ប្រទេសចិនដាក់សម្ពាធបន្ថែមលើប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីដោយទាមទារសិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់ផ្លូវទឹកដែលកំពុងមានជម្លោះនិងទាមទារឱ្យប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលមានយោធាទន់ខ្សោយជាងខ្លួនមួយនេះ ពិចារណាជ្រើសយកការសន្ទនាគ្នាជាជាងការប្រឆាំងតវ៉ាខ្លាំងក្លា។
ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីបានរកឃើញថា មាននាវាចិនប្រហែល៦៣គ្រឿងបានបើកឆ្លងកាត់ទីតាំងចំនួន៣០ នៅដែនសមុទ្រដែលជាតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខរបស់ខ្លួន កាលពីខែធ្នូ។ នេះបើតាមការស្រាវជ្រាវរបស់វេទិកា East Asia Forumដែលបានលើកឡើងនៅក្នុងរបាយការណ៍មួយចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមករា។ កាលពីដើមខែមករានេះ មានព្រឹត្តិការណ៍មួយទៀតស្រដៀងគ្នានេះដែរដែលនាវាល្បាតរបស់ចិនបានធ្វើដំណើរអមជាមួយទូកមួយចំនួនរបស់ចិន។ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដែលរាយការណ៍ពីរដ្ឋធានីហ្សាការតា។
បើទោះជាការប៉ះទង្គិចគ្នានេះមិនមែនជាលើកទីមួយរវាងប្រទេសអាស៊ីធំៗទាំងពីរនេះក៏ដោយ ភាពតានតឹងនៅក្បែរប្រជុំកោះ Natuna របស់ឥណ្ឌូណេស៊ីកាន់តែកើនឡើងនៅតំបន់មួយដែលធ្លាប់តែស្ងប់ស្ងាត់ក្នុងដែនសមុទ្រចិនដែលជម្លោះធ្ងន់ធ្ងរ។
លោក Stephen Nagy សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកនយោបាយនិងសិក្សាអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យ International Christian University ក្នុងទីក្រុងតូក្យូ បាននិយាយថា៖«ខ្ញុំគិតថា ចិនកំពុងក្លាយជាតួអង្គអ្នកបង្កបញ្ហានេះ»។
ចិនប្រហែលសង្ឃឹមថា ឥណ្ឌូណេស៊ីនឹងជជែកចរចាទៅលើបញ្ហាផ្លូវទឹកនេះក្បែរប្រជុំកោះតូចៗទាំង២៧២ នៃកោះ Natuna ដែលស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃកោះ Borneo ដែលអាចជាការដោះដូរជំនួយផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច នេះបើតាមអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវអាស៊ី។
ផ្ទុយទៅវិញប្រសិនបើឥណ្ឌូណេស៊ីភ័យខ្លាចថា ការចរចាអាចធ្វើឲ្យចិនទទួលបាននូវអ្វីដែលចិនទាមទារនោះ ឥណ្ឌូណេស៊ី ជំនួសទៅវិញប្រហែលជាជ្រើសយកការតវ៉ាផ្នែកកាទូត ឬការជួយជ្រោមជ្រែងពីបណ្តាប្រទេសមហាអំណាចលោកខាងលិចដែលកំពុងតែប្រឆាំងស្រាប់ទៅលើការវាតទីដែនសមុទ្ររបស់ចិន។
លោក Evan Laksamana អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃមជ្ឈមណ្ឌលយុទ្ធសាស្រ្តនិងសិក្សាអន្តរជាតិប្រចាំរដ្ឋធានីហ្សាការតាបាននិយាយថា៖
«ខ្ញុំគិតថា អ្នកនឹងឃើញមានការដាក់សម្ពាធពីចិនកាន់តែខ្លាំងឡើង មិនមែនត្រឹមតែលើប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីប៉ុណ្ណោះទេ គឺថែមទាំងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម ហ្វីលីពីន និងប្រទេសផ្សេងៗទៀត ដោយការឈ្លានពាននិងការអូសទាញបណ្តាប្រទេសទាំងអស់នោះឱ្យចូលតុចរចា។ ហើយខ្ញុំគិតថា នេះជាហេតុផលដែលយើងនៅតែជំនះប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងលើគំនិតដែលថាប្រទេសទាំងអស់ត្រូវចូលតុចរចា និងជជែកជាមួយចិនទៅលើរឿងហ្នឹង»។
