ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនចាប់ផ្តើមតវ៉ា ខណៈពួកគេមានជម្លោះដីធ្លីនៅបឹងតាមោក ដែលត្រូវបានកាត់ឱ្យស្ថាប័នរដ្ឋ និងអ្នកជំនួញឯកជនមួយចំនួន។
ប្រជាជនប្រមាណជាង២០០គ្រួសារ ដែលរស់នៅខាងកើតបឹងតាមោក និងជាអ្នកអាស្រ័យផលនៅក្នុងបឹង កាលពីថ្ងៃទី២១ខែមិថុនា បានតវ៉ានៅទីតាំងផ្ទាល់ ខណៈគ្រឿងចក្រកំពុងចាក់បំពេញដីទៅលើកន្លែងចិញ្ចឹមត្រីរបស់ពួកគាត់។ ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនអះអាងថាពួកគេរស់នៅទីតាំងនេះប្រមាណ២០ឆ្នាំហើយ។ នេះបើតាមប្រជាពលរដ្ឋដែលមានជម្លោះ។
អ្នកស្រី ផន សុខុម អាយុ៥០ឆ្នាំ ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា អ្នកស្រីមានជម្លោះក្នុងដីបឹងតាមោកដែលរដ្ឋាភិបាលកាត់ទៅក្រសួងមហាផ្ទៃ។ អ្នកស្រីបន្តថាអ្នកស្រីរស់នៅម្តុំបឹងតាមោក ជាង២០ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែមិនមានប្លង់ដី និងសៀវភៅគ្រួសារនោះទេ ដោយសារអាជ្ញាធរមិនព្រមធ្វើឱ្យ។ អ្នកស្រីអំពាវនាវឱ្យមានការអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន លើករណីនេះ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «ខ្ញុំមានសំណូមពរឱ្យរដ្ឋាភិបាល និងហើយសម្តេច ប៊ុន រ៉ានី ហ៊ុន សែន ក៏ដូចសម្តេច ហ៊ុន សែន អ៊ីចឹង ជួយរកខុសរកត្រូវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋផង។ ពួកខ្ញុំរស់នៅយូរហើយអត់មានប្លង់កម្មសិទ្ធិ អត់មានសៀវភៅស្នាក់នៅទេ។ អាជ្ញាធរមិនសូវជាយកចិត្តទុកដាក់ជាមួយពួកខ្ញុំទេ»។
ចំណែកអ្នកស្រី ខេន សាអយ អាយុ៣៩ឆ្នាំ ដែលមានជម្លោះដីធ្លីដែរ លើកឡើងថា ជីវិតរបស់អ្នកស្រីពឹងលើការចិញ្ចឹមត្រី ក៏ប៉ុន្តែទីតាំងដែលអ្នកស្រីចិញ្ចឹមត្រីនោះ កំពុងត្រូវបានចាក់លុប។ អ្នកស្រីមិនទាមទារថាមិនឱ្យលុបបឹងនោះទេ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីសុំពន្យារពេលនៃការលុបក្នុងរយៈពេល៦ខែ ដើម្បីអាចប្រមូលផលឱ្យរួចរាល់សិន។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ថាកុំអាលលុបបរ ប៉ះពាល់ដល់ខ្ញុំ។ ត្រីខ្ញុំមិនទាន់បានកើបផលកើបអីទេ ប៉ុន្តែគាត់អត់ព្រមទេ។ ពួកខ្ញុំផ្អាក កុំឱ្យគាត់រុញដីលុបសងពួកខ្ញុំចេញត្រី ចេញអ៊ីចឹងទៅ។ ដល់ពេលចឹងគាត់អត់ព្រម គាត់រកចាប់ពួកខ្ញុំដាក់គុក ដាក់ច្រវ៉ាក់ទៀត។ ហើយរុះរើតង់របស់ខ្ញុំដែលជ្រកជាមួយក្មេងៗ។ គាត់រុះរើ គាត់យកតង់អីខ្ទេចខ្ទី គាត់អាម៉េកាំភ្លើងរកបាញ់ពួកខ្ញុំទៀត»។
អ្នកស្រីបន្តថា ប្រជាពលរដ្ឋនឹងបន្តតវ៉ា ដើម្បីទាមទាររកដំណោះស្រាយលើបញ្ហានេះ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំនៅតែបន្តតវ៉ា សុំប្លង់កម្មសិទ្ធិ សុំសៀវភៅគ្រួសារស្នាក់នៅ គឺខ្ញុំអត់សុំទៅនៅដឹកនៅឯណាទេ។ អត់សុំទៅដោះដូរនៅណាទេ។ សុខចិត្តនៅហ្នឹង ទោះជាដុតផ្ទះខ្ញុំអស់ ខ្ញុំក្រាលកន្ទេលដេកនៅលើទឹក ក៏ខ្ញុំដេកដែរ តែខ្ញុំអត់ទៅនៅណាទេ»។
