បន្ទាប់ពីក្រុមគ្រួសារសាច់ញាតិបានតម្កល់សពលោក កែម ឡី អស់រយៈពេលជាងពីរសប្តាហ៍ សពរបស់អ្នកវិភាគដ៏ល្បីល្បាញរូបនេះត្រូវបានបញ្ចុះជាមួយនឹងក្តីសោកសង្រេង និងអាឡោះអាល័យទៅក្នុងដីស្ថិតក្នុងបរិវេណនៃគេហដ្ឋានរបស់លោកនៅក្នុងឃុំលាយបូ ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ កាលពីព្រឹកថ្ងៃច័ន្ទ ទី២៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦។ ទីកន្លែងនេះគឺជាស្រុកកំណើតរបស់លោក កែម ឡី ដែលបានបាត់បង់ជីវិត ដោយការបាញ់ប្រហារនៅកណ្តាលថ្ងៃក្នុងរាជធានីភ្នំពេញនាថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដាកន្លងទៅ។
ការបញ្ចុះសពរបស់លោក កែម ឡី វ័យ៤៦ឆ្នាំ កើតមានឡើង នៅក្រោយពិធីហែក្បូនសពរបស់លោកពីវត្តចាស់ ស្ថិតក្នុងសង្កាត់ជ្រោយចង្វា រាជធានីភ្នំពេញ មកកាន់ខេត្តតាកែវកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ដោយមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររាប់សែននាក់បានចូលរួមហែហមអមដំណើរ។
ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលចូលរួមពិធីបុណ្យសព និងបញ្ចុះសពរបស់លោក កែម ឡីបានសម្តែងក្តីអាឡោះអាល័យ និងសោកស្តាយជាពន់ពេកចំពោះការស្លាប់របស់លោក។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនបានសម្រក់ទឹកភ្នែក និងខ្លះទៀតបានសម្តែងក្តីខឹងសម្បារ នៅក្នុងពេលដែលគេត្រៀមលើកសពលោកទៅបញ្ចុះ។
ប៉ុន្តែអ្វីដែលអ្នកចូលរួមពិធីបុណ្យសពលោក កែម ឡី រំពឹងថា នឹងធ្វើទៅថ្ងៃខាងមុខនោះ គឺការបន្តអនុវត្តនូវអ្វីដែលលោក កែម ឡី បានធ្វើនៅ គ្រាលោកមានជីវិត និងការស្នើឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិបន្តតាមដាន និងជួយដោះស្រាយទំនាស់រវាងខ្មែរ និងខ្មែរក្នុងការរិះគន់គ្នាទៅវិញទៅមក ខណៈដែលការស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនលោក កែម ឡី ហាក់ដូចជាពុំមានពន្លឺនោះ។
ពួកគេបានប្រៀបធៀបករណីឃាតកម្មលោក កែម ឡី និងករណីឃាតកម្មកន្លងមក ដែលបានកើតឡើងចំពោះលោក ជា វិជ្ជា មេដឹកនាំសហជីព និងអ្នកការពារសម្បត្តិធម្មជាតិគឺលោក ឈុត វុទ្ធី។
ក្រោយពីការបញ្ចុះសពលោក កែម ឡី លោក សាម អ៊ីន អតីតនាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយដែលធ្លាប់ចូលរួមធ្វើការងារសង្គមជាមួយលោក កែម ឡី ហើយបច្ចុប្បន្នជាអគ្គលេខាធិការគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បានប្រាប់ VOA ថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគួរបន្តជួយកែប្រែសង្គមទៅតាមអ្វី ដែលលោកកែម ឡី បានវិភាគឃើញកាលគ្រាលោកនៅមានដង្ហើម ជាជាងការរង់ចាំយុត្តិធម៌ ដែលពិបាកនឹងទទួលបាននោះ។
«យើងក៏មានសង្ឃឹមតិចតួចដែរ ចំពោះយុត្តិធម៌ការសម្លាប់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា អ្វីដែលសំខាន់ជាងការស្វែងរកយុត្តិធម៌នេះគឺការបន្តបេសកកម្ម ការបន្តស្មារតី ការបន្តវីរភាពរបស់បណ្ឌិត កែម ឡី ទៅថ្ងៃមុខបាទ»។
