រដ្ឋាភិបាលក្នុងប្រទេសតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលរួមមានកម្ពុជាផង បានបង្កើនការរឹតត្បិតសេរីភាពសារព័ត៌មានក្នុងអំឡុងការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ តាមរយៈការបង្រ្កាបលើអ្នកសារព័ត៌មាន ស្ថាប័នសារព័ត៌មាន និងអ៊ីនធឺណិត ដោយប្រើហេតុផលទប់ស្កាត់ព័ត៌មានមិនពិត។ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់អ្នកឃ្លាំមើលស្ថានភាពសារព័ត៌មានក្នុងតំបន់។
សាកលវិទ្យាល័យ George Washington បានរៀបចំកិច្ចពិភាក្សាអនឡាញជាក្រុម ពីរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមានវាគ្មិនចំនួនបីរូប មកពីប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីពិភាក្សាអំពី «ការរាតត្បាតជាសកល និងសេរីភាពសារព័ត៌មានក្នុងបណ្តាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងផលប៉ះពាល់លើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងតំបន់»។
ក្រុមវាគ្មិនទាំងនោះគឺមានលោក James Gomez នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីមកពីប្រទេសថៃ មានលោក Adrian Ayalin អ្នកសារព័ត៌មានជាន់ខ្ពស់របស់បណ្តាញព័ត៌មាន ABN-CBS News មកពីប្រទេសហ្វីលីពីន និងអ្នកស្រី Gayathry Venkiteswaran សាស្រ្តាចារ្យជំនួយនៃសាកលវិទ្យាល័យ Nottingham មកពីប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
កម្មវិធីពិភាក្សានៅព្រឹកថ្ងៃទី ២៤ ខែកុម្ភៈ ម៉ោងនៅកម្ពុជា ត្រូវបានសម្របសម្រួលដោយអ្នកស្រី Janet Steele នាយិកាវិទ្យាស្ថាន George Washington សម្រាប់កិច្ចការទូតសាធារណៈ និងទំនាក់ទំនងសកល ក្នុងពេលដែលបណ្តាញព័ត៌មានបានវាយប្រហារចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់ កិច្ចការគ្រប់គ្រងនិងការដោះស្រាយវ៉ាក់សាំងនិងជំងឺកូវីដ១៩ ដែលបានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណ២លាន ៥សែន និងឆ្លងដល់ទៅ ១១២ លាននាក់ក្នុងពិភពលោក និងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលកំពុងមានចំនួនមនុស្សស្លាប់និងឆ្លងកើនឡើង។
លោក James Gomez នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ី នៅទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ដែលជាវាគ្មិនមួយរូបក្នុងកិច្ចពិភាក្សានោះ លើកឡើងថា ការរាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ បានធ្វើឲ្យប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ រងផលប៉ះពាល់លើស្ថានភាពប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាពសារព័ត៌មាន សេរីភាពនៃការជួបជុំ និងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតជាដើម។
លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយចំនួន ដែលមានដូចជាមីយ៉ាន់ម៉ាវៀតណាម ថៃ និងកម្ពុជាជាដើម តែងប្រើប្រាស់ការបង្រ្កាបលើអ្នកសារព័ត៌មាន នៅពេលមានការផ្សាយរិះគន់ណាមួយពីការដឹកនាំរបស់ពួកគេ។
«រដ្ឋាភិបាលប្រទេសក្នុងតំបន់ពិតជាងាយប្រតិកម្មណាស់ នៅពេលដែលមានការរិះគន់ ទាំងអ្នករិះគន់ជាបុគ្គល ជាពិសេសសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ នៅពេលមានការគ្រប់គ្រងមិនត្រឹមត្រូវណាមួយ ពាក់ព័ន្ធនឹងកូវីដ១៩ មិនថាវាស្ថិតនៅក្នុងលក្ខខណ្ឌនៃការឆ្លងវ៉ាក់សាំង ឬគ្រាន់តែជាការគ្រប់គ្រងទូទៅនៃសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្ថានភាពកូវីដ១៩»។
លោកបានបន្ថែមក្នុងកិច្ចពិភាក្សានោះថា ក្នុងអំឡុងការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ អ្នកសារព័ត៌មានក្នុងប្រទេសតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយចំនួននោះ បានរងនូវការប្រើហិង្សា ការគំរាមកំហែងជាសាធារណៈ ការមិនផ្តល់អាជ្ញាបណ្ណ និងការប្រើប្រាស់ផ្លូវច្បាប់។