លោក Laksamana បានបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ចិនក៏មិនទាន់ចង់បង្ករឿងធំនៅឡើយទេ ដូច្នេះហើយ ទើបចិនធ្វើការឈ្លានពានបន្តិចម្តងៗ ដែលខ្ញុំគិតថា ចិននឹងធ្វើការឈ្លានពានខ្លាំងជាងនេះ បើឥណ្ឌូណេស៊ីមិនឆ្លើយតបឲ្យបានខ្លាំងក្លា ឬមិនបានធ្វើការតវ៉ាលក្ខណៈការទូតទេ។ មូលហេតុនេះហើយ ទើបយើងតែងធ្វើការប្រឆាំងតវ៉ានឹងការឈ្លានពានរបស់ចិន ដែលធ្វើទៅតាមច្បាប់អន្តរជាតិ»។
ប្រទេសចិនទាមទារដែនសមុទ្រផ្សេងៗគ្នាជាមួយប្រទេសព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី កោះតៃវ៉ាន់ វៀតណាម និងហ្វីលីពីន លើដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានទំហំ៣,៥លានគីឡួម៉ែត្រការ៉េ ដែលស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃប្រជុំកោះ Natunaនេះ។ ប្រទេសចិនប្រើប្រាស់បន្ទាត់ព្រំដែន៩ឆ្នូត ដើម្បីទាមទារលើដែនទឹកប្រមាណ ៩០ ភាគរយនៃផ្លូវទឹកដែលប្រទេសនានាផ្សេងទៀតជាច្រើនមើលឃើញថា ជាដែនទឹកនោះសម្បូរដោយធនធានមច្ឆជាតិនិងធនធានប្រេងក្រោមបាតសមុទ្រ។ បន្ទាត់ព្រំដែន៩ឆ្នូតនោះ កាត់តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសរបស់ឥណ្ឌូណេស៊ី។
ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីនិងចិន ស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលថ្មីមួយនៃការសាកល្បងកសាងសមត្ថភាពរៀងៗខ្លួន នេះបើយោងតាម លោក Oh Ei Sun អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃវិទ្យាស្ថានកិច្ចការអន្តរជាតិរបស់សិង្ហបុរីឬ Singapore Institute of International Affairs។ លោក Oh ជឿថា ការប្រជែងគ្នាធ្វើនាវាចរណ៍នឹងនៅបន្ត «មួយរយៈ»។
លោក Oh បានថ្លែងថា៖«ប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ ខ្ញុំគិតថា ទាំងចិននិងឥណ្ឌូណេស៊ី សុទ្ធតែដឹងថា តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស EEZ និង បន្ទាត់ព្រំដែន៩ឆ្នូតនោះប្រសព្វគ្នា។ ដូច្នេះពួកគេកំពុងសាកល្បងប្រើប្រាស់ផ្លូវទឹកនោះ»។
ជម្លោះរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះកើតមានឡើងចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៦ម៉្លេះ នៅពេលដែលប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ីលោកJoko Widodo បង្ហាញពីវិធានការយ៉ាងមុតមាំពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះដែនសមុទ្រនេះ ជាងប្រធានាធិបតីមុនៗ។
ក្រុមអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលរបស់លោកប្រធានាធិបតី បានដុតបំផ្លាញទូកនេសាទបរទេសជាច្រើនគ្រឿងដែលត្រូវបានរកឃើញក្នុងតំបន់ EEZ។ នាវាមកពីប្រទេសទាំងពីរបានធ្វើឲ្យមានបញ្ហាជាប់គាំងក្នុងឆ្នាំ២០១៦ នៅពេលដែលអាជ្ញាធរឥណ្ឌូណេស៊ីបានព្យាយាមចាប់អ្នកបើកទូកឯកជនម្នាក់ ប៉ុន្តែនាវាល្បាតរបស់ចិនបានអន្តរាគមន៍។ ឥណ្ឌូណេស៊ីបានឲ្យដឹងថា ពេលនោះហើយដែលចិនបានបញ្ចូលដែនទឹកក្បែរប្រជុំកោះ Natuna ទៅក្នុងផែនទីរបស់ខ្លួន។ ពីរឆ្នាំក្រោយមក ឥណ្ឌូណេស៊ី បានបើកដំណើរការមូលដ្ឋានទ័ពរបស់ខ្លួននៅលើប្រជុំកោះ Natuna ដែលមានកងកម្លាំងរហូតដល់១០០០នាក់។
