ការបិទបណ្តាញព័ត៌មាន និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលផ្តល់ថវិកាដោយសហរដ្ឋអាមេរិកជាអ្វីដែលគេហៅថា ការបំភិតបំភ័យដែលជាការធ្វើឲ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់នូវការរីកកាន់តែធំឡើងនៅក្នុងការប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
វោហាសាស្ត្រសម្របសម្រួលដែលបានធ្វើឡើងនៅក្នុងសន្និសីទកាសែតកាលពីថ្ងៃអង្គារដោយលោក William Heidt ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក មិនបានបញ្ឈប់យុទ្ធនាការរបស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីលាបពណ៌រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនថា ជាមេខ្លោងគំនិតនៃការឃុបឃិតដែលពាក់ព័ន្ធយ៉ាងខ្លាំងនឹងពួកប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលទេ។
លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រាប់ពួកអ្នកយកព័ត៌មានថា «ទាំងអស់នេះជាការចោទប្រកាន់ធ្ងន់ធ្ងរបំផុត។ កិច្ចការការទូតជាធម្មតាបានត្រូវធ្វើឡើងដោយប្រើភាសាមានការប្រុងប្រយ័ត និងការគោរពបំផុត ភាសាបែបនេះដែលខ្ញុំបានប្រើប្រាស់នៅពេលសព្វថ្ងៃនេះ។ សារដ៏ពិបាកត្រូវបានគេបញ្ជូនជាលក្ខណៈឯកជនជាមុន។ ប្រទេសជាមិត្តស្វះស្វែងរកមធ្យោបាយដើម្បីផ្សះផ្សាការខ្វែងគំនិតគ្នានេះ»។
២ថ្ងៃក្រោយមក សារព័ត៌មាន Fresh News ដែលគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល បានចុះផ្សាយអត្ថបទមួយដែលបានប្រកាសថា សហរដ្ឋអាមេរិក «ត្រូវតែយកឧទ្ធម្ភាគចក្រដឹកជញ្ជូនពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនមកពីប្រទេសកម្ពុជា ដូចដែលខ្លួនបានធ្វើកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥»។
ដោយបានចំណាយប្រាក់រាប់ពាន់ដុល្លារដើម្បីធ្វើឲ្យមានស្ថិរភាព និងប្រជាធិបតេយ្យមានតែសម្បកនៅកម្ពុជា នៅពេលនេះ សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបមានគណបក្សប្រឆាំង ដែលរងការរំខាន តែមួយគត់ដើម្បីបង្ហាញពីដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកកឹម សុខា មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងបានត្រូវចាប់ខ្លួននៅដើមខែនេះនៅក្នុងការទាក់ទិនទៅនឹងផែនការរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។
លោក អ៊ា សុផល ជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅដែលមានចំណងជើងថា «ការពឹងផ្អែកជំនួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា៖ តើជំនួយបរទេសធ្វើឲ្យអន្តរាយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងដូចម្តេច?» បាននិយាយថា «ជាទូទៅ បន្ទាប់ពីប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារបានត្រូវវិនិយោគក្នុងប្រទេសកម្ពុជា យើងបានវិលត្រឡប់ទៅកាន់ទីកន្លែងដែលយើងបានស្ថិតកាលពី២៥ឆ្នាំមុន»។
ធនធានហិរញ្ញវត្ថុដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់របស់ប្រទេសចិន ជារឿយៗបានត្រូវគេចាត់ទុកជាកម្លាំងដែលមិនអាចបញ្ឈប់បានដែលធ្វើឲ្យអន្តរាយដល់អានុភាពរបស់ប្រទេសលោកខាងលិចក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានគាំទ្រជាសាធារណៈដល់ការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ពេលវិលត្រឡប់មកពីប្រទេសចិនវិញកាលពីថ្ងៃពុធ លោក ហ៊ុន សែន បានសរសើររដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងថា «ជាអ្នកគាំទ្រដ៏ខ្លាំងមួយដែលបន្តជួយកម្ពុជាគ្រប់កាលៈទេសៈ ដែលគ្មានប្រទេសណាអាចបំបែកបាន»។
