ទោះបីពេញមួយជីវិតរបស់លោក នួន ជា មិនធ្លាប់មានប្រវត្តិអ្វីគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផ្សាភ្ជាប់នឹងខេត្តសៀមរាប បណ្ដាប្រជាជនមួយចំនួនដែលរស់នៅខេត្តនេះសុទ្ធតែបានបង្ហាញនូវប្រវត្តិដែលរស់នូវរងទុក្ខវេទនា អំឡុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដែលលោក នួន ជា និងសហការីក្នុងបក្សកុម្មុយនិស្ដកម្ពុជារបស់លោកទទួលគ្រប់គ្រង។
ពួកគេក៏បានបញ្ចេញមតិយោបល់ទាក់ទងនឹងការស្លាប់បាត់បង់ជីវិតរបស់មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមរូបនេះផងដែរ។
លោក នួន ជា អតីតបងធំទីពីរនៃរបបខ្មែរក្រហម បានទទួលមរណភាពកាលពីល្ងាចថ្ងៃអាទិត្យ ក្នុងអាយុ៩៣ឆ្នាំ ខណៈដែលលោកកំពុងទទួលទោស ដែលសម្រេចដោយសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម ឱ្យលោកជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតជុំវិញការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតរបស់លោកក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
គេបានប៉ាន់ប្រមាណថា ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ការបង្អត់អាហារ ការបង្ខំឱ្យធ្វើការលើសកម្លាំង និងការសម្លាប់រង្គាលប្រហារជីវិត បានបណ្ដាលឱ្យមនុស្សយ៉ាងហោច ១,៧លាននាក់ បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត អំឡុងការកាន់អំណាចរបស់ខ្មែរក្រហមពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ដើមឆ្នាំ១៩៧៩។
សាលាក្ដីខ្មែរក្រហមបានប្រកាសពីការស្លាប់របស់ លោក នួន ជា កាលពីព្រលប់ថ្ងៃអាទិត្យ ហើយថាសពរបស់លោកនឹងត្រូវប្រគល់យកឱ្យក្រុមគ្រួសារធ្វើបុណ្យតាមបែបសាសនា នៅខេត្តប៉ៃលិន។ មិនទាន់មានកាលបរិច្ឆេទនៃការគ្រោងរំលាយ ឬបញ្ចុះសពរបស់លោកថាធ្វើឡើងនៅពេលណានោះទេ។
ខណៈដែលសពរបស់លោកនួន ជា និងមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមដទៃទៀត លើកលែងតែ ប៉ុល ពត សុទ្ធតែបានទទួលការរៀបចំទុកដាក់ និងបញ្ជូនបុណ្យកុសលត្រឹមត្រូវតាមប្រពៃណី បណ្ដាអ្នករងគ្រោះដែលបាត់បង់ជីវិតក្នុងរបបគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋការខ្មែរក្រហម មិនបានបញ្ចុះ និងធ្វើបុណ្យអ្វីត្រឹមត្រូវទេ។
ជាក់ស្ដែងនៅក្នុងសង្កាត់គោកចក ក្រុងសៀមរាប វត្តទេពពោធិវង្ស ហៅវត្តថ្មី ត្រូវបានគេដឹងថាជាទីតាំងប្រហារជីវិតប្រជាជនដែលដឹកមកពីតំបន់ផ្សេងៗក្នុងខេត្តសៀមរាប មកប្រល័យជីវិត និងកប់គរជើងគ្នាក្នុងបណ្ដារណ្ដៅសាកសពរួម។ បច្ចុប្បន្នទីតាំងនេះ ត្រូវបានរៀបចំជាបូជនីយដ្ឋានមួយដើម្បីរំឭកដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធអ្នកស្លាប់ ដែលឆ្អឹងសាកសពមួយចំនួនដែលត្រូវបានគេកាយបាន ត្រូវបានរៀបចំដាក់ក្នុងស្តូបមួយស្ថិតក្នុងបរិវេណវត្តនេះ។