កាលពីខែមករានេះ ប្រទេសចិន ព្រលយពាក្យថាភាគីទាំងពីរគួរតែចរចាគ្នា។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន លោក Geng Shuang បានថ្លែងកាលពីថ្ងៃ៧ ខែមករានេះនៅលើគេហទំព័ររបស់ក្រសួងថា៖
«ខ្ញុំអាចប្រាប់អ្នកថា ប្រទេសចិន និងឥណ្ឌូណេស៊ី តែងតែធ្វើការចរចាលក្ខណៈការទូត។ យើងជឿជាក់ថា ភាគីឥណ្ឌូណេស៊ីក៏មើលឃើញពីបញ្ហានៃទំនាក់ទំនងទ្វេរភាគី និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ ហើយអាចដោះស្រាយជម្លោះជាមួយភាគីចិន»។
ប្រទេសចិន ជារឿយៗតែងតែផ្តល់ជំនួយ និងបោះទុនវិនិយោគដើម្បីបង្កឱ្យប្រទេសតូចៗបែកបាក់គ្នា។
មុនពេលលោកប្រធានាធិបតី Widodo ចូលកាន់តំណែងក្នុងឆ្នាំ២០១៤ ជាធម្មតាប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី គ្រាន់តែលើកឡើងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះពាក់ព័ន្ធនឹងនាវាចិននៅក្បែរប្រជុំកោះ Natuna។ ប្រទេសចិន បានដាក់ទុនវិនិយោគលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី និងបានទិញប្រេងពីចំការដូងប្រេងផងដែរ។ ក្រុមមន្រ្តីឥណ្ឌូណេស៊ី សព្វថ្ងៃនេះ មានការប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងការទទួលយកជំនួយហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងហៅថា គម្រោងក្រវ៉ាត់ផ្លូវពាណិជ្ជកម្មចិនដែលមានទឹកប្រាក់១លានលានដុល្លារ ដែលមានគោលដៅសាងសង់ផ្លូវពាណិជ្ជកម្មនៅទូទាំងទ្វីបអាស៊ី។
ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីបញ្ជាក់ថានឹងរក្សាការទាមទាររបស់ខ្លួនដោយពុំបាច់មានការសន្ទនាអ្វីឡើយ។
រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងដែនទឹកនិងនេសាទ លោក Edhy Prabowo បានធ្វើទស្សនកិច្ចការងារកាលពីថ្ងៃ១៥ ខែមករា នៅប្រជុំកោះ Natuna «ដើម្បីធ្វើទៅតាមការណែនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី Jokowi ដែលថា បញ្ហាបូរណភាពមិនអាចយកមកចរចាបាននោះ ទេ»។ នេះបើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែលមានបង្ហោះលើគេហទំព័ររបស់ក្រសួង។ Jokowi គឺជាឈ្មោះហៅក្រៅរបស់ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ី។
ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីបានតវ៉ាផ្នែកកាទូតលើការធ្វើនាវាចរណ៍ពីខែធ្នូ ហើយចិនបានឆ្លើយតបថា ខ្លួនមានសិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់ដែនទឹកនោះដែរ។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងហ្សាការតាអាចនឹងងាករកអូស្រ្តាលី ជប៉ុន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ឲ្យជួយពង្រឹងអំណាចរបស់ខ្លួន នេះបើតាមការយល់ឃើញរបស់លោកNagy ។ លោកបានបន្តថា នៅទីបំផុត នឹងពុំមានដំណោះស្រាយអ្វីទេ។ លោកបានបន្ថែមថា សកម្មភាពរបស់ចិនដូចសព្វថ្ងៃនេះ មិនមែនរងឥទ្ធិពលពីបណ្តាប្រទេសតូចតាចឡើយ ហើយប្រជាជនឥណ្ឌូណេស៊ី មិនយល់ឃើញថារដ្ឋាភិបាលខ្លួនជាអ្នកមានឥទ្ធិពលលើបញ្ហានេះដែរ។
លោក Nagy បានបន្ថែមថា ប្រទេសចិននឹងជៀសវាងចំណាត់ការណាដែលអាចបង្កឲ្យពលរដ្ឋឥណ្ឌូណេស៊ីខឹងសម្បា ព្រោះពួកគេធា្លប់បានធ្វើកុបកម្មប្រឆាំងចិនដ៏ប្រល័យក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨៕
ប្រែសម្រួលដោយ កោះ សុគន្ធី