ក៏ប៉ុន្តែ ការជំពាក់ជំពិនខាងសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាបានធ្វើឲ្យមានការស្មុគ្រស្មាញកាន់តែខ្លាំងឡើងជាងការរួមវិភាគទានជំនួយ ហើយនៅពេលដែលមានការតានតឹងជាមួយប្រទេសលោកខាងលិចរីកកាន់តែធំឡើង វិធានការដ៏គំហុកដែលនឹងត្រូវបានគេចាត់ទុកជាការមិនអាចគិតដល់នៅក្រោមកាលៈទេសៈធម្មតាអាចដើរតួនាទីដ៏សំខាន់។
ជំនួយទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជាមានប្រាក់រាប់លានដុល្លារ ក៏ប៉ុន្តែ ទីផ្សារនាំចេញទំនិញ មានទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារ។
សហរដ្ឋអាមេរិកជាប្រទេសទីផ្សារនាំចេញទំនិញដ៏ធំបង្អស់របស់កម្ពុជាដែលមានទឹកប្រាក់៣,៥០០លានដុល្លារ ឬស្មើនឹង២២ភាគរយនៃចំនួនសរុបនាំចេញទាំងអស់ នេះយោងតាមអង្គការ The Observatory of Economic Complexity ឬ (OEC) ។ កម្ពុជានាំចេញទៅប្រទេសចិនមានតែ៤.៤ភាគរយ។
ទិន្នន័យ OEC បង្ហាញថា កម្ពុជាក៏ទទួលបានផលប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើនពីការអនុគ្រោះការនាំទំនិញចេញទៅកាន់ទីផ្សារនៅអឺរ៉ុប ដោយការនាំទំនិញចេញរបស់ខ្លួន មានការកើនឡើងពី៥៩៥លានដុល្លារនៅឆ្នាំ២០០៦ទៅដល់៥,២៥០លានដុល្លារនៅឆ្នាំ២០១៦ នៅក្រោមផែនការដែលមានទាំងនៅក្នុងច្បាប់ការងារនិងសិទ្ធិមនុស្ស។ បើធ្វើប្រៀបធៀប កម្ពុជាមានឱនភាពពាណិជ្ជកម្មយ៉ាងខ្លាំងជាមួយប្រទេសចិនដែលមានទឹកប្រាក់ប្រហែល៣,០០០លានដុល្លារ។
មានប្រទេសដែលសហភាពអឺរ៉ុបបានដកមិនឲ្យនាំទំនិញចូលក្នុងទីផ្សាររបស់ខ្លួនគឺ៖ ប្រទេសស្រីលង្កានៅឆ្នាំ២០១០ចំពោះការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដែលបានធ្វើឡើងក្នុងអំឡុងនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលរបស់ប្រទេសនោះ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានៅឆ្នាំ១៩៩៧ ចំពោះពលកម្មដោយការបង្ខំហើយនិងប្រទេសបេឡារុសនៅឆ្នាំ២០០៧ ចំពោះការមិនគោរពសិទ្ធិរបស់សហជីព។
អ្នកនាំពាក្យសហភាពអឺរ៉ុបបានប្រាប់ VOA ថា «អ្វីដែលកើតមានឡើងនូវទម្រង់ការបែបនេះជាការរំលោភដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនិងជាប្រព័ន្ធនៃសិទ្ធិមនុស្សដ៏សំខាន់ ឬអនុសញ្ញាសិទ្ធិការងារ»។
ដូច្នេះ ខណៈដែលការណ៍នេះជាការពិតដែលការវិនិយោគទុនបរទេស និងជំនួយរបស់ចិននៅកម្ពុជាបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនោះ ការនិយាយថា ទំនាក់ទំនងប្រទេសលោកខាងលិចជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញមិនបានការជាការមិនអាចជឿបានទេ។ នៅឆ្នាំ២០១៥ ការវិនិយោគទុនដោយផ្ទាល់របស់បរទេស (FDI) របស់ចិនមានចំនួនលើសលប់លើប្រទេសទាំងអស់ដែលមានទឹកប្រាក់សរុប១,០០០លានដុល្លារ។