ក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ Human Rights Watch បង្ហាញអំពីស្ថានភាពសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងជនស៊ីវិល ក្នុងអំឡុងការឆ្លងរាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ ថា រដ្ឋាភិបាលថៃបានបង្ខំដាក់ប្រទេសក្នុងភាពអាសន្ន ដោយប្រើលេសទប់ស្កាត់ជំងឺកូវីដ១៩ ដើម្បីកាត់បន្ថយសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ជាពិសេសការរិះគន់អំពីការឆ្លើយតបរបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះការរាតត្បាតជំងឺនេះ។
របាយការណ៍ដដែលនោះបានបញ្ជាក់ថា នៅប្រទេសហ្វីលីពីន រដ្ឋាភិបាលបានឆ្លើយតបចំពោះជំងឺរាតត្បាតកូវីដ១៩ ដោយមានការប្រើប៉ូលិសដែលគាំទ្រដោយយោធា ដែលជាហេតុបណ្តាលឱ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ការសម្លាប់បានកើនឡើងខ្លាំងក្នុងអំឡុងការរាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ រហូតដល់ជាង ៥០ ភាគរយ។ ចំណែកអ្នកសារព័ត៌មាន ក៏ត្រូវរងការសម្លាប់ និងចាប់ខ្លួន ព្រមទាំងមានការបិទស្ថាប័នសារព័ត៌មានមួយចំនួនផង។
អាជ្ញាធរវៀតណាមបានប្រើការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ១៩ តាមរយៈការតាមដានយ៉ាងជិតស្និទ្ធលើការសាកល្បងយុទ្ធនាការសាធារណៈទ្រង់ទ្រាយធំ ស្តីពីអនាម័យ ការបិទព្រំដែន ការរក្សាគម្លាតសង្គមជាដើម។ ប៉ុន្តែ យុទ្ធនាការទាំងនោះត្រូវបានអង្គការ Human Rights Watch រាយការណ៍មកថា បានបង្កើនការរំលោភសិទ្ធិ ដែលរួមមាន ការរឹតត្បិតលើសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ការរំលោភសិទ្ធិឯកជន និងវិសមភាពក្នុងការទទួលបានសេវាសង្គម និងការគាំទ្រពីរដ្ឋាភិបាល។
ចំណែកនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា អាជ្ញាធរនៅតែបន្តប្រើប្រាស់ច្បាប់ដែលមានពាក្យពេចន៍ហួសប្រមាណ និងមិនច្បាស់លាស់ដើម្បីចាប់ខ្លួន ឃុំខ្លួន និងកាត់ទោសអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជន អ្នកកាសែត និងប្រជាជនសាមញ្ញ ពីបទរិះគន់រដ្ឋាភិបាល ឬយោធា ឬចូលរួមការតវ៉ាដោយសន្តិវិធី។
រដ្ឋាភិបាលក៏បានបិទមិនឲ្យមានការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅស្ទើរទូទាំងប្រទេស និងបានប្រកាសដាក់ប្រទេសក្នុងភាពអាសន្ន ព្រមទាំងហាមមិនឲ្យអ្នកសារព័ត៌មានចេញយកព័ត៌មាន និងមិនឲ្យកាសែតបោះពុម្ពផ្សាយជាដើម។ នេះបើតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ Human Rights Watch។
ចាប់តាំងពីមានការរាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ ក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី អ្នកឃ្លាំមើលបានអះអាងថា រដ្ឋាភិបាលប្រើប្រាស់ច្បាប់មួយចំនួន ក្នុងការបង្រ្កាបអ្នកដែលផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត និងបានរឹតតិ្បតសិទ្ធិអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យ ក្នុងការទទួលបានព័ត៌មានពីមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល និងមិនឲ្យសួរសំណួរផ្សេងៗ ពាក់ព័ន្ធនឹងការគ្រប់គ្រងការរាត្បាតជំងឺកូវីដ១៩ ជាដើម។
អ្នកស្រី Gayathry Venkiteswaran សាស្រ្តាចារ្យជំនួយនៃសាខាសាកលវិទ្យាល័យ Nottingham លើកឡើងក្នុងកិច្ចពិភាក្សានោះ ថា ស្ថានការណ៍នៅម៉ាឡេស៊ីស្រដៀងគ្នានឹងការកាត់បន្ថយនិងការរឹតត្បិតសេរីភាពព័ត៌មានក្នុងតំបន់ផងដែរ។
