លោក ឡាពីរ៉ូ ដឺ បានហ្កា (Lapiro de Mbanga) ដែលជាតន្រ្តីករមួយរូបដ៏ល្បីល្បាញ និងចម្រូងចម្រាស់បំផុតរបស់ប្រទេសកាម៉េរូន ចំណាយពេលក្នុងទិវាសេរីភាពតន្រ្តីអន្តរជាតិ (International Music Freedom Day) ប្រចាំឆ្នាំលើកទី៥ ក្នុងឆ្នាំនេះ នៅឯតុលាការឌួអល់ឡា (Douala) ដែលស្ថិតនៅមិនឆ្ងាយពីមន្ទីរឃុំឃាំងរបស់លោក។ លោក ឡាពីរ៉ូ កំពុងលើកឡើងអំពីការដាក់ពន្ធនាគារមិនត្រឹមត្រូវ ដោយសារតែបទចម្រៀងមួយបទ ដែលធ្វើឲ្យលោកជាប់ពន្ធនាគារអស់រយៈពេលជិតបីឆ្នាំកន្លងទៅ។
ចាប់តាំងពីខែមេសា ឆ្នាំ២០០៨មកម៉្លេះ លោក ឡាពីរ៉ូ ដឺបានហ្កា ត្រូវបានឃុំខ្លួននៅក្នុងពន្ធនាគារញូ ប៊ែល (New Bell Prison) ឬគុកឋាននរក ដោយសារតែការនិពន្ធបទចម្រៀង ក្រោមចំណងជើងថា «រដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនដំណើការ»។ បទចម្រៀងនេះ បានបរិហារការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលផ្តល់ឲ្យលោក ប៉ូល ប៊ីយ៉ា (Paul Biya) ប្រធានាធិបតីវ័យ៧៨ឆ្នាំរបស់ប្រទេសកាម៉េរូននូវការកាន់តំណែងគ្មានកំណត់។ លោក ឡាពីរ៉ូ ដែលឈ្មោះពិតរបស់លោក គឺ ឡាំបូ ព្យែរ៍ រ៉ូជើ សានចូ (Lambo Pierre Roger Sandjo) បាននិយាយតាមទូរស័ព្ទ នៅខាងក្រៅពន្ធនាគារនោះថា លោកកំពុងវិលត្រឡប់មកពីសវនាការនាពេលថ្មីៗនេះ។
លោកបានថ្លែងថា លោកបាននិពន្ធចម្រៀងនេះ ដោយសារតែចម្រៀងជាការងាររបស់លោក។ ចម្រៀងនេះ ត្រូវបានចេញផ្សាយពីរថ្ងៃមុនពេលរដ្ឋសភាបានកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលជារដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនត្រឹមត្រូវ នេះបើតាមទស្សនៈរបស់លោក។ តាមគំនិតរបស់លោកប្រទេសកាម៉េរូន មិនដែលមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើអ្នកចាត់ទុករដ្ឋធម្មនុញ្ញថាជាអ្វីមួយ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះ កាម៉េរូនមិនដែលមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញឡើយ។ ដូច្នេះ លោកនិយាយថា លោកបាននិពន្ធចម្រៀងក្រោមចំណងជើងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនដំណើការដើម្បីពន្យល់បញ្ហាទាំងឡាយរបស់ប្រទេសនេះ។
កាម៉េរូន ជាប្រទេសដែលមានអត្រាអំពើពុករលួយខ្ពស់ជាងគេមួយនៅក្នុងពិភពលោក។ នេះបើយោងតាមក្រុមការងារពិសេសស្តីពីសុច្ចរិតភាពហិរញ្ញវត្ថុ និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច (Financial Integrity and Economic Development) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាក្រុមអ្នកគាំទ្រមតិដល់រដ្ឋាភិបាលនិងការស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិ។ លោកប្រធានាធិបតី ប៊ីយ៉ា ដែលបានឡើងកាន់អំណាចនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨២ មានទឹកប្រាក់ប្រហែល១០០លានដុល្លារ តាមការប៉ាន់ស្មាន។ ភាគច្រើនបំផុតនៃប្រជាពលរដ្ឋកាម៉េរូនចំនួន២០លាននាក់ កំពុងរស់នៅដោយមានប្រាក់ចំណូលតិចជាង១ដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃ។
