័ត៌មានអាមេរិកាំង»។
អ្នកនិពន្ធរបាយការណ៍សិក្សានេះ គឺលោក Leonard Downie Jr ដែលជាអតីតនិពន្ធនាយកប្រតិបត្តិនៃកាសែត The Washington Post បានប្រាប់ VOAថា៖ «លោកអ្នកបានឃើញស្រាប់ហើយពី គំរូនៃការវាយប្រហារនេះ។ លោកអ្នកមើលឃើញពីរបៀបដែលមេដឹកនាំផ្តាច់ការជាច្រើននៅជុំវិញពិភពលោក កំពុងទៅហួសពីអ្វីដែលលោកត្រាំ បានធ្វើទៅទៀត ដោយដាក់ការរឹតត្បិតទៅលើសារព័ត៌មាន និងចាប់ខ្លួនអ្នកយកព័ត៌មានជាដើម»។
លោក Downie បន្តទៀតថា៖ «ក្នុងករណីជាច្រើន មេដឹកនាំទាំងនោះ បានប្រើប្រាស់ភាសាដូចភាសាលោកត្រាំបេះបិទតែម្តងគឺពួកគេនិយាយអំពី«ព័ត៌មានក្លែងក្លាយ»។
លោក Downie ដែលបច្ចុប្បន្នជាសាស្ត្រាចារ្យសារព័ត៌មាននៃមហាវិទ្យាល័យវិជ្ជាជីវៈសារព័ត៌មាននិងសារគមនាគមន៍មហាជន (Walter Cronkite School of Journalismand Mass Communication) នៃសាកលវិទ្យាល័យArizona State បានបន្ថែមទៀតថា៖ «អ្វីដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំព្រួយបារម្ភអំពីប្រទេសទាំងនោះដែលប្រើប្រាស់សហរដ្ឋអាមេរិកជាឧទាហរណ៍ចំពោះអ្វីដែលពួកគេកំពុងតែធ្វើនេះគឺថា នៅសហរដ្ឋអាមេរិក យើងមានវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើកទី១ដែលការពារសេរីភាពសារព័ត៌មាន តែប្រទេសទាំងនោះគ្មានទេ»។
ការសិក្សាដែលរួមបញ្ចូលទាំងការស្រាវជ្រាវរបស់លោក Stephanie Sugarsនៃអង្គការឃ្លាំមើលសេរីភាពសារព័ត៌មានសហរដ្ឋអាមេរិក (U.S. Press Freedom Tracker) ដែលជាសម្ព័ន្ធអង្គការសារព័ត៌មានដែលបានចងក្រងការវាយប្រហារនិងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ លើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផងដែរនោះ ក៏បានរ៉ាយរាប់លម្អិតអំពីការរឹតត្បិតរបស់រដ្ឋបាលលោកប្រធានាធិបតី ត្រាំ ទៅលើការទទួលបានព័ត៌មានអំពីរដ្ឋាភិបាល។
ការសិក្សានេះ ក៏បានរៀបរាប់អំពីការតទប់ផ្លូវច្បាប់របស់សេតវិមាន ប្រឆាំងនឹងសារព័ត៌មាន និងការអំពាវនាវរបស់លោកត្រាំ ឲ្យកែប្រែច្បាប់ស្តីពីការបរិហារកេរ្តិ៍ និង ការចោទប្រកាន់ថា «លោកប្រធានាធិបតី ប៉ុនប៉ងជ្រៀតជ្រែកចូលក្នុង ឯករាជ្យភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់ម្ចាស់ស្ថាប័នប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយចំនួនផងដែរ»។
សេតវិមាន មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើរសុំអត្ថាធិប្បាយរបស់វីអូអេទេ។