អ្នកស្រី ចៀន ហេង វ័យ៣៥ឆ្នាំ ជាពលរដ្ឋខ្មែរមកពីស្រុកកោះធំ ខេត្តកណ្តាល បាននិយាយថា ការស្លាប់របស់លោក កែម ឡី បានបង្ហាញថា ប្រជាជាតិខ្មែរពុំទាន់មានការចេះទទួលយកគំនិតរិះគន់ ដើម្បីស្ថាបនាសង្គមរបស់ខ្លួនទេ តែបែរជាជ្រើសរើសយកការផ្តាច់ជីវិតដើម្បីបញ្ចប់បញ្ហា។ អ្នកស្រីនិយាយថា បរទេសត្រូវផ្តោតការតាមដានមកលើសង្គមខ្មែរឲ្យបានដិតដល់ ព្រោះខ្មែរនៅមិនទាន់អាចដោះស្រាយបញ្ហារវាងគ្នានិងគ្នាបាននៅឡើយទេ។
សម្រាប់ការរកយុត្តិធម៌ដល់លោក កែម ឡី អ្នកស្រីនិយាយថា៖
«ដូចមិនសង្ឃឹមទេពូ បើរាល់ដងតែអ្នកល្អៗ ស្លាប់អស់មិនដែលរកឃាតករឃើញទេ»។
នៅមុនពេលត្រូវខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់ប្រហារ លោក កែម ឡី គឺជាអ្នកធ្វើការអត្ថាធិប្បាយវែកញែករឿងសង្គម និងនយោបាយដែលបានមកពីការស្រាវជ្រាវរបស់លោក និងការចូលរួមបម្រើការងារទាំងក្នុងកិច្ចការងាររដ្ឋ និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល។ លោកជាអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាលចំៗ ចំពោះរឿងរសើបមួយចំនួនរបស់រដ្ឋាភិបាល ទាក់ទងនឹងការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ និងការដឹកនាំប្រទេសដែលមិនទាន់ស្របទៅតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ។
លោកត្រូវបានខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់ពីរគ្រាប់ស្លាប់ភ្លាមៗ នៅឯកន្លែងលក់ទំនិញមួយស្ថិតក្នុងស្ថានីយ៍ប្រេងឥន្ធនៈកាល់តិច ក្បែរភ្លើងស្តុបបូកគោ កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ គឺនៅគ្រាដែលលោកទៅទទួលកាហ្វេនៅទីនោះ។
ខ្មាន់កំាភ្លើងដែលមហាជនទូទៅនៅសង្ស័យថា មិនមែនជាឃាតករពិតប្រាកដនោះ ត្រូវបានអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនភ្លាមៗ ក្រោយការបាញ់ប្រហារលោក កែម ឡី។ ខ្មាន់កាំភ្លើងបានសារភាពប្រាប់អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចថា ខ្លួនឈ្មោះ ជួប សម្លាប់ ដែលពុំមាននរណាជឿបាននោះទេ រួមទាំងអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច។
ការបាញ់ប្រហារលោក កែម ឡី នេះបានកើតឡើង ប៉ុន្មានថ្ងៃតែប៉ុណ្ណោះក្រោយការអធិប្បាយរបស់លោកទៅលើរបាយការណ៍របស់អង្គការ Global Witness ដែលបានទម្លាយឲ្យដឹងពីការកសាងទ្រព្យសម្បតិ្តដ៏មហាសាលរបស់ក្រុមគ្រួសារលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបានស្ថិតក្នុងអំណាចជាងបីទសវត្សរ៍មកហើយនោះ។
លោក សុខ ទូច ជាសាកលវិទ្យាធិការនៃសាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ និងជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ដែលបានចូលរួមពិធីបញ្ចុះសពលោក កែម ឡី។ បន្ទាប់ពីសពលោក កែម ឡី ត្រូវបានគេបញ្ចុះរួចរាល់នោះ លោក សុខ ទូចបានប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែស្វែងរកឲ្យឃើញនូវមូលហេតុពិតប្រាកដនៃការបាញ់ស្លាប់លោក កែម ឡី។
លោកថ្លែងថា ប្រសិនបើរាជរដ្ឋាភិបាលខកខានមិនបានរកឃើញការណ៍ពិតនៃការបាញ់ប្រហារនេះទេ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនឹងក្លាយជាតុលាការកាត់សេចក្តីលើរាជរដ្ឋាភិបាលតាមការបោះឆ្នោតនាឆ្នាំ២០១៨។
