អ្នកឃ្លាំមើលការវិវត្តនយោបាយចុងក្រោយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា លើកឡើងថា ការស្លាប់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី បានញ៉ាំងឲ្យមាន«បដិវត្តន៍គំនិត»ថ្មីមួយ ផ្ទុយនឹងការគិតរបស់រដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលអំពាវនាវឲ្យមានការស្ងាត់ស្ងៀមក្នុងអំឡុងពេលនៃពិធីបុណ្យសពអ្នកវិភាគសង្គមដែលត្រូវបានបាញ់សម្លាប់រូបនេះ។
ក្រុមអ្នកតាមដានការវិវត្តសង្គម និងនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា លើកឡើងថា ការបាញ់សម្លាប់អ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គមដ៏ល្បីល្បាញរបស់កម្ពុជា គឺលោកបណ្ឌិត កែម ឡី មិនត្រឹមតែមិនបានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរបាក់ស្បាតប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងបានរុញច្រានពួកគេកាន់តែច្រើនឡើង ឲ្យហ៊ានក្រោកឈរ ប្រឈមនឹងអាជ្ញាធរ នៅពេលដែលពួកគេយល់ថា អាជ្ញាធរធ្វើអ្វីមួយមិនត្រឹមត្រូវនោះ។
លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកស្រាវជ្រាវខាងការអភិវឌ្ឍសង្គម ដែលធ្លាប់ធ្វើការវិភាគបញ្ហាសង្គមផ្សេងៗជាមួយលោកបណ្ឌិត កែម ឡី បានថ្លែងប្រាប់ VOA នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា ការវិវត្តចុងក្រោយក្នុងសង្គមខ្មែរនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះគឺជាចលនាថ្មីមួយ ដែលលោកហៅថាជា«បដិវត្តគំនិត»។
«ពលរដ្ឋដែលចូលរួមគាំទ្រទៅលើលោក កែម ឡី មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ហើយនៅតែមានភាពគគ្រឹកគគ្រេង សូម្បីតែគាត់ស្លាប់ទៅហើយនេះ គឺជាសញ្ញាប្រាប់ទៅរដ្ឋាភិបាលថា នៅក្នុងឱកាសដែលមនុស្សមានបដិវត្តគំនិតនេះ រដ្ឋាភិបាលគួរតែមានការប្រុងប្រយ័ត្ន ហើយយល់ពីការវិវត្តឲ្យច្បាស់ ហើយនឹងពង្រឹងសមត្ថភាពខ្លួនឯង ក្នុងអំឡុងពេលដែលពីដើមឡើយ យើងថា ពលរដ្ឋមិនចេះគិត ពលរដ្ឋល្ងង់ ប៉ុន្តែដល់ឥឡូវ ពលរដ្ឋចាប់ផ្ដើមក្រោកឈរឡើង ដើម្បីនិយាយ ដើម្បីស្រែកឲ្យពួកគាត់ដឹង»។
លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ដែលជាអ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយដ៏មានប្រជាប្រិយភាពមួយរូបនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានបាញ់ស្លាប់ទាំងកណ្ដាលថ្ងៃ ចំកណ្ដាលទីប្រជុំជនក្នុងក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដាកន្លងទៅនេះ។
ក្រោយពីការបាញ់សម្លាប់រូបលោកភ្លាម ប្រជាពលរដ្ឋបានទាមទារមិនឲ្យអាជ្ញាធរយកសាកសពរបស់លោកដែលនៅស្ដូកស្ដឹងក្នុងថ្លុកឈាម ចេញពីកន្លែងកើតហេតុភ្លាមៗទេ ដោយពួកគេទាមទារដឹក និងដង្ហែសពរបស់លោកជំនួសវិញ យកទៅតម្កល់ទុកក្នុងវត្តចាស់ ក្នុងសង្កាត់ជ្រោយចង្វា ចម្ងាយជាច្រើនគីឡូម៉ែត្រពីកន្លែងកើតហេតុ។