របាយការណ៍នេះ ក៏បានដកស្រង់ករណីអ្នកកាសែតដែលត្រូវរងការគំរាមកំហែងក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ក្នុងនោះ អ្នកយកព័ត៌មានរបស់ស្ថាប័នកាសែត Boston Globeនិងទូរទស្សន៍CNN បានរងការគំរាមសម្លាប់ ហើយនៅឆ្នាំ២០១៨ មានការផ្ញើគ្រាប់បែកច្នៃ ទៅកាន់ការិយាល័យ CNN ប្រចាំនៅបុរីញូវយ៉ក និងទៅឲ្យមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំងមន្ត្រីផ្សេងៗទៀតផងដែរ។
អតីតនាយកផ្នែកទំនាក់ទំនងនៃសេតវិមានគឺលោក Michael Dubke ក៏ត្រូវបានស្រង់សម្តីនៅក្នុងរបាយការណ៍សិក្សានេះផងដែរ ដោយលោកនិយាយថា លោកប្រធានាធិបតី ព្រលះដោយប្រើពាក្យសម្តីធ្ងន់ធ្ងរដាក់ស្ថាប័នសារព័ត៌មាន ដោយសារតែការរាយការណ៍ព័ត៌មានរបស់ស្ថាប័នទាំងនោះ ជាញឹកញាប់មានលក្ខណៈអវិជ្ជមានពេក។
លោក Dubke ត្រូវបានស្រង់សម្តី ដោយនិយាយថា៖ «គ្មានរឿងណាមួយនិយាយអំពីការរីកចម្រើនដែលលោកប្រធានាធិបតីបានសម្រេចបានខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងគោលនយោបាយការបរទេសសោះ»។
លោកបន្ថែមថាការរាយការណ៍រិះគន់ បានធ្វើឲ្យលោកប្រធានាធិបតីភ្ញាក់ផ្អើល ដោយសារលោកត្រាំ «មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយស្ថាប័នសារព័ត៌មានជាយូរណាស់មកហើយ ក្នុងនាមលោកជាអ្នកជំនួញខាងអចលនទ្រព្យក្នុងបុរីញូវយ៉ក»។
លោក Dubke និយាយថា៖ «លោកត្រាំ តែងតែមានពេលនិយាយជាមួយសារព័ត៌មានជានិច្ច»។
ប៉ុន្តែ នៅក្នុងរបាយការណ៍សិក្សាដដែល លោក Dubke ក្រោយមក ក៏បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភអំពីមេដឹកនាំផ្តាច់ការ ដែលប្រើប្រាស់«ពាក្យសម្តីរបស់លោកត្រាំ ដើម្បីធ្វើជាសំអាងចំពោះអ្វីដែលពួកគេកំពុងធ្វើ ដាក់អ្នកកាសែតក្នុងប្រទេសរបស់ពួកគេផ្ទាល់»។
លោក Downie ដែលបានសរសេររបាយការណ៍កាលពីឆ្នាំ២០១៣ របស់អង្គការ CPJ ស្តីពីទំនាក់ទំនងរបស់អតីតប្រធានាធិបតី លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ជាមួយស្ថាប័នសារព័ត៌មាន ក៏បានប្រៀបធៀបទៅនឹងរដ្ឋបាលមុនៗផងដែរ។
ការចោទប្រកាន់របស់លោកត្រាំ ទៅលើ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលចំនួន៨នាក់ក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ពីបទធ្វើឲ្យលេចធ្លាយការសម្ងាត់របស់រដ្ឋាភិបាលដល់បណ្តាញសារព័ត៌មាន គឺមានល្បឿនលឿនជាងចំនួនអ្នកដែលត្រូវបានកាត់ទោសពីបទលួចបញ្ចេញការណ៍សម្ងាត់ក្នុងសម័យលោក អូបាម៉ា (ដែលមានមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនិងបុគ្គលិកជាប់កិច្ចសន្យា១០នាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រូវបានកាត់ទោសក្នុងរយៈពេល៨ឆ្នាំ)។
អ្នកសរសេរខ្ទង់អត្ថាធិប្បាយនៃកាសែត Washington Postគឺអ្នកស្រី Margaret Sullivan បាននិយាយក្នុងរបាយការណ៍សិក្សារបស់អង្គការCPJ ថា៖ «ចំនួននៃការកាត់ទោសដ៏ច្រើនដោយក្រសួងយុត្តិធម៌ក្នុងរដ្ឋបាលលោកត្រាំ លើប្រភពផ្តល់ព័ត៌មាន គឺជាកំហុសរបស់រដ្ឋបាលលោកអូបាម៉ា។ រដ្ឋបាលនោះ បានបង្កើតគំរូមួយដែលងាយស្រួលឲ្យរដ្ឋបាលលោកត្រាំ ធ្វើតាម»។