លោកអះអាងថា មានមនុស្សប្រមាណ២លាននាក់បានចូលរួមកាន់ទុក្ខ និងហែហមសពលោក កែម ឡី និងសម្តែងក្តីសោកស្តាយចំពោះការស្លាប់អ្នកវិភាគរូបនេះ ហេតុដូច្នេះ រាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែធ្វើយ៉ាងណា បកស្រាយឲ្យបានច្បាស់ចំពោះការស្លាប់នេះ ប្រាប់មហាជនខ្មែរដែលចាប់មានការយល់ដឹងច្រើនជាងពេលណាៗទាំងអស់នោះ។ លោកបន្ថែមថា យុវជនខ្មែរក៏ត្រូវមានការគិតគូរពិចារណាក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជាតិ ជាជាងធ្វើការសម្រេចចិត្តទៅតាមតែអារម្មណ៍របស់ខ្លួន។
«យុវជនត្រូវរៀនកុំប្រើអារម្មណ៍ត្រូវតែដោះស្រាយបញ្ហាជាតិយើង។ លោកទៅហើយ នៅយើងដែលជាអ្នកបន្តបេសកកម្មនេះ ដើម្បីបុព្វហេតុជាតិរបស់យើង ដើម្បីសង្គមរបស់យើង»។
ថ្វីដ្បិតតែអ្នកចូលរួមបានផ្តល់នូវការយល់ឃើញខុសៗគ្នាពីការស្លាប់របស់លោកកែម ឡីក្តី ក៏អ្នកស្រី ប៊ូ រចនា ភរិយារបស់លោក កែម ឡី ពុំបាននិយាយអ្វីច្រើនចំពោះការស្លាប់ស្វាមីអ្នកស្រីនោះទេ។ អ្នកស្រីបានប្រាប់ VOA ថា អ្នកស្រីមានភាពធូរស្បើយក្នុងចិត្ត បន្ទាប់ពីសពស្វាមីអ្នកស្រីត្រូវបានបញ្ចុះរួចរាល់ តាមការគ្រោងទុកនៅម៉ោង១១និង៣០នាទីថ្ងៃត្រង់។ អ្នកស្រីនិយាយថា ស្វាមីរបស់អ្នកស្រីបានទៅកាន់ទីមួយដែលមានភាពស្ងប់។
«ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថា ពេលយើងដាក់គាត់រួចរាល់ហើយអញ្ចឹង យើងអារម្មណ៍យើងបានស្ងប់ ព្រោះពេលគាត់នៅអញ្ចឹង អារម្មណ៍យើងចេះតែគិតឃើញអញ្ចឹងទៅ។ និយាយរួមទៅ យើងពិបាកចិត្តអញ្ចឹងទៅណ៎ា។ ដល់ពេលយើងឲ្យគាត់ទៅបានសុខ ធ្វើឲ្យគាត់តាមប្រពៃណីអញ្ចឹងទៅ។ យើងបានសុខក្នុងចិត្ត ព្រោះគាត់បានទៅឋានសុខហើយ»។
នៅក្នុងការធ្វើពិធីបញ្ចុះសពរបស់លោក កែម ឡី កាលពីព្រឹកថ្ងៃច័ន្ទនេះ ក៏មានការចូលរួមពីក្រុមការងាររបស់លោក កែម ឡី ដែលបានរួមគ្នាបង្កើតបណ្តាញមួយឈ្មោះថា «ខ្មែរដើម្បីខ្មែរ» ដែលក្រោយមកបានវិវត្តខ្លួនទៅជាគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន។ លោក កែម ឡី បានដកខ្លួនមិនចូលរួមជាមួយចលនានយោបាយថ្មីថ្មោងនេះទេ។
ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលបានចូលរួមតាំងពីការហែក្បួនសពរហូតដល់ការបញ្ចុះសពលោក កែម ឡី បានថ្លែងថា អស់ពីលោក កែម ឡី ទៅ ក៏នឹងមានលោក កែម ឡី ជាច្រើននាក់ផ្សេងទៀត ដែលនឹងមកនិយាយប្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរអំពីចំណុចខ្សោយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រទេស។ ពួកគេថា ទោះជាលោក កែម ឡី បានស្លាប់ទៅហើយក្តី តែវីរភាពរបស់លោក ក្នុងការនិយាយរិះគន់រាជរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកនយោបាយនៅតែស្ថិតក្នុងការចងចាំរបស់ពលរដ្ឋខ្មែររាប់លាននាក់ជានិច្ច។
ពាក្យពេចន៍មួយប្រយោគដែលអ្នកវិភាគសង្គមរូបនេះបានបន្សល់ទុក ហើយដែលត្រូវបានអ្នកគោរព គាំទ្រ និងស្រឡាញ់រូបលោកព្យាយាមចងចាំទុកនោះ គឺ«ជូតទឹកភ្នែករបស់អ្នក រួចបន្តដំណើរទៅមុខទៀត»៕