លោកថ្លែងថា សព្វថ្ងៃនេះ ប្រសិនបើយើងពិនិត្យមើលទៅលើអ្វីដែលកំពុងកើតឡើង នៅប្រទេសទុយណេស៊ី (Tunisia) និងអេហ្ស៊ីប( Egypt) វាកើតឡើងដោយសារតែប្រជាពលរដ្ឋមានទំនាក់ទំនងតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត និងហ្គូហ្គល (Google) ជាដើម។ ដូច្នេះ ខណៈដែលអ្នកផ្សេងកំពុងទាក់ទងគ្នាតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត លោកបានឲ្យដឹងថា លោកត្រូវតែធ្វើការប្រាស្រ័យទាក់ទងតាមរយៈតន្រី្តរបស់លោក។ លោកនិយាយថា តន្រ្តីជាយានដ៏មានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំង។ លោកមានប្រសាសន៍ថា តន្ត្រីអាចដាស់មនុស្សឲ្យភ្ញាក់រឭកឡើង។ តន្ត្រីដាស់មនសិការរបស់ពួកគេ។ លោកថ្លែងទៀតថា តន្ត្រីមានឥទ្ធិពលយ៉ាងធំធេង នៅពេលដែលតន្ត្រីបានក្លាយជាកត្តាមួយក្នុងការកសាងទំនាក់ទំនង។
លោក អូឡេ រ៉េតូវ (Ole Reitov) ជាអ្នកគ្រប់គ្រងកម្មវិធីឲ្យក្រុមហ្វ្រីមូស (FreeMuse) ដែលជាក្រុមអ្នកគាំទ្រមតិ មានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងកូប៉េនហាក់ ប្រយុទ្ធដើម្បីសេរីភាពបញ្ចេញមតិតាមរយៈតន្រី្ត នៅជុំវិញពិភពលោក។ ចាប់តាំងពីលោក ឡាពីរ៉ូ ត្រូវបានចាប់ដាក់មន្ទីរឃុំឃាំង ជាមួយអ្នកទោស៣ពាន់នាក់ផ្សេងទៀតនៅឯពន្ធនាគារញ៉ូប៊ែល ក្រុមហ្វ្រីមូស បានធ្វើការបញ្ចុះបញ្ចូលយ៉ាងសកម្មដើម្បីសុំឲ្យមានការដោះលែងរូបលោក។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ជាទូទៅ នៅក្នុងទ្វីបអាហ្រ្វ៊ិក តន្ត្រីដើរតួនាទីដ៏សំខាន់ ដោយសារតែថា ការដែលមានបទអត្ថាធិប្បាយខាងសង្គម អ្នកពិតជាមិនអាចរារាំងប្រជាពលរដ្ឋមិនឲ្យផ្លាស់ប្តូរយោបល់គ្នាស្តីពីថាតើពួកគេត្រូវពិនិត្យមើលសង្គមយ៉ាងដូចម្តេច។ ជាពិសេស នៅប្រទេសកាម៉េរូន វាច្បាស់ណាស់ថា អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ លោក ឡាពីរ៉ូ ធ្លាប់ធ្វើឲ្យមានតួនាទីនោះ។ ខ្ញុំនៅចាំបានថា មានអត្ថបទមួយ សរសេរដោយអ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់ ដែលពិពណ៌នារូបលោកថាជា «ប៉ូលីសនៅទីធ្លាក្រោយផ្ទះ» ដែលមានន័យថាជាអ្នកចាំឃ្លាំមើលថាតើមានអ្វីកំពុងកើតឡើងយ៉ាងពិតប្រាកដ អ្វីជាទិដ្ឋភាពដ៏អាក្រក់នៅក្នុងសង្គម ហើយតន្រ្តីផ្តល់ជីវិតឲ្យពលរដ្ឋទាំងអស់។ ពិតណាស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានក៏អាចធ្វើបានដែរ តែគេអាចពិនិត្យចាប់ពិរុទ្ធបានដោយងាយស្រួល។ ហើយបើទោះជាអ្នកដាក់ពន្ធនាគារលោក អ្នកពិតជាមិនអាចបញ្ឈប់បទចម្រៀងរបស់លោកបានឡើយ។ អ្នកដឹងទេថា ពលរដ្ឋនៅតែច្រៀងចម្រៀងទាំងនោះ ហើយប្រើប្រាស់ចម្រៀងនោះនៅក្នុងការធ្វើបាតុកម្ម។ ដូច្នេះ រឿងដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ស្តីពីតន្ត្រីនោះគឺថា តន្ត្រីពិពណ៌នាយ៉ាងច្រើនអំពីយេនឌឺ អាយុ ក្រុមជាតិសាសន៍។ ខ្ញុំគិតថា ប្រពៃណីនិយាយផ្ទាល់មាត់នៅអាហ្វ្រិក នៅតែមានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំង។ ហើយតន្ត្រីប្រហែលជាកម្លាំងដ៏សំខាន់បំផុតក្នុងបទអត្ថាធិប្បាយខាងសង្គម នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ»។
លោក ឡាពីរ៉ូ ដឺ បានហ្កា មានវត្តមានឥតដាច់នៅលើឆាកប្រគុំតន្រ្តីរបស់កាម៉េរូន ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៨៥មកម៉្លេះ។ លោកច្រៀងជាភាសាក្នុងស្រុកឈ្មោះក្រេអូល (Creole) ដែលត្រូវបានស្គាល់ថា ជាភាសានិយាយបូកូ (Mboko)។ នេះជាភាសាតាមតំបន់ ដែលមានបញ្ចូលភាសាបារាំង អង់គ្លេស និងឌូអល់ឡា (Douala) ហើយក៏ជាវិធីមួយក្នុងការទំនាក់ទំនងទៅកាន់ពលរដ្ឋ នៅតាមគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់របស់សង្គមដែរ។
នៅក្នុងចម្រៀងរបស់លោក ក្រោមចំណងជើងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនដំណើការ លោក ឡាពីរ៉ូ សើចចំអកឲ្យរដ្ឋាភិបាល។ លោកបានហៅលោកប្រធានាធិបតីប៊ីយ៉ា ថាជា« paco» ដែលមានន័យថា« daya» ជាបរុសចំណាស់ម្នាក់ប្រកបដោយភាពនឿយហត់ ហើយថា «កាម៉េរូន ជាទីកន្លែងកំណើតនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដ៏ជឿនលឿន ដែលជាទីកន្លែងដ៏ស្រស់បំព្រង ពេញទៅដោយការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត ហើយក៏ជាឋានសួគ៍សម្រាប់អំពើពុករលួយទៀតផង។
ប៉ុន្តែថ្ងៃនេះ នៅក្នុងទិវាសេរីភាពតន្រ្តីអន្តរជាតិ វាដល់វេណរបស់លោកឡាពីរ៉ូ ក្នុងការនាំយករដ្ឋាភិបាលរបស់លោកប្រធានាធិបតីប៊ីយ៉ា ទៅកាន់តុលាការវិញម្តងហើយ។ វាជាឱកាសរបស់លោកក្នុងចោទប្រកាន់ អ្នកដែលចាប់លោកដាក់ពន្ធនាគារ និងផាកពិន័យលោកក្នុងទឹកប្រាក់ចំនួន១ពាន់ដុល្លារ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា អ្វីដែលលោកមានបទពិសោធន៍នៅក្នុងពន្ធនាគារ គឺជាឆាកមួយនៅក្នុងជីវិត ដែលលោកបានជ្រើសរើសដើម្បីរស់ជាអ្នកប្រយុទ្ធមួយរូប។ លោកថ្លែងថា លោកយល់ឃើញថាសភាពការណ៍របស់លោកនៅទីនេះ ប្រៀបបានទៅនឹងការប្រកួតប្រដាល់មួយ។ លោក ឡាពីរ៉ូ និយាយថា លោកត្រូវឲ្យគេខ្លះ ហើយក៏ត្រូវយកមកវិញខ្លះដែរ។ លោកថ្លែងទៀតថា លោកត្រូវដាល់តាមរយៈសំឡេង និងតន្រ្តីរបស់លោក។ ហើយចំណែកខាងភាគីរដ្ឋាភិបាលវិញ លោកនិយាយថា ពួកគេដាល់តាមរយៈការចាប់លោកដាក់ពន្ធនាគារ។ លោកបានសួរថា ឥឡូវនេះតើនរណាជាអ្នកឈ្នះ? លោកនិយាយថា ប្រជាពលរដ្ឋនឹងឈ្នះ៕
ប្រែសម្រួលដោយ លី សុខឃាង