ចាប់តាំងពីថ្ងៃនោះមក មនុស្សម្នាយ៉ាងច្រើនកុះករ រួមមានប្រជាពលរដ្ឋមកពីខេត្តក្រុង នានា មន្ត្រីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល មន្ត្រីគណបក្សនយោបាយ ព្រមទាំងអ្នកការទូតក្នុងស្រុកនិងបរទេសផង បាននាំគ្នាទៅគោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់លោកជាហូរហែបន្តឥតដាច់។
លោក ប៉ា ងួនទៀង ដែលជាសមាជិកម្នាក់នៃគណៈកម្មការរៀបចំបុណ្យសព លោក បណ្ឌិត កែម ឡី ថ្លែងថា វីរភាពរបស់លោកបណ្ឌិតរូបនេះបានដក់ជាប់ក្នុងក្រអៅបេះដូងរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសទៅហើយ។
«គំរូរបស់គាត់នេះ វាចាក់ទៅក្នុងបេះដូងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសគឺយុវជនជាច្រើនទៅហើយ ដូច្នេះ ខ្ញុំថា យុវជននឹងងើបឡើង ហើយនឹងបន្តបេសកកម្មរបស់លោក កែម ឡី»។
កាលនៅរស់ លោកបណ្ឌិត កែម ឡី បានប្ដេជ្ញាថា លោកនឹងបន្តការងារស្រាវជ្រាវចងក្រងឯកសារអំពីបញ្ហាសង្គមដែលកំពុងកើតឡើងនាពេលបច្ចុប្បន្ន រួមទាំងបញ្ហាព្រំដែនជាមួយប្រទេសជិតខាងផងដែរ សម្រាប់អ្វីមួយដែលលោកចាត់ទុកថាជាកេរ្តិ៍ដំណែលឲ្យកូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយ ទោះបីជាលោកជារឿយៗអះអាងថា លោកអាចនឹងត្រូវគេបាញ់សម្លាប់ ដោយសារការជម្នះបន្តធ្វើកិច្ចការស្រាវជ្រាវ និងវិភាគបញ្ហាសង្គមដ៏រសើបនេះក៏ដោយ។
មុនពេលលោកត្រូវបានបាញ់ស្លាប់ លោក កែម ឡី បានសរសេរបទអត្ថាធិប្បាយនយោបាយជាច្រើនរួមទាំងរឿងកំប្លែងនយោបាយចំនួន១៩រឿង ដែលនិយាយរិះគន់ដោយប្រយោលទៅលើបុគ្គល ឬអ្នកមានអំណាចបុណ្យស័ក្ដិខ្ពង់ខ្ពស់ក្នុងសង្គម ដោយប្រើតួអង្គជាសត្វ វត្ថុ ឬក៏ឈ្មោះមនុស្សសាមញ្ញក្នុងរឿងកំប្លែងរបស់លោក។
លោកគ្រោងនឹងនិពន្ធរឿងកំប្លែងនយោបាយបែបនេះឲ្យបាន៩៩រឿង ហើយបោះពុម្ពរឿងទាំងនេះនៅចុងឆ្នាំ២០១៦។
ក្រៅពីនេះ លោក កែម ឡី ក៏បានចាប់ផ្ដើមសកម្មភាពចុះស្រាវជ្រាវនៅតាមមូលដ្ឋាន ដែលលោកហៅថា«យុទ្ធនាការ១០០រាត្រី»ដើម្បីសិក្សាអំពីបញ្ហាព្រំដែនជាមួយប្រទេសជិតខាងរួមទាំងកោះមួយចំនួន ដែលជាបញ្ហាដ៏រសើបនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។
លោក ហង្ស វិទូ ប្រធានក្រុមអ្នកវិភាគវ័យក្មេង ដែលទើបត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោយឃាតកម្មលើរូបលោក កែម ឡី បានមានប្រសាសន៍នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយ VOA ថា ក្រុមរបស់លោកបានប្ដេជ្ញាថា នឹងបន្តបេសកកម្មរបស់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី តទៅទៀត «ដើម្បីឲ្យកូនខ្មែរ មានឯកសារគ្រាប់គ្រាន់អំពីកោះទាំងឡាយហ្នឹង» ដែលលោកចាត់ទុកថា ងាយរងគ្រោះនឹងការឈ្លានពានពីប្រទេសជិតខាង។
«ពេលខ្លះ កោះទាំងហ្នឹង យើងស្គាល់ចាញ់ជនជាតិបរទេសទៀត អញ្ចឹង ខ្ញុំគិតថានេះជាហានិភ័យមួយ ដែលយើងមើលឃើញដូចលោកបណ្ឌិត កែម ឡី ដែរ។ អញ្ចឹងហើយបានជាយើងមានឆន្ទៈតែមួយ ចង់ធ្វើការងារហ្នឹងរួមគ្នាបាទ»។