«ច្បាស់ណាស់ វាត្រូវបានដៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយចំនួន ដោយសារថា ការបោះឆ្នោតជិតមកដល់ហើយនៅចុងឆ្នាំនេះ។ ដូច្នេះ វាជាស្ថានភាពងាយស្រួលសម្រាប់អ្នកនយោបាយបច្ចុប្បន្នដែលកាន់អំណាច ព្រោះវាផ្តល់ឱ្យពួកគេនូវកន្លែងជាច្រើន ដើម្បីធ្វើសកម្មភាពសម្រាប់ពួកគេ ដោយការប្រើការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ។ ហើយក៏បានប្រើកូវីដហើយប្រើវា ដើម្បីដៅលើជនដែលជាអ្នកធ្វើការដោយឯករាជ្យផងដែរ»។
លោក James Gomez បានប្រាប់ VOA បន្ថែមក្រោយបញ្ចប់កិច្ចពិភាក្សានោះថា ជំងឺកូវីដ១៩ បានធ្វើឲ្យមានការព្រួយបារម្ភក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ពាក់ព័ន្ធនឹងការបិទអ៊ីនធឺណិត ការហាមឃាត់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រជាក់លាក់នៃបណ្តាញសង្គម ការគាបសង្កត់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម ដោយរដ្ឋាភិបាលការតាមដានលើប្រព័ន្ធឌីជីថល និងការឃ្លាំមើលប្រជាពលរដ្ឋ ការខ្វះខាតច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិឯកជន និងការប្រើប្រាស់ច្បាប់ ដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញអ្នកប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម។
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញ កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ លោក សុវណ្ណ រិទ្ធី ម្ចាស់គេហទំព័រ TVFB ក៏ត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួន ហើយអាជ្ញាប័ណ្ណរបស់លោក ក៏ត្រូវបានលុបចោល បន្ទាប់ពីលោកបានបង្ហោះសាររបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបានថ្លែងជាសាធារណៈអំពីវិធានការរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការដោះស្រាយវិបត្តិកូវីដ១៩។
ក្រសួងព័ត៌មានបានសម្រេចដកអាជ្ញាបណ្ណរបស់ TVFB និងចោទថា «ម្ចាស់អាជ្ញាបណ្ណបានផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ដែលមានចរិតញុះញង់បង្កឲ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខ សណ្តាប់ធ្នាប់ និងសុវត្ថិភាពសង្គម»។ ក្រោយឃុំខ្លួនអស់រយៈពេលជាង ៥ ខែ តុលាការបានដោះលែងលោកពីពន្ធនាគារ កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២០ ។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏បានបង្កើត «ច្បាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិស្ថិតក្នុងភាពអាសន្ន» ដែលត្រូវបានប្រកាសឲ្យប្រើប្រាស់ កាលពីចុងខែមេសា ឆ្នាំ២០២០។ អ្នកធ្វើការផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សលើកឡើងថា ច្បាប់នេះមានការចែងកម្រិតសេរីភាពនៃការផ្សព្វផ្សាយត្រង់ចំណុច «ហាមឃាត់ ឬកម្រិតការចែកចាយ ឬការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន ដែលអាចបង្កឲ្យមានការភ័យខ្លាចដល់សាធារណជន ឬចលាចលដែលនាំឲ្យខូចខាតដល់សន្តិសុខជាតិ ឬធ្វើឲ្យមានការភាន់ច្រឡំអំពីស្ថានភាពនៃភាពអាសន្ន»។
ក្រោយមកទៀត កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ រដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យមួយស្តីពី «ការបង្កើតច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតថ្នាក់ជាតិ» ដោយតម្រូវឲ្យមានការផ្តល់របាយការណ៍ពីអ្នកផ្គត់ផ្គង់អ៊ីនធឺណិតដល់រដ្ឋាភិបាល និងផ្តល់ការសហការក្នុងការចូលរួមបង្រ្កាបសកម្មភាព ដែលប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិ និងសណ្តាប់ធ្នាប់។ ក្រុមសង្គមស៊ីវិលការពារសិទ្ធិលើកឡើងថា អនុក្រឹត្យនេះជាការផ្តល់អំណាចកាន់តែច្រើនដល់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិត និងប៉ះពាល់សេរីភាពបញ្ចេញមតិ។