លោកMichael Conway ដែលជាមេធាវីតំណាងគណៈកម្មការយុត្តិធម៌នៃរដ្ឋសភាសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងការសួរដេញដោលក្នុងសវនាការដកតំណែងអតីតប្រធានាធិបតី Richard Nixonត្រូវបានដកស្រង់សម្តីដោយបានហៅការវាយប្រហាររបស់លោកត្រាំទៅលើស្ថាប័នសារព័ត៌មានថា«គ្រោះថ្នាក់និងអន្តរាយចំពោះសារព័ត៌មានសេរី» ជាងការវាយប្រហាររបស់លោក Nixonទៅទៀត។
លោក Downieដែលបានជួយកែសម្រួលរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតក្នុងសំណុំរឿងអាស្រូវ Watergate ឲ្យកាសែតWashington Post បាននិយាយថា ការវាយប្រហាររបស់លោក មានលក្ខណៈអាក្រក់ជាង។
លោក Downie បានប្រាប់វីអូអេថា៖ «អស់រយៈពេលជាច្រើនខែ ការវាយប្រហារភាគច្រើនទៅលើស្ថាប័នប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងរជ្ជកាលលោក Nixon ផ្តោតតែលើកាសែត Washington Postតែប៉ុណ្ណោះ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «វាជារឿងអកុសលសម្រាប់ពួកយើងនៅគ្រានោះ ប៉ុន្តែ ការវាយប្រហារនោះ គ្មានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សាធារណមតិអំពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានទាំងអស់ដូចពេលនេះទេ»។
លោក Downie និយាយថា កាសែត Washington Post មិនទាន់ត្រូវបានចែកចាយទូទាំងប្រទេសទេនៅពេលនោះ ហើយប្រជាជនពិបាកក្នុងការវិនិច្ឆ័យរវាងអ្វីដែលលោក Nixon បាននិយាយនិងអ្វីដែលកាសែតWashington Post បានរាយការណ៍។
លោក Downie បានប្រាប់វីអូអេថា ដោយសារកត្តានោះហើយដែលលោក «មិនបានឃើញមានការរីកសាយភាពដូចគ្នានូវការមិនទុកចិត្តលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានជាទូទៅនោះ»។
លោក Downie និយាយថា៖ «ពិតណាស់ មានអ្នកគាំទ្រលោកប្រធានាធិបតី Nixonដែលមិនសប្បាយចិត្តនឹងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ប៉ុន្តែ មិនមានការសង្ស័យច្រើនទៅលើភាពគួរឲ្យទុកចិត្តបាននៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ដូចពេលនេះទេ»។
លោកបន្តថា «សម្តីអាក្រក់បំផុតដែលលោកប្រធានាធិបតី បាននិយាយអំពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន មិនត្រូវបាននិយាយជាសាធារណៈនោះទេ។ នៅពេលដែលពាក្យសម្តីទាំងនោះ ត្រូវបាននិយាយចេញ ឥឡូវ យើងដឹងតាមរយៈខ្សែអាត់របស់សេតវិមាន ក្នុងរង្វង់ការិយាល័យរបស់ប្រធានាធិបតី»៕
ប្រែសម្រួលដោយ លោក សាយ មុន្នី