នៅពេលមានជីវិតរស់នៅ លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ធ្លាប់ត្រូវបានមជ្ឈដ្ឋានមួយចំនួនរួមទាំងមន្ត្រីគណបក្សកាន់អំណាចផង គិតនិងមើលឃើញថា លោកបានបង្កើតចលនាមួយ ដើម្បីបំផុសបំផុលសាធារណជន ឲ្យក្រោកឈរឡើង តតាំងនឹងការបំពារបំពានអំណាចពីសំណាក់អាជ្ញាធរ និងអំពើអយុត្តិធម៌សង្គមផ្សេងៗទៀត។
អ្នកវិភាគខ្លះលើកឡើងថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលកំពុងកាន់អំណាចហាក់ដូចជាបារម្ភខ្លាំងចំពោះលទ្ធភាពនៃការងើបបះបោររបស់ប្រជាពលរដ្ឋប្រឆាំងនឹងខ្លួន ដែលអាចកើតឡើងដោយសារការវិភាគត្រង់ៗ ឥតខ្លាចក្រែងរអារបស់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី រហូតដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រកាសត្រៀមខ្លួនជាស្រេច ដើម្បីបង្ក្រាបចលនាដែលគេហៅថា«បដិវត្តពណ៌»ណាមួយ។
តួយ៉ាង និស្សិតម្នាក់ឈ្មោះ គង់ រ៉ៃយ៉ា ត្រូវបានចាប់ខ្លួនភ្លាមៗ និងក្រោយមកត្រូវបានកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល១៨ខែ ក្រោយពីនិស្សិតរូបនេះបានសរសេរនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួន ដោយអំពាវនាវឲ្យមានបដិវត្តន៍ពណ៌នេះ។
តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកវិភាគការអភិវឌ្ឍសង្គម មានប្រសាសន៍ថា ការព្រួយបារម្ភរបស់រដ្ឋាភិបាលហាក់ដូចជាបង្ហាញពីការមិនទាន់យល់ច្បាស់អំពីការផ្លាស់ប្ដូរផ្នត់គំនិតរបស់ពលរដ្ឋខ្លួន។
«សង្គមខ្មែរឥឡូវនេះ បានឈានចូលដល់ដំណាក់កាលផ្លូវបំបែកមួយ ដែលយើងមើលឃើញថា មនុស្សចាប់ផ្ដើមមានបដិវត្តនៃការគិត។ ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលមិនបានគិតអាហ្នឹងទេ គាត់គិតថា ពលរដ្ឋប្រុងដើរឈានទៅរកបដិវត្តពណ៌។ អញ្ចឹងវិធានការទាំងអស់ដែលយើងឃើញកន្លងមក ច្រើនតែជាវិធានការគំរាម ឬក៏បង្ក្រាប»។
លោកបណ្ឌិត មាស នី ថ្លែងបន្តថា វិធានការណ៍របស់រដ្ឋាភិបាលបែបនេះ បានត្រឹមតែធ្វើឲ្យពលរដ្ឋ មានកំហឹងកាន់តែខ្លាំងឡើង ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលប៉ុណ្ណោះ។
«អញ្ចឹងនៅក្នុងស្ថានភាព ដែលវាមិនមែនជាបដិវត្តន៍ពណ៌ ប៉ុន្តែមនុស្សនៅក្នុងស្ថានភាពជាបដិវត្តន៍គំនិត បដិវត្តន៍នៃការគិត ផ្លាស់ប្ដូរនៃការគិតរបស់គាត់ពីការពឹងទៅលើឪពុកម្ដាយ ប៉ុន្តែឥឡូវចាប់ផ្ដើមកាន់កាប់រឿងរ៉ាវសង្គមមួយចំនួនដោយខ្លួនឯង អញ្ចឹងដល់ពេលរដ្ឋាភិបាលប្រើវិធីសាស្ត្រក្នុងការបង្ក្រាប វាធ្វើឲ្យពលរដ្ឋកាន់តែលែងពេញចិត្ត កាន់តែមានការខឹងសម្បារច្រើនឡើង»។
អ្នករិះគន់លើបញ្ហាព្រំដែនដ៏រសើបជាមួយប្រទេសជិតខាង រួមមានមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងមួយចំនួនត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងកាត់ទោសដោយតុលាការកម្ពុជា ក្រោមបទចោទប្រកាន់ផ្សេងៗ ដែលអ្នកវិភាគខ្លះលើកឡើងថាបានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនកន្លងមក លែងហ៊ាននិយាយអ្វីប៉ះពាល់ដល់បញ្ហាដ៏រសើបនេះ។
