ប្រែសម្រួលដោយ ឃួន ធារ៉ា
មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពីកម្មវិធីបរិស្ថានរបស់អ.ស.ប (UN Environment Program) បានរាយការណ៍ថា តំបន់អូហ្គូនីឡេន (Ogoniland) នៃប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ា (Nigeria) គួរតែជាតំបន់ដែលមានការសម្អាតប្រេងយ៉ាងធំជាងគេបង្អស់នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនោះ ក្រុមសកម្មជនថ្លែងថា វានៅតែមិនទាន់ច្បាស់ថាតើនរណានឹងបង់ប្រាក់សម្រាប់ការសម្អាត ឬថាតើនៅពេលណាទើបមានការសម្អាត។ ខណៈដែលក្រុមហ៊ុនប្រេងនិងរដ្ឋាភិបាល ជជែកវែកញែកអំពីរឿងថវិការ ប្រជាពលរដ្ឋនិយាយថាពួកគេកំពុងតែធ្លាក់ខ្លួនឈឺហើយបាត់បង់ជីវិត។
មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពីកម្មវិធីបរិស្ថានរបស់អ.ស.ប (UN Environment Program) បានរាយការណ៍ថា តំបន់អូហ្គូនីឡេន (Ogoniland) នៃប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ា (Nigeria) គួរតែជាតំបន់ដែលមានការសម្អាតប្រេងយ៉ាងធំជាងគេបង្អស់នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនោះ ក្រុមសកម្មជនថ្លែងថា វានៅតែមិនទាន់ច្បាស់ថាតើនរណានឹងបង់ប្រាក់សម្រាប់ការសម្អាត ឬថាតើនៅពេលណាទើបមានការសម្អាត។ ខណៈដែលក្រុមហ៊ុនប្រេងនិងរដ្ឋាភិបាល ជជែកវែកញែកអំពីរឿងថវិការ ប្រជាពលរដ្ឋនិយាយថាពួកគេកំពុងតែធ្លាក់ខ្លួនឈឺហើយបាត់បង់ជីវិត។
ប្រេងត្រូវបានរកឃើញដំបូងបង្អស់នៅក្នុងប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ាកាលពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០ នៅតំបន់អូហ្គូនីឡេន ដែលជាផ្នែកមួយនៃដីសណ្តរនីហ្សេរីយ៉ា (Niger Delta)។ ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ បន្ទាប់ពីរយៈពេលជិត៤០ឆ្នាំនៃការកំពប់ប្រេង ដែលបានបំផ្លាញជីវភាពរស់នៅនិងសុខមាលភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ពួកគេបានបង្ខំក្រុមហ៊ុនស្សែល (Shell) ដែលជាក្រុមហ៊ុផលិតប្រេងយ៉ាងធំនោះ ឱ្យចាកចេញពីតំបន់អូហ្គូនីឡេន។ ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃនេះ ប្រេងនៅតែបន្តហូរជ្រាបទៅក្នុងដីពីបំពង់បង្ហូរប្រេងនោះ ដែលរាយប៉ាយពាសពេញតំបន់នេះ។
នៅឯមជ្ឈមណ្ឌលសហគមន៍មួយនៅអូឡេ (Oleh) ដែលជាទីក្រុងមួយនៅក្នុងរដ្ឋដីសណ្តរក្បែរខាង លោក លីហ្សី អូឡូគ(Lizzy Ologe) ដែលជាគ្រូម្នាក់នៅសាលាបឋមសិក្សា មានប្រសាសន៍ថា ការបំពុលដោយសារប្រេង កំពុងសម្លាប់ជីវិតមនុស្សតែម្តង។
«ទឹករបស់យើង ត្រូវបានបំពុល។ សុខភាពរបស់យើងស្ថិតក្នុងភាពគ្រោះថ្នាក់។ តាមពិត យើងមានអត្រាមរណៈភាពយ៉ាងខ្ពស់ ជាពិសេស កុមារតូចៗរបស់យើង។ យើងលែងអាចរស់នៅបានរហូតដល់ចាស់តទៅទៀតហើយ។»
កាលពីដើមខែនេះ ពួកមេដឹកនាំតំបន់អូហ្គូនីឡេន បានជួបជាមួយប្រធានាធិបតីនីហ្សេរីយ៉ា លោក ហ្គូដឡាក់ ចូណាថាន់ (Goodluck Jonathan) ដើម្បីជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលអនុវត្តអនុសាសន៍ទាក់ទងនឹងការសិក្សារបស់អ.ស.ប ដែលបានបង្ហាញថា ផលប៉ះពាល់ មានសភាពធ្ងន់ធ្ងរជាងអ្នករាល់គ្នាបានគិតទុកទៅទៀត។