ព្រះភិក្ខុ ឡាត់ ឡន ព្រះជន្ម៧៣ព្រះវស្សា និងដែលបានមកសាងផ្នួសនៅវត្តខាងលើកាលពីបួនឆ្នាំមុន ដ្បិតអីព្រះតេជគុណនៅនឹករឭក និងចង់បង្សុកូលសន្សំបុណ្យកុសល ជូនដល់សហការីនៅបណ្ដាជំរុំការងារក្នុងស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំ និងស្រុកជីក្រែង ខេត្តសៀមរាប ដែលព្រះភិក្ខុអង្គនេះជឿថា ត្រូវបានប្រមូលមកសម្លាប់នៅទីនេះ។
អំឡុងពេលទទួលដំណឹងពីមរណភាព លោក នួន ជា នៅព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យព្រះភិក្ខុ ឡាត់ ឡន បានមានថេរដីកាថា៖
«ងាប់(ស្លាប់)តែមនុស្សប៉ុណ្ណឹងឯង ដូចថាឈ្មោះសំឡេងគឺនៅតែមាន ដក់នៅតែក្នុងដើមទ្រូង និងនៅតែក្នុងចិត្ត ទោះបីជានរណាក៏មិនបំភ្លេច ក៏មិនស្ងប់ បើយើងកម្សត់កំរ។ អ្នកដែលធ្វើទុក្ខទោសឱ្យប្រជាជនក៏ប្រជាជនកាត់ទោស។ ប្រជាជនសមតែបានស្ងប់ បានសុខ បានសប្បាយ»។
លោក នួន ជា ធ្លាប់បានប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានមុនពេលចាប់ខ្លួននៅឆ្នាំ២០០៧ និងបន្តនិយាយទៀតក្នុងសក្ខីកម្មផ្ដល់ជូនអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក.) អំឡុងពេលលោកនៅមានជីវិតថា រូបលោក និងបណ្ដាអ្នកដឹកនាំបក្សកុម្មុយនិស្ដកម្ពុជាដទៃទៀត មិនបានដឹង ឮ ថាមានការអនុវត្តការសម្លាប់នៅថ្នាក់ក្រោមឡើយ។
តែព្រះតេជគុណ ឡាត់ ឡន បានមានថេរដីកាលើចំណុចនេះ ប្រាប់VOAថា៖
«ធ្វើការក្នុងរដ្ឋបាលទាំងអស់ ត្រូវតែទទួលខុសត្រូវ ប្រជាជនគេដឹង ដល់ថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីហើយ ប្រជាជនគេដឹង លំបាកពីណាបង្រៀនសូត្រគេដឹង នៅក្នុងចំណោមមន្ត្រីទាំងអស់ គេដឹងថាឯងចូលរួមកាប់សម្លាប់ បើមិនចឹងស្មានតែអស់ប្រជាជនរាប់លានហ្អេស? ឆ្លើយដោះសាររួចពីប្រជាជន»។
ព្រះភិក្ខុអង្គនេះបានបន្ថែមថា ទោះបី នួន ជា និងមេដឹកនាំដទៃទៀត ត្រូវបានកាត់ទោស និងបានបាត់បង់ជីវិតដោយជរាពាធជាបន្តបន្ទាប់ ព្រលឹងអ្នកស្លាប់ និងអ្នករស់រានមានជីវិតពីការកាប់សម្លាប់ក្នុងរបបនេះនឹងមិនអាចមានថ្ងៃស្ងប់ចិត្តឡើយ។
«អត់ស្ងប់ទេ! គាត់មិនស្ងប់ទេ! គាត់ស្ដាយស្រណោះកូនចៅគាត់ ធ្វើម្ដេចព្រលឹងគាត់ស្ងប់? តាមធម៌ព្រះមក ប្រជាជនទូទៅគេនឹកកូនចៅគេ គេមិនទាន់ស្ងប់ ព្រោះកូនចៅគេ យកម៉ែឪគេមកសម្លាប់ច្រើន រាប់រយ រាប់ពាន់ នាក់ ធ្វើម៉េចគេស្ងប់!?»។
អ្នកស្រី ស៊ុន ស៊ីថា មានលោកឪពុកដែលជាអតីតទាហានបម្រើការឱ្យរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ និងបងប្អូនបីនាក់ផ្សេងទៀតដែលបាត់បង់ជីវិតអំឡុងរបបខ្មែរក្រហម អំឡុងពេលត្រូវបានជម្លៀសទៅរស់នៅតំបន់កំពង់ក្ដី ខេត្តសៀមរាប។
នៅពេលទទួលដំណឹងពីការស្លាប់របស់លោក នួន ជា កាលពីព្រលប់ថ្ងៃអាទិត្យ ស្រី្តវ័យ៥៨ឆ្នាំរូបនេះ បាននឹករឭកមុនគេដល់លោកឪពុក និងបងប្អូនបង្កើតដែលបានស្លាប់។
«[នួន ជា]គាត់ប៉ុណ្ណេះ ដូចថាគាត់[ស្លាប់]ដូចគេ ប៉ុន្តែគាត់ធ្វើឱ្យគេឈឺចាប់ជាងគាត់ទៅទៀត ដែលគាត់ធ្វើណា ឈឺដូចជាពុកម្ដាយគេព្រាត់ប្រាស់ច្រើន ដែលត្រូវតែគាត់ ចំពោះតែបុគ្គលគាត់តែប៉ុន្មាននាក់អាចធ្វើឱ្យគេបាត់បង់ច្រើន។ បុគ្គលគាត់តិច ប៉ុន្តែធ្វើឱ្យយើងរងគ្រោះច្រើន ណាអូន!»។