លោក Carl Thayer ជាសាស្ត្រាចារ្យនៅបណ្ឌិតសភាការពារប្រទេសអូស្ត្រាលីបាននិយាយថា «បញ្ហាចុងក្រោយដែលលោក ហ៊ុន សែន ចង់បានគឺបង្ករឿងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក មិនថាតើសភា សេតវិមាន ឬអ្នកតំណាងពាណិជ្ជកម្មសហ រដ្ឋអាមេរិកនោះទេ ក្នុងគោលបំណងបង្កើនការនាំទំនិញចេញរបស់កម្ពុជាចូលក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក។ ភាពចលាចលរបស់ពួកកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរនឹងធ្វើឲ្យមានអស្ថិរភាពដល់របបលោក ហ៊ុន សែន ហើយនិងផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ពួកប្រឆាំង»។
មានកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរជាង៧សែននាក់នៅប្រទេសកម្ពុជាដែលជាឧស្សាហកម្មមួយដែលពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងទៅលើទីផ្សារប្រទេសលោកខាងលិច។
សហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីពេលថ្មីៗនេះបានចេញការព្រមានការធ្វើដំណើរដល់កម្ពុជាហើយការរឹតត្បិតទិដ្ឋាការថ្មីដែលសហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើឡើងលើមូលបទមិនទាក់ទងគ្នាបានត្រូវបកស្រាយដោយអ្នកវិភាគខ្លះថាជាវិធានការនៃការដាក់ទណ្ឌកម្ម។
ក៏ប៉ុន្តែ ក្រៅពីបញ្ហាខាងលើហើយនិងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ធម្មតាដែលសម្តែងនូវការព្រួយកង្វល់ហើយនិងជំរុញឲ្យមានតម្លាភាព ការឆ្លើយតបរបស់រដ្ឋាភិបាលប្រលោកខាងលិចមានភាពស្ងប់ស្ងៀម ជាពិសេសរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។
លោក Thayer បាននិយាយទៀតថា «ខ្ញុំអាចសន្និដ្ឋានថា ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានស្ថិតនៅក្នុងភាពច្របូកច្របល់ជាមួយនឹងរដ្ឋបាលថ្មីរបស់លោកត្រាំដែលលោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថ្មីមានបទពិសោធន៍បន្តិចបន្តួចក្នុងវិស័យការទូត មានកន្លែងទំនេរនៅកម្រិតជាន់ខ្ពស់ ហើយនិងឧបសគ្គនៃការកាត់បន្ថយថវិកា»។
លោក Thayer និយាយថា «មិនមានការឆ្លើយតបពីរដ្ឋបាលរបស់លោកត្រាំដល់ការលុបចោលការធ្វើសមយុទ្ធខាងយោធារបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីដើមឆ្នាំនេះ។ ចាប់តាំងពីនោះមក សុន្ទរកថារបស់លោកប្រធានាធិបតីត្រាំស្តីពីប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន ក្នុងនោះដែលលោកមិនបាននិយាយពីការស្ថាបនាប្រទេសឡើងវិញ និងផ្សព្វផ្សាយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ តើនរណានៅក្រសួងការបរទេសនឹងផ្តួចផ្តើមប្រឆាំងនឹងលោក ហ៊ុន សែន នោះ?»។
លោកប្រធានាធិបតីត្រាំក៏បានលុបចោលឧបករណ៍ខាងការទូតដ៏សំខាន់របស់ក្រសួងការបរទេសនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីគឺ កិច្ចព្រមព្រៀងឆ្លងកាត់មហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ឬ (TPP)។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ អាទិភាពសំខាន់ៗមានច្រើន មានទាំងនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីផងដែរ។ លោកស្រី Barbara Lochbihler អនុប្រធានគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរបស់សភាសហភាពអឺរ៉ុបបាននិយាយថា «ទោះបីយើងចូលចិត្ត ឬមិនចូលចិត្តក៏ដោយ ប្រទេសកម្ពុជាមិនមែនស្ថិតនៅចំណុចមួយដែលហៅថា ចំណុចក្តៅនៃនយោបាយសាកលលោកដូចជា ប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន ប៉ាគីស្ថាន ឬប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាទេ»៕
ប្រែសម្រួលដោយជឹង ប៉ូជីន