ប៉ុន្តែ លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា បដិវត្តន៍គំនិតដែលពលរដ្ឋខ្មែរចាប់ផ្ដើមមាន ជាពិសេស ក្រោយពីការបាញ់សម្លាប់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី នេះ នឹងធ្វើឲ្យពួកគេចូលរួមយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជាតិសំខាន់ៗ រួមទាំងបញ្ហាព្រំដែនជាមួយប្រទេសជិតខាងផងដែរ។
«រដ្ឋាភិបាល គាត់គិតថា រឿងព្រំដែនគឺជាតួនាទីរបស់គាត់ អញ្ចឹងបើនរណាហ៊ានលើករឿងព្រំដែនមក គាត់ត្រូវបង្ក្រាប ប៉ុន្តែដល់ពលរដ្ឋឥឡូវនេះ គាត់មិនបានគិតអញ្ចឹងទេ។ ឥឡូវនេះ គាត់ចាប់ផ្ដើមគិតថា រឿងប្រទេសខ្មែរហ្នឹង គឺជារឿងទាំងអស់គ្នា។ ទឹកដីខ្មែរ គឺជាទឹកដីរបស់ពលរដ្ឋគ្រប់រូប អញ្ចឹងនៅពេលដែលមានបញ្ហាព្រំដែនអី គាត់តែបង្ហាញនូវការឈឺឆ្អាល»។
តែពីរថ្ងៃ មុនពេលលោក កែម ឡី ត្រូវបានឃាតករបាញ់ស្លាប់ លោក កែម ឡី ក៏បានធ្វើការវិភាគទៅលើរបាយការណ៍ចុងក្រោយមួយរបស់អង្គការ Global Witness ដែលមានចំណងជើងថា «Hostile Takeover»ឬ«បណ្តាញនៃក្រុមហ៊ុនដ៏មហិមារបស់គ្រួសារកាន់អំណាចនៅកម្ពុជា» ដែលបានវាយប្រហារទៅលើក្រុមគ្រួសាររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលកាន់អំណាចជាង៣០ឆ្នាំនៅកម្ពុជា។
លោក សុខ ឥសាន្ត អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានប្រសាសន៍នៅក្នុងកម្មវិធី «Hello VOA» កាលពីថ្ងៃច័ន្ទ ទី១៨ ខែកក្កដានេះថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏ដូចជារដ្ឋាភិបាល គឺជាអ្នកខាតបង់ចំពោះការស្លាប់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី នេះ ហើយថា អាជ្ញាធរកំពុងតែស៊ើបអង្កេតយ៉ាងស៊ីជម្រៅដើម្បីវែកមុខរកជននៅពីក្រោយឬក៏ការពិតក្នុងករណីបាញ់សម្លាប់នេះហើយ។
«ការដែលបងប្អូនមានមតិ ខ្ញុំក៏គ្មានមតិអីជំទាស់ដែរទេ អាហ្នឹង។ ការយល់ឃើញ វាខុសៗគ្នា ក្នុងបុគ្គលម្នាក់ៗ អញ្ចឹងទេ ខ្ញុំយល់ថា គួរទុកលទ្ធភាពឲ្យសមត្ថកិច្ចធ្វើការដោយម៉ត់ចត់ បាទ»។
ដូចគ្នាដែរ លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី មានប្រសាសន៍នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយ VOA ដោយអំពាវនាវឲ្យអ្នកសារព័ត៌មានរក្សាភាពស្ងាត់ស្ងៀមមួយរយៈសិន ដើម្បីអ្វីមួយ ដែលលោកហៅថា «កុំធ្វើឲ្យទឹកល្អក់»។
«ហើយនៅក្នុងសាច់រឿងហ្នឹង មិនគួរលូកលាន់ឲ្យបានច្រើនទេ ទុកឲ្យការបូជាសព បញ្ចប់៧ថ្ងៃរបស់គេ ទុកឲ្យសមត្ថកិច្ចគេធ្វើ ចាំយើងស្រាវជ្រាវ វាខុសកន្លែងត្រង់ណាអត់វិជ្ជាជីវៈត្រង់ណា នីតិវិធីគេខុសកន្លែងត្រង់ណា បានយើង Challenge? ហើយបើយើងធ្វើមុនគេធ្វើការ តើយើងជានរណា? ខ្ញុំសួរបញ្ច្រាសទៅវិញ»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ប៉ា ងួនទៀង នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ថ្លែងថា ឥទ្ធិពលនៃការស្លាប់លោកបណ្ឌិត កែម ឡីនេះ ពិតជាបានធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ រាប់លាននាក់ បានភ្ញាក់រលឹកនិងងើបឡើងរួចទៅហើយ ដោយសារលោកមានប្រសាសន៍ថា«ចំពោះខ្ញុំ ការបាញ់ពីរគ្រាប់នេះ ធ្វើឲ្យលោក កែម ឡី ម្នាក់ស្លាប់ ប៉ុន្តែរបួសខ្មែររាប់លាននាក់»៕