ការសិក្សានេះ បានរកឃើញថាក្រុមគ្រួសារ ដែលកំពុងបរិភោគទឹកមានផ្ទុកសារធាតុដែលបង្កជាជំងឺមហារីករហូតដល់៩០០ដង ដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាមានសុវត្ថិភាពដោយអង្គការសុខភាពពិភពលោក (World Health Organization) ហើយមានកម្រិតប្រេងអណ្តែតពីលើរហូតដល់៨សង់ទីម៉ែត្រនៅក្នុងស្រទាប់ទឹកក្រោមដី ដោយសារការហៀរកំពប់ប្រេង កាលពី៦ឆ្នាំមកនេះ។
ការសិក្សាបានអំពាវនាវឱ្យមានការសម្អាតរយៈពេលពី២៥ទៅ៣០ឆ្នាំ ដែលដំបូងឡើយត្រូវបានផ្តល់មូលនិធិចំនួនមួយពាន់លានដុល្លារ ប៉ុន្តែការសិក្សានេះមិនបានបញ្ជាក់ថាតើនរណាជាបង់ប្រាក់នេះទេ។ បញ្ហានេះបានធ្វើឱ្យខកខានដល់កិច្ចប្រឹងប្រែងនានាដើម្បីសម្អាតប្រេងកំពប់ នៅក្នុងដីសណ្តនីហ្សេរីយ៉ាជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។ រដ្ឋាភិបាលនិយាយថា ក្រុមហ៊ុនប្រេង គួរតែបង់ប្រាក់ទាំងនេះ។ ក្រុមហ៊ុនទាំងនោះយល់ស្រប ប៉ុន្តែនិយាយថា ពួកគេក៏ត្រូវការជំនួយពីរដ្ឋាភិបាលដែរ ដោយបន្ទោសទៅលើការបំផ្លិចបំផ្លាញនិងភាពអសន្តិសុខក្នុងតំបន់ចំពោះការកំពប់ភាគច្រើន។
ក្រុមហ៊ុនប្រេងស្សែល ដែលជាក្រុមហ៊ុនប្រេងនិងឧស្ម័នចម្រុះជាតិសាសន៍របស់ហូឡង់និងអង់គ្លេស ដែលមានទីស្នាក់ការក្នុងទីក្រុងឡាអេ (Hague) ប្រទេសហូឡង់ (Netherlands) បានយល់ព្រមទទួលខុសត្រូវលើការកំពប់ប្រេងចំនួនពីរលើកធំៗ ដែលបានបំផ្លាញសហគមន៍មួយដែលមានមនុស្សរស់នៅជិត៧ម៉ឺននាក់ ក្នុងតំបន់អូហ្គូនីឡេន កាលពីឆ្នាំមុន ប៉ុន្តែ អ្នករស់នៅទីនោះ និយាយថា តំបន់នោះគឺនៅតែបន្តគ្របដណ្តប់ដោយប្រេង។ នៅលើគេហទំព័ររបស់ខ្លួន ក្រុមហ៊ុនស្សែល ទទួលស្គាល់ថា ការវាយតម្លៃអំពីការកំពប់ប្រេងរបស់ពួកគេមួយចំនួន ប្រហែលជាមិនមាន«ភាពស៊ីជម្រៅទេ» ដូច្នេះ តំបន់មានប្រេងកំពប់ ដែលពួកគេបានស្តារឡើងវិញ ពិតជាមិនទាន់ត្រូវបានសម្អាតទេ។
នៅក្នុងការិយាល័លរបស់លោកក្នុងទីក្រុងប្រេង វ៉ារី (Warri) លោកមេធាវី អូនយីនយ៉េ ហ្គានឌី (Onyinye Gandhi) និយាយថាទាំងក្រុមហ៊ុនស្សែលនិងរដ្ឋាភិបាល ត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវ។ រដ្ឋាភិបាលទទួលខុសត្រូវចំពោះការធ្វើឱ្យប្រាកដថា ក្រុមហ៊ុនប្រេង ពិតជាបានសងជម្ងឺចិត្តដល់ជនរងគ្រោះដោយសារការកំពប់ប្រេងនិងបង់ប្រាក់សម្រាប់ការស្តារបរិស្ថានឡើងវិញទៀតផង។
«ខ្ញុំគិតថា រឿងតែម្យ៉ាងគត់ដែលត្រូវតែធ្វើ គឺត្រូវទាញការយកចិត្តទុកដាក់ពីរដ្ឋាភិបាលទៅលើចំណុចមួយ ដែលរដ្ឋាភិបាលនឹងចាប់ផ្តើមរកឱ្យឃើញពីកម្រិតនៃការបាត់បង់មួយ ដើម្បីដាក់ឱ្យក្រុមហ៊ុនប្រេងទាំងនោះទទួលខុសត្រូវចំពោះការខូចខាតនិងការបំផ្លាញបរិស្ថាន ដែលពួកគេបានបន្សល់ទុកនៅលើដីសណ្តរនីហ្សេរីយ៉ា និងប្រជាពលរដ្ឋតំបន់នេះ កន្លងមក។»
កាលពីដើមខែសីហា កម្មវិធីបរិស្ថានរបស់អ.ស.ប បានសរសើររដ្ឋាភិបាលនីហ្សេរីយ៉ា ចំពោះការប្រកាសម្តងទៀតថា ខ្លួនគ្រោងធ្វើការសម្អាត ដូចដែលរបាយការណ៍បានផ្តល់អនុសាសន៍។ ប៉ុន្តែ នៅសប្តាហ៍នេះ ក្រុមមេដឹកនាំអូហ្គូនីឡេន បាននិយាយថា មិនមានអ្វីកើតឡើងទាល់តែសោះ៕
