ក្រុមអ្នកវិភាគជឿថា ការដកបម្រាមដោយរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនលើការរុករកប្រេងនិងឧស្ម័ននៅតំបន់ដែនសមុទ្រទឹកជ្រៅ បានបើកឱកាសសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍផ្នែកថាមពលរួមគ្នាមួយ ជាមួយនឹងប្រទេសចិន ដែលជាភាគីទាមទារធំជាងគេមួយនៅក្នុងជម្លោះដែនសមុទ្រ។
ក្រសួងថាមពលហ្វីលីពីនបានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ថា ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនលោក Rodrigo Duterte បានអនុម័តនូវសំណើរបស់ក្រសួងថាមពល ដើម្បីដាក់ឲ្យដំណើរការឡើងវិញនូវប្រតិបត្តិការរុករកប្រេង និងឧស្ម័ននៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ។ ការរុករកត្រូវបានផ្អាកកាលពីប្រាំមួយឆ្នាំមុន នៅពេលដែលជម្លោះដែនសមុទ្ររវាងចិននិងហ្វីលីពីនបានឡើងកម្តៅដល់ចំណុចកំពូល។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងថាមពលហ្វីលីពីនលោក Alfonso Cusi បានថ្លែងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា៖ «ការដាក់ឲ្យដំណើរការឡើងវិញនូវការរុករកប្រេងនិងឧស្ម័ននឹង «ដាក់បញ្ចូលការវិនិយោគបរទេសផ្ទាល់ពីបរទេសបន្ថែមនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ច»។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ចិននៅតែអាចជាវិនិយោគិនបរទេសចម្បង បើទោះបីជាចិនបានបង្កការថ្នាំងថ្នាក់ចិនដល់ហ្វីលីពីន និងរដ្ឋាភិបាលប្រទេសចំនួនប្រាំផ្សេងទៀត ជាមួយនឹងការពង្រីកខ្លួននៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១០ មក។
ទំនាក់ទំនងកាន់តែមានភាពរកាំរកូស ជាពិសេសបន្ទាប់ពីមន្ត្រីនៅទីក្រុងប៉េកាំង បានអនុម័តនូវការចាក់បំពេញដែនកោះតូចៗ ដែលនៅក្នុងករណីមួយចំនួនមានគោលដៅសម្រាប់ការប្រើប្រាស់យោធា។ ប្រទេសចិនបានទាមទារប្រមាណ ៩០ ភាគរយ នៃតំបន់សមុទ្រនេះដែលរួមមានតំបន់ដែនទឹកដែលប្រទេសហ្វីលីពីននិយាយថា ស្ថិតនៅក្រោមតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសរបស់ខ្លួន។
កាលពីពីរឆ្នាំមុន នៅខែវិច្ឆិកាដូចគ្នានេះ ចិននិងហ្វីលីពីនបានចុះហត្ថលេខាលើអនុស្សារណៈយោគយល់គ្នា ដើម្បីពិនិត្យមើលរួមគ្នាលើលទ្ធភាពក្នុងការរុករកប្រេងនិងឧស្ម័ន ដែលនេះជាមធ្យោបាយមួយដើម្បីរំសាយជម្លោះនៅក្នុងតំបន់រវាងប្រទេសទាំងពីរ។
នៅក្នុងជម្លោះរវាងចិននិងហ្វីលីពីន គេឃើញប្រទេសហ្វីលីពីនទទួលបានជ័យជម្នះលើពាក្យបណ្តឹងប្រឆាំងនឹងចិន នៅតុលាការអន្តរជាតិកាលពីឆ្នាំ ២០១៦។ ចិនបានច្រានចោលសេចក្តីសម្រេចនោះ ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំដដែលនោះ ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនលោក Duterte បានងាកទៅពង្រឹងមិត្តភាពជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង និងប្រាស្រ័យទាក់ទង ដើម្បីជំនួយសេដ្ឋកិច្ច។