លោក James Gomez បន្ថែមថា វិធីការពារ និងដោះស្រាយបញ្ហានេះ គឺត្រូវបង្ហាញអំពីការយកចិត្តទុកដាក់ដល់សហគមន៍អន្តរជាតិ និងផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈរាល់សកម្មភាពរបស់អាជ្ញាធរកម្ពុជា ដែលបង្ក្រាបសេរីភាពអ៊ីនធឺណិតរបស់ប្រជាជនខ្លួន លើកទឹកចិត្តដល់សង្គមស៊ីវិល និងអ្នកពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត ត្រូវចូលរួមសកម្មក្នុងការចាត់វិធានការប្រកបដោយសុវត្ថិភាព។ សម្រាប់កម្ពុជា លោកលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារឹតត្បិតសេរីភាពនៃការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត តាមរយៈការបង្កើតច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិ ដើម្បីបិទអ៊ីនធឺណិត និងបន្ថយល្បឿនអ៊ីនធឺណិត។
ក្នុងអំឡុងនៃការឆ្លងរាលជំងឺកូវីដ១៩ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអ្នកសារព័ត៌មានតែងត្អូញត្អែរអំពីផលលំបាកក្នុងការចុះយកព័ត៌មាន និងសម្ភាសន៍មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល។
លោក អ៊ិត សូធឿត នាយកផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៃមជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ (CCIM) លើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនគួររឹតត្បិតសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងការបញ្ចេញមតិក្នុងអំឡុងការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ ដោយប្រើប្រាស់មូលហេតុ ដើម្បីទប់ស្កាត់ព័ត៌មានក្លែងក្លាយនោះទេ។
លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរខិតខំសហការជាមួយអ្នកជំនាញដើម្បីផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានពិតឲ្យបានច្រើន ជាជាងទប់ស្កាត់ព័ត៌មានក្លែងក្លាយដោយការរឹតត្បិតសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋ។
«រដ្ឋាភិបាលគាត់គួរតែបើកចំហព័ត៌មានឲ្យកាន់តែទូលាយ ហើយសហការជាមួយនឹងអ្នកសារព័ត៌មាន ដែលមានវិជ្ជាជីវៈដើម្បីផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានដែលល្អ គឺព័ត៌មានពិតហ្នឹងឲ្យកាន់តែបានទូលំទូលាយ។ អញ្ចឹងនៅពេលដែលប្រជាពលរដ្ឋគាត់មានទីកន្លែង ឬក៏ប្រភពព័ត៌មានដែលអាចជឿទុកចិត្តបាន សម្រាប់ឲ្យគាត់ទៅផ្ទៀងផ្ទាត់ព័ត៌មាន ដែលគាត់បានឃើញនៅកន្លែងផ្សេង ដែលសុទ្ធតែជាព័ត៌មានប្រឌិតហ្នឹង អីចឹងអានេះជាវិធីដ៏មានប្រសិទ្ធភាព»។
លោក មាស សុភ័ណ្ឌ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មានថ្លែងថា ការលើកឡើងរបស់អ្នកជំនាញសារព័ត៌មានទាំងនោះ គឺជាការយល់ឃើញរបស់បុគ្គល ដែលលោកថា មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីទិដ្ឋភាពពិតនៅកម្ពុជានោះទេ។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងប្រឹងប្រែងទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ ដោយប្រើប្រាស់យន្តការច្បាប់តែប៉ុណ្ណោះ។
«ការដែលយើងរស់នៅក្នុងគន្លងថ្មី ដើម្បីការពារខ្លួនពីការឆ្លងនូវជំងឺកូវីដ ដែលជាការការពារខ្លួនឯងផ្ទាល់ ក៏ដូចជាក្រុមគ្រួសារ ក៏ដូចជាសហគមន៍ និងប្រទេសជាតិទាំងមូល គឺវាមិនមែនជាការរឹតត្បិតសេរីភាពសារព័ត៌មាន ជាការរឹតត្បិតសេរីភាពរបស់បុគ្គលទេ»។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី បើតាមតួលេខរបស់អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានបង្ហាញឲ្យដឹងថា ចាប់ពីខែមករា ដល់ខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ សមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួនអ្នកដែលបង្ហោះសារលើបណ្តាញសង្គមពាក់ព័ន្ធនឹងជំងឺកូវីដ១៩ ប្រមាណ ៣០ នាក់៕
