គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) ប្រកាសប្រើវិធានការផ្លូវច្បាប់ចំពោះសង្គមស៊ីវិលណាដែលហ៊ានធ្វើអត្ថាធិប្បាយឬចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជុំវិញពាក្យថា «ការបោះឆ្នោត» ប្រសិនបើអង្គការទាំងនោះមិនបានចុះឈ្មោះជាអ្នកសង្កេតការណ៍។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់គ.ជ.ប. និងសេចក្តីណែនាំដែល VOA បានទទួល។
កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដានេះ លោក ស៊ិក ប៊ុនហុក ប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) បានចេញសេចក្តីណែនាំមួយស្តីពីការសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតរបស់សមាគមនិងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តនីតិកាលទី៦ ឆ្នាំ២០១៨។ សេចក្តីណែនាំនោះមានបីចំណុច ដែលមានទិសដៅឲ្យសមាគមនិងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលពិនិត្យមើលដំណើរការការបោះឆ្នោតដើម្បីប្រមូលទិន្នន័យសម្រាប់ធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍វាយតម្លៃលើភាពអាចទទួលយកបាននៃលទ្ធផលបោះឆ្នោត។
ក្នុងចំណុចទីបីនៃសេចក្តីណែនាំនោះត្រូវបានបញ្ជាក់ក្នុងន័យដើមថា៖
«សមាគមនិងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដែលមិនបានសុំចុះឈ្មោះជាអ្នកសង្កេតការណ៍ចូលរួមសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតនៅ គ.ជ.ប. មិនអាចធ្វើសកម្មភាពបំពេញការងារ និងចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍នានាដែលអាចសន្និដ្ឋានបានថា ជាការវាយតម្លៃលើការបោះឆ្នោតបានឡើយ»។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យ គ.ជ.ប. ប្រាប់ VOA បន្ថែមលើសេចក្តីណែនាំនោះថា គ.ជ.ប. នឹងចាត់វិធានការតាមច្បាប់រាល់គ្រប់អង្គការសមាគមដែលមិនបានចុះឈ្មោះសង្កេតការណ៍ ប៉ុន្តែចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ឬធ្វើអត្ថាធិប្បាយណាមួយពាក់ព័ន្ធនឹងពាក្យថា «បោះឆ្នោត» ក្នុងអំឡុងដំណើរការ និងការចេញលទ្ធផលឆ្នោតខាងមុខ។
លោកបន្ថែមថា ការមិនចូលរួមសង្កេតការណ៍ នឹងមិនអាចទទួលបានព័ត៌មាននោះទេ ដូច្នេះលោកថា ការអត្ថាធិប្បាយណាមួយដោយមិនមានព័ត៌មាន ជាការអត្ថាធិប្បាយដែលអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការបោះឆ្នោត។
លោកបញ្ជាក់នារសៀលថ្ងៃច័ន្ទនេះថា៖
«បើប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការបោះឆ្នោត វាអាចចូលទៅក្នុងមាត្រាដែលត្រូវដាក់ទោសទណ្ឌហើយ។ អីចឹង គ.ជ.ប.មិនចង់ឲ្យមានទោសទណ្ឌអ្វីដល់អ្នកសង្កេតការណ៍ដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ពី គ.ជ.ប.ហ្នឹងទេ។ ពាក្យមួយម៉ាត់គឺបោះឆ្នោតតែម្តង ពីព្រោះពួកគាត់អត់បានសង្កេតការណ៍ផង អីចឹងពួកគាត់ម៉េចនឹងអាចនិយាយបានទៅ»?