លោក Herman Kraft សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ Philippines Diliman បាននិយាយថា៖ «រដ្ឋបាល[លោក Duterte] បានចុះហត្ថលេខាលើអនុស្សារណៈយោគយល់គ្នាជាមួយប្រទេសចិន ហើយនេះរួមបញ្ចូលទាំងការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍ ឬយ៉ាងហោចណាស់ ការសន្យាបង្កើតនូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍នេះ នៅតំបន់សមុទ្រហ្វីលីពីនខាងលិច។ ដូច្នេះ នេះប្រហែលជាការដំណើការទៅមុខនៃអនុស្សារណៈយោគយល់គ្នា ជាពិសេសនៅពេលដែលរដ្ឋបាលលោក Duterte ជិតចប់អាណត្តិ»។
សមុទ្រហ្វីលីពិនខាងលិច គឺជាពាក្យដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីល ហៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងថាមពលហ្វីលីពីនលោក Cusi បានលើកឡើងបន្ថែមនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីល បានដកចេញនូវការបំរាមរុករកប្រេង និងឧស្ម័ន «ដោយស្មោះស្ម័គ្រនិងប្រកបដោយការពិចារណាលើកិច្ចចរចាដែលកំពុងតែធ្វើឡើងរវាងហ្វីលីពីន និងចិន។
លោក Aaron Rabena អ្នកស្រាវជ្រាវនៅមូលនិធិមាគ៌ាអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកដើម្បីវឌ្ឍនភាពនៅក្នុងតំបន់ទីក្រុងម៉ានីល បាននិយាយថា យ៉ាងហោចណាស់ដំបូងឡើយ មន្ត្រីហ្វីលីពីននឹងអនុញ្ញាតឲ្យចិនចូលរួមក្នុងកិច្ចអភិវឌ្ឍនៅតំបន់ដែនទឹកមានជម្លោះ ក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់ពួកគេនិងត្រូវគោរពទៅតាមច្បាប់ហ្វីលីពីនទៅលើវិនិយោគិនបរទេស។
អនុស្សារណៈឆ្នាំ ២០១៨ មិនបានបញ្ជាក់ច្បាស់ពីកន្លែងដែលភាគីទាំងពីរ នឹងធ្វើការរុករក ឬភាគីណានឹងយកឧស្ម័ន និងប្រេងដែលត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងទំហំប៉ុណ្ណានោះទេ។
លោក Rabena និយាយថា៖ «ខ្ញុំគិតថា អ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនគ្រោងនឹងធ្វើនោះ គឺថា ពួកគេនឹងចាប់ផ្តើមកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរួមគ្នានៅក្នុងតំបន់ដែនសមុទ្ររបស់ប្រទេសហ្វីលីពីន។ ខ្ញុំគិតថា ពួកគេនឹងព្យាយាមបង្កើតជាកម្លាំងចលករមួយជាមុនសិន ដើម្បីឲ្យអ្វីៗទាំងអស់ស្របច្បាប់ ពីព្រោះថា វាងាយនឹងចាប់ផ្តើមតាមរបៀបនេះ»។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងថាមពលហ្វីលីពីនបានចេញសេចក្តីប្រកាសដាក់ឲ្យដំណើរការឡើងវិញនូវគម្រោងជាក់លាក់ចំនួនបី៖ ក្រុមហ៊ុន The Philippine National Oil Company-Exploration Corp និងក្រុមហ៊ុន PXP Energy Corp របស់ប្រទេសហ្វីលីពីន តាមផ្នែករៀងខ្លួន។ ហើយផ្នែកទីបី ដែលគ្រប់គ្រងដោយក្រុមហ៊ុន Forum Energy របស់ចក្រភពអង់គ្លេស ស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ទាមទារដោយប្រទេសចិន។