ចំណែកអ្នកស្រី សឿន ស្រីសុទ្ធ អាយុ៣២ឆ្នាំ អះអាងថាប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍តវ៉ា ដោយសារតែអាជ្ញាធរបានគំរាមកំហែងពួកគេ។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «គាត់ថានឹងមិនដោះស្រាយឱ្យពួកខ្ញុំទេ តែពួកខ្ញុំបានឮចឹងពួកខ្ញុំជាប្រជាពលរដ្ឋបានផ្ទុះការតវ៉ាខ្លាំង ព្រោះអីបើពួកខ្ញុំអត់តវ៉ា អត់តស៊ូទេ។ ចាំគេចាក់ដីលុបដល់ផ្ទះពួកខ្ញុំ ពួកខ្ញុំនឹងអស់ជម្រករស់នៅហើយ»។
កាលពីឆ្នាំ២០២១ រដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចកាត់ដីផ្ទៃបឹងតាមោកជាង១០០ហិកតា ដើម្បីប្រគល់ឱ្យទៅក្រសួងមហាផ្ទៃ និងវិស័យឯកជនធ្វើជាកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់។ ផ្ទៃបឹងធម្មជាតិមួយនេះត្រូវបានកាត់ជាបន្តបន្ទាប់ឱ្យស្ថាប័នរដ្ឋ និងឯកជន ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ កាលពីឆ្នាំ២០២០ រដ្ឋាភិបាលក៏បានសម្រេចប្រគល់ផ្ទៃបឹងតាមោកទំហំ៣០ហិកតា ឱ្យទៅអ្នកស្រី គឹម ហ៊ាង ដែលគេស្គាល់ថាជាភរិយាលោក លី យ៉ុងផាត់ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាខាងគណបក្សកាន់អំណាចនិងជាអ្នកជំនួញដ៏មានឥទ្ធិពលមួយរូប។
ការលុបបឹងតាមោកនេះ នាំឱ្យលោក សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា ដែលជាស្ថាប័នរបស់រដ្ឋាភិបាល បង្ហោះសារនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថាលោកបានធ្វើដំណើរមកកន្លែងធ្វើការ ហើយឃើញគេចាក់ដីលុបបឹងតាមោក។
លោកសរសេររិះគន់ក្នុងន័យដើមថា៖ «តើអ្នកមានស្រុកខ្មែរ ពេលណាទើបលែងចង់មានបានដោយសារលុបបឹង? ដូនតាសម័យអង្គរ លោកបានជីកស្រះ ជីកបារាយណ៍ ជីកកសិន្ធុ ដើម្បីរក្សាទឹកទុក សម្រាប់ធ្វើកសិកម្ម ឬទប់ទឹកជំនន់ ចុះហេតុអ្វីអ្នកមានសម័យថ្មីលុបបឹង ដើម្បីតែផលប្រយោជន៍ដុល្លារតែមួយគត់ ហើយអ្នកនិយាយថាធ្វើដើម្បីបុព្វហេតុដូនតារបស់ខ្មែរ»។
ការអភិវឌ្ឍនៅបឹងតាមោកនេះ ក៏នាំឱ្យមានការរិះគន់ពីសំណាក់មន្រ្តីសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនផងដែរ។
អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិតំបន់ឆ្នេរនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក វណ្ណ សុផាត លើកឡើងថាប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិតវ៉ានៅពេលការអភិវឌ្ឍណាមួយ មានភាពមិនប្រក្រតី ក៏ដូចជាប៉ះពាល់ទៅដល់ពួកគេ។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែពិភាក្សា និងប្រឹក្សាយោបល់ជាមួយអ្នកពាក់ព័ន្ធ មុននឹងសម្បទានដី ឬប្រគល់ដីឱ្យក្រុមហ៊ុនណាមួយ ដើម្បីអភិវឌ្ឍ។
លោកថ្លែងថា៖ «អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានហើយ រួមទាំងប្រជាពលរដ្ឋគួរតែជាអង្គពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ដែលចូលរួមគ្នាក្នុងការពិភាក្សាថាតើការអភិវឌ្ឍ ឬការលុបបឹងហ្នឹងមានផលប្រយោជន៍យ៉ាងម៉េចដល់ប្រទេសជាតិ សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រទេស ហើយតើប៉ះពាល់យ៉ាងម៉េចដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយតើមានដំណោះស្រាយផ្លូវកណ្តាលយ៉ាងម៉េច»។
វីអូអេមិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយពីអ្នកនាំពាក្យសាលារាជធានីភ្នំពេញ លោក ម៉េត មាសភក្តី បាននៅឡើយទេ។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រាប់វីអូអេថា ដីនៅបឹងតាមោក ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកាត់ចែកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋអស់ហើយ ហើយមិនមានប្រជាពលរដ្ឋណាដែលមកតវ៉ានោះទេ លើកលែងតែក្រុមសកម្មជនបរិស្ថាន។ លោកបន្តថាក្រសួងបរិស្ថានបានសិក្សាពីផលប៉ះពាល់នេះរួចហើយដែរ ហើយមិនមានអ្វីជាការព្រួយបារម្ភធំដុំនោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «ដូច្នេះយើងសួរទៀតថា តើប្រជាពលរដ្ឋណាមួយដែលគាត់ទាមទារ គាត់តវ៉ាពីរឿងហ្នឹង។ វាមានតែប្រជាពលរដ្ឋដែលលោកចាប់អារម្មណ៍ពីរឿងបរិស្ថាន។ បើប្រជាពលរដ្ឋដែលប្រើប្រាស់ជាផលប្រយោជន៍ចេញពីបឹងតាម៉ោក គឺអត់មានអីនិយាយកើតទេ ពីព្រោះគាត់មានដី គាត់លក់ដី វាកាន់តែបាត់មាត់អស់រលីងហើយ។ មានតែអ្នកសកម្មជនបរិស្ថាន ដល់សកម្មជនបរិស្ថាន ក្រសួងបរិស្ថានគេថាវាមិនប៉ះពាល់ទេ»។
បឹងតាមោក ឬបឹងទំនប់កប់ស្រូវ ដែលមានផ្ទៃដីចំនួន៣.២៣៩ហិកតា ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលដាក់ជាទ្រព្យសម្បតិ្តសាធារណៈរបស់រដ្ឋ តាមរយៈអនុក្រឹត្យមួយកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៦។
បើយោងតាមរបាយការណ៍របស់សមាគមធាងត្នោតដែលមានដាក់ចំណងជើងថា៖ «បឹងចុងក្រោយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ» បឹងតាមោក ឬបឹងទំនប់កប់ស្រូវ គឺជាបឹងដែលធំជាងគេបំផុតនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ បឹងនេះស្ថិតក្នុងសង្កាត់ចំនួន៥នៃខណ្ឌព្រែកព្នៅ និងខណ្ឌកំបូល។ បើតាមរបាយការណ៍នេះ បឹងតាមោកមានប្រជាពលរដ្ឋចំនួន៣១៩គ្រួសារកំពុងរស់នៅ ដែលភាគច្រើនរស់នៅក្នុងព្រំប្រទល់នៃបឹង ឬរស់នៅតាមព្រំប្រទល់បឹង។ ភាគច្រើននៃគ្រួសារទាំងនោះជាអ្នកនេសាទ និងស្ត្រីដែលប្រកបរបរដាំដំណាំលើផ្ទៃបឹងនិងបោកគក់ខោអាវ លាងចាន ហើយនិងប្រើប្រាស់បឹងសម្រាប់ធ្វើជាបង្គន់អនាម័យផងដែរ។ មិនមានគ្រួសារណាមួយមានប្លង់កម្មសិទ្ធិដីធ្លីនោះទេ ដែលធ្វើឱ្យពួកគេងាយរងគ្រោះពីការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ។
បើតាមរបាយការណ៍របស់សមាគមធាងត្នោត ចេញផ្សាយកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៩ បឹងតាមោកគឺជាអ្នកការពារទឹកជំនន់ ទប់ទល់នឹងលំហូរទឹកមកពីភាគខាងជើង។ ទំនប់បឹងតាមោកជួយបង្វែររំហូរទឹកពីភាគខាងជើងឱ្យទៅភាគខាងកើតវិញឬរក្សាផ្ទុកទឹកទំហំធំ។ ទំនប់ដែលលាតសន្ធឹងពីកើតទៅលិចតាមបណ្តោយភាគខាងត្បូងនៃបឹងនេះបង្ការទឹកជំនន់មកពីខាងជើងបានយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព ដោយមិនឱ្យទឹកហូរចូលមកទីក្រុង ហើយជន់លិចមួយផ្នែកធំនៃទីក្រុង៕