គ.ជ.ប. បានសម្រេចអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិនៃសមាគម អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលប្រមាណជាជិត៨ម៉ឺននាក់ មកពី១០៧ស្ថាប័ន ចូលរួមសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តអាណត្តិទី៦នេះ។
ក្នុងចំណោមអង្គការ សមាគមជាតិទាំងនោះ សហភាពសហព័ន្ធយុវជនកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ស.ស.យ.ក. ដែលគ្របគ្រងដោយលោក ហ៊ុន ម៉ានី កូនប្រុសពៅរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានចុះឈ្មោះដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍ច្រើនជាងគេ គឺមានចំនួនជាង៣ម៉ឺននាក់ នៅទូទាំងប្រទេស។
លោក កន សាវាង្ស មន្រ្តីសម្របសម្រួលអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតមួយហៅកាត់ថាខុមហ្វ្រែល ប្រាប់ VOA ថា អង្គការរបស់លោក នឹងមិនចូលរួមសង្កេតការណ៍ ឬធ្វើអត្ថាធិប្បាយណាមួយពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត និងលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនោះទេ។ ទោះយ៉ាងណា លោកថា សម្រាប់បញ្ហាផ្សេងៗជុវិញសិទ្ធិ និងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សក្នុងពេលបោះឆ្នោត លោកនៅតែបន្តធ្វើអត្ថាធិប្បាយជាធម្មតា ដែលលោកថា នេះមិនមែនជាសកម្មភាពខុសច្បាស់ណាមួយនោះទេ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖
«ជ្រាបច្បាស់ហើយថាមិនអាចធ្វើបានទេ បើសិនជាអង្គការហ្នឹងអត់បានចូលរួមអង្កេត ព្រោះអីគាត់អត់បានចូលរួមអង្កេត គាត់អត់បានដឹងពីស្ថានភាពទាំងអស់ហ្នឹងទេ ហើយអីចឹងអាទាំងអស់ហ្នឹងទាល់តែយើងចូលការិយាល័យ ហើយបើយើងចូលការិយាល័យទាល់តែយើងចុះឈ្មោះទៅស្ថាប័ន គ.ជ.ប.។ អីចឹងករណីហ្នឹងវាពាក់ព័ន្ធគ្នាអីចឹង អាហ្នឹងវាអត់ខុសទេ។ ប៉ុន្តែករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ករណីបំពារបំពាន ឬបំភិតបំភ័យសិទ្ធិមនុស្ស អាហ្នឹងអត់អាចទេ អាហ្នឹងអ្នកណាក៏គេធ្វើបានដែរ ឲ្យតែពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិមនុស្ស ព្រោះវាជាច្បាប់ក្នុងច្បាប់»។
ខណៈអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិប្រមាណជា៨ម៉ឺននាក់ មកពីអង្គការ សមាគមជាច្រើន ដែលគ្មានជំនាញពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតបានចុះឈ្មោះសង្កេតការណ៍នោះ អង្គការធំៗពីរដែលតែងធ្វើការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតជាច្រើនអាណត្តិនៅកម្ពុជា គឺអង្គការខុមហ្វ្រែល និងនិចហ្វិច បានប្រកាសមិនចូលរួមសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតនេះ ដោយអះអាងថា ខ្លួនរងសម្ពាធពីរដ្ឋាភិបាលនាពេលកន្លងមក ពាក់ព័ន្ធនឹងការចោទប្រកាន់ថា អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតមួយចំនួនបានគាំទ្រការធ្វើបដិវត្តន៍ពណ៌ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។
ក្រៅពីអង្គការទាំងពីរ ក៏មានអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជាដែលធ្លាប់បានចូលរួមក្នុងការងារកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត ក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់សុចរិតភាព និងតម្លាភាពក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោត ក៏បានប្រកាសមិនចូលរួមឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនេះផងដែរ។
សម្រាប់អ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិក្នុងអាណត្តិនេះ ភាគច្រើនមកពីតំណាងប្រទេសមិនមែនប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិប្បតេយ្យ ដែលក្នុងនោះរួមមានប្រទេសចិន សិង្ហបុរី និងមីយ៉ាន់ម៉ាជាដើម។ ចំណែកអ្នកសង្កេតការណ៍មកពីតំណាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបដែលតែងឃ្លាំមើលដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាស្ទើរគ្រប់អាណត្តិនាពេលកន្លងមក បានសម្រេចដកខ្លួនចេញ និងប្រកាសឈប់គាំទ្រការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ដោយអះអាងថា ការបោះឆ្នោតដែលមិនមានការចូលរួមពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សមានអ្នកគាំទ្រជាង៤០ភាគរយនៅទូទាំងប្រទេស ជាការបោះឆ្នោតដែលមិនសេរី យុត្តិធម៌ និងមិនអាចទទួលយកបាន៕