លោក Rajiv Biswas អ្នកសេដ្ឋកិច្ចជាន់ខ្ពស់ប្រចាំតំបន់នៃក្រុមហ៊ុន IHS Markit ដែលជាក្រុមហ៊ុនវិភាគទីផ្សារ មានមូលដ្ឋាននៅក្រុងឡុងដ៍ បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំគិតថា តួនាទីរបស់លោក Duterte គឺលោកចង់រក្សាទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសចិន។ ប្រសិនបើហ្វីលីពីនចាត់វិធានការខួងយកប្រេងដោយឯកត្តភាគី វាអាចបង្កការលំបាកដល់ការរក្សាទំនាក់ទំនងល្អជាមួយនឹងចិន»។
ប្រទេសព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី កោះតៃវ៉ាន់ និងវៀតណាម បានទាមទារផ្នែកទាំងអស់ ឬផ្នែកខ្លះនៃតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ភាគីទាមទារសម្លឹងទៅរកធនធានត្រី និងផ្លូវនាវាចរណ៍ ក៏ដូចជា ធនធានថាមពលនៅតំបន់សមុទ្រនេះ។ ម៉ាឡេស៊ីមានការព្រួយបារម្ភ នៅពេលដែលនាវាចិនឆ្លងកាត់តំបន់ដែនទឹកដែលខ្លួនទាមទារ ហើយនាវាវៀតណាមបានប៉ះទង្គិចជាមួយនឹងនាវាចិន កាលពីឆ្នាំ ២០១៤ នៅពេលដែលចិនបានអនុញ្ញាតឲ្យនាវាបូមប្រេងចូលសំចតនៅតំបន់ដែនទឹកដែលមានជម្លោះ។
លោក Song Seng Wun អ្នកសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំធនាគារ CIMB របស់ម៉ាឡេស៊ី បាននិយាយថា ការដាក់ឲ្យដំណើរការឡើងវិញនូវប្រតិបត្តិការរុករកប្រេងនិងឧស្ម័ន នឹងផ្តល់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីននូវប្រាក់ចំណូលបន្ថែម «ដើម្បីពង្រឹងប្រតិបត្តិការរុករក» របស់ខ្លួនអំឡុងពេលមានការធ្លាក់ចុះសេដ្ឋកិច្ចបង្កឡើងដោយវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩។ ប្រភពចំណូលជាទូទៅមាន ដូចជាវិស័យទេសចរណ៍ និងប្រាក់បញ្ជូនមកពីក្រៅប្រទេសដោយអ្នកធ្វើការនៅក្រៅប្រទេស បានថយចុះនាឆ្នាំនេះ។ សេដ្ឋកិច្ចហ្វីលីពីនត្រូវបានព្យាករណ៍ថា នឹងរួមតួចនៅឆ្នាំ ២០២០។
លោក Song បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំគិតថា តាមពិតទៅ [មន្ត្រីហ្វីលីពីន] កំពុងតែពិនិត្យមើលលើអ្វីដែលពួកគេអាចលក់ឬរកចំណូលបាន។ ដូច្នេះខ្ញុំគិតថា មិនមានអ្វីគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេនៅពេលដែលពួកគេមើលបញ្ជីហើយនិយាយថា «អូខេ។ ចុះប្រេង ថាមពល ឬឧស្ម័នគិតយ៉ាងម៉េចវិញ?»។
លោករដ្ឋមន្ត្រី Cusi បាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា ការរុករកប្រេងនិងឧស្ម័ននឹង«ជួយជំរុញឲ្យសេដ្ឋកិច្ចរើបឡើងវិញពីជំងឺរាតត្បាតជាសាកលកូវីដ១៩»។
រដ្ឋបាលព័ត៌មានថាមពលរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានប៉ាន់ប្រមាណថា ធនធានប្រេងចំណុះរវាង ០,៨ និង ៥,៤ ពាន់លានប៉ារែល និងឧស្ម័នធម្មជាតិចន្លោះរវាង ២១៥ លាន និង ១,៥៦ លានលានម៉ែត្រគូប ស្ថិតនៅបាតសមុទ្រក្បែរតំបន់កោះ Spratly ដែលជាប់ក្នុងតំបន់ជម្លោះរវាងចិន និងហ្វីលីពីន។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងថាមពលហ្វីលីពីនលោក Cusi បាននិយាយថា ការចាប់ផ្តើមថ្មីចំពោះប្រតិបត្តិរុករកប្រេង និងឧស្ម័ននឹងជំរុញឲ្យមាន«សន្តិសុខផ្នែកថាមពល» ផងដែរ។ លោកក៏បានលើកឡើងពី «លទ្ធភាពបាត់បង់» ធនធានឧស្ម័នធម្មជាតិផងដែរ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ណឹម សុភ័ក្ត្របញ្ញា