និយាយបណ្ដើរយកក្រមាជូតទឹកភ្នែកបណ្ដើរ ស្ត្រីដែលមានទីលំនៅក្នុងសង្កាត់នគរធំ ក្រុងសៀមរាបរូបនេះ បានប្រាប់ VOA ថា ការកាត់ទោសលោក នួន ជា និងរហូតមកដល់មរណកាលរបស់លោកនេះ បាននាំឱ្យអ្នកស្រីស្ងប់ចិត្ត។
«ការបាត់បង់របស់គាត់សមស្រប សមនឹងច្បាប់ដែលគេធ្វើឱ្យល្អនឹង ចំពោះមុខប្រជាជនទាំងអស់គ្នាហ្នឹង ចាស៎!»។
កូនម្នាក់ក្នុងចំណោមកូនទាំង១១នាក់របស់អ្នកស្រី ស៊ុន ស៊ីថា គឺអ្នកស្រី យុទ្ធ គន្ធា អាយុ២៥ឆ្នាំ មិនបានកើតទាន់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យទេ តែបានលើកឡើងថាអ្នកស្រីបានស្គាល់លោក នួន ជា ថាជាមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម តាមរយៈការសិក្សារៀនសូត្រនៅសាលា។
ទោះបីយល់ស្របជាមួយម្ដាយថា ការណ៍ដែល នួន ជា និងអតីតប្រធានរដ្ឋ ខៀវ សំផន ត្រូវបានកាត់ទោសជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត ជាប្រការមួយរកយុត្តិធម៌សម្រាប់អ្នករងគ្រោះ អ្នកស្រី យុទ្ធ គន្ធា មិនជឿឡើយថា មរណភាព និងការកាត់ទោសនេះនឹងធ្វើឱ្យមនុស្សគ្រប់គ្នាបានស្ងប់ចិត្ត។
«ដូចអត់ស្ងប់ចិត្តទេ! ព្រោះអីបាត់បង់ខ្មែរអស់ច្រើនទៀត! ... អារម្មណ៍ធម្មតាអត់សោកស្ដាយទេ ព្រោះ[លោក នួន ជា] ធ្វើឱ្យខ្មែររាប់ម៉ឺន រាប់សែន ស្លាប់ ឈឺចាប់ បែកបាក់គ្រួសារ បាត់បង់ខ្មែរល្អៗជាច្រើន»។
ឈរផ្ដល់បទសម្ភាសផង និងពរកូនស្រីតូចនៅនឹងចង្កេះផង អ្នកស្រី យុទ្ធ គន្ធា បានបង្ហាញការប្ដេជ្ញាចិត្តថានឹងបន្តនិទានទូន្មានរឿងរ៉ាវខ្មែរក្រហមដល់កូនប្រុសស្រី និងជំនាន់ក្រោយ ដូចដែលអ្នកស្រី ស៊ុន ស៊ីថា ជាម្ដាយបានធ្លាប់និទានប្រាប់អ្នកស្រីជាកូនដូច្នេះដែរ។
នៅឃុំព្រះដាក ស្រុកបន្ទាយស្រីដែលនៅក្បែរនោះ លោក ចាន់ សុខ អាយុ៥០ឆ្នាំ ជាអ្នករត់ម៉ូតូឌុប បានរំឭកថា ក្នុងវ័យកុមារ លោកត្រូវបានខ្មែរក្រហមដែលជម្លៀសរូបលោក និងក្រុមគ្រួសារទៅរស់នៅសហករណ៍ក្នុងស្រុកជីក្រែង។
ការហូបមិនគ្រប់ និងការបង្ខំឱ្យធ្វើការ បាននាំឱ្យរូបលោកលួចយកកសិផលរួមដើម្បីបរិភោគបន្តជីវិតរស់នៅមកដល់សព្វថ្ងៃ។ លោកថា ការកាត់ទោសជាប់ពន្ធនាគារ និងមរណភាពរបស់លោក នួន ជា នាំឱ្យស្ងប់ចិត្តហើយ។ លោក ចាន់ សុខ ដែលលើកឡើងថាលោកមិនសូវមានចំណាប់អារម្មណ៍ រវីរវល់ពេកនឹងដំណើរការកាត់ក្ដីខ្មែរក្រហម។
«បើសិនជាគាត់ហ្នឹងធ្វើល្អ ឱ្យគាត់ចែកឋានទៅមុខទៀតទៅ ឱ្យគាត់ល្អទៅណា បើថាគាត់អាក្រក់ទៅ ធ្វើម៉េច? តាមនោះទៅទៀតហ្អា!»។
លោក នួន ជា ត្រូវបានកាត់ទោសពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ លោកត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីឆ្នាំ២០០៧ នៅគេហដ្ឋានរបស់លោក ក្នុងតំបន់ផ្សារព្រំ ស្រុកសាលាក្រៅ ខេត្តប៉ៃលិន ទីដែលលោករស់នៅជាមួយភរិយាតាំងពីចូលខ្លួនទម្លាក់អាវុធនឹងរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន កាលពីចុងឆ្នាំ១៩៩៨មក៕
